Википедија

Mikloš Roža

Mikloš Roža (mađ. Miklós Rózsa; 18. april 1907 — 27. jul 1995)[1] bio je mađarsko-američki kompozitor koji se školovao u Njemačkoj (1925–1931), a bio je aktivan u Francuskoj (1931–1935), Ujedinjenom Kraljevstvu (1935–1940) i Sjedinjenim Američkim Državama (1940–1995), a od 1953. godine često je duže vrijeme provodio u Italiji.[2] Najpoznatiji je po svojih gotovo sto filmskih ostvarenja, ali je ipak održavao čvrstu privrženost apsolutnoj koncertnoj muzici tokom onoga što je nazivao svojim „dvostrukim životom”.[3]

Mikloš Roža
Lični podaci
Datum rođenja(1907-04-18)18. april 1907.
Mesto rođenjaBudimpešta, Austrougarska (današnja Mađarska)
Datum smrti27. jul 1995.(1995-07-27) (88 god.)
Mesto smrtiLos Anđeles, Kalifornija, SAD
Kompozitorski rad
Period1918–1989

Roža je postigao rani uspjeh u Evropi svojim orkestralom Theme, Variations, and Finale iz 1933. godine, a u filmskoj se industriji istakao u filmovima kao što su Četiri pera (1939) i Bagdadski lopov (1940). Posljednji projekat doveo ga je u Ameriku kada je zbog rata produkcija prebačena iz Velike Britanije, a Roža je ostao u SAD postajući američki državljanin 1946. godine.

Njegova zapažena holivudska karijera donijela mu je značajnu slavu, dobivši 17 nominacija za Oskara, uključujući tri uspjeha za filmove Začaran (1945), Dvostruki život (1947) i Ben-Hur (1959), dok su njegove koncertne radove podržali veliki umjetnici poput Jaše Hejfeca, Grigorija Pjatigorskog i Janoša Štarkera.

Detinjstvo i mladost uredi

Mikloš Roža je rođen u Budimpešti.[1] Sa klasičnom i narodnom muzikom ga je upoznala njegova majka Regina Berkovic, pijaniskinja koja je studirala sa učenicima Franca Lista, i njegov otac Đula, dobrostojeći industrijalac i zemljoposednik koji je voleo mađarsku narodnu muziku.

Rožin ujak Lajoš Berkovic, violinista iz Budimpeštanske opere, predstavio je mladom Miklosu njegov prvi instrument kad je imao pet godina. Kasnije je isto tako studirao violu i klavir. Do osme godine je nastupao u javnosti i komponovao.[1] Takođe je sakupljao narodne pesme iz oblasti u kojoj je njegova porodica imala seosko imanje severno od Budimpešte, u kojoj žive mađarski Paloci.

Roža je želeo da studira muziku u Nemačkoj. Na Univerzitet u Lajpcigu se upisao 1925. godine,[1] da studira hemiju po nalogu svog oca. Odlučivši da postane kompozitor, sledeće godine prebacio se u Konzervatorijum u Lajpcigu. Tamo je studirao kompoziciju kod Hermana Grabnera, bivšeg učenika Maksa Regera. Takođe je studirao horsku muziku sa (i kasnije asistirano) sa Karlom Straubom pri Tomaskirču, gde je Johan Sebastijan Bah nekada bio orguljaš. Roža je stekao tokom tih godina duboko poštovanje nemačke muzičke tradicije, koja će uvek ograničavati mađarski nacionalizam njegovog muzičkog stila.

Rožina prva dva objavljena dela, Gudački trio, op. 1 i Klavirski kvintet, op. 2, izdata su u Lajpcigu u strane Brejtkopf & Hertela. Godine 1929. on je stekao diplomu cum laude.[4] Tokom godina u Lajpcigu, on je proizveo koncert za violinu i dugu Simfoniju, op. 6. Ti radovi nisu objavljeni, a Roža je bio obeshrabren na putu u Berlin kada Vilhelm Furtvengler nije našao vremena da razmotri simfoniju. Roža je potisnuo oba dela, ali je kasnije dozvolio da se snimi ta simfonija (bez njenog izgubljenog šerza) 1993. godine.

Muzička dela uredi

Orkestarska muzika uredi

  • Theme, Variations and Finale, Op. 13 (1933, revised in 1966 as Op. 13a)
  • Three Hungarian Sketches, Op. 14 (1938, revised in 1958 as Op. 14a)
  • Concerto for String Orchestra, Op. 17 (1943)
  • Hungarian Serenade, Op. 25 (1945)
  • Kaleidoscope - six short pieces for small orchestra, Op. 19a (1957)
  • The Vintner's Daughter - twelve variations on a French folk song, Op. 23a (1953)
  • Overture to a Symphony Concert, Op. 26 (recorded 1955, revised in 1963 as Op. 26a)
  • Notturno Ungherese, Op. 28 (1964)
  • Tripartita for Orchestra, Op. 33 (1972)
  • Festive Flourish (1975)
  • Symphony in Three Movements, Op. 6a (1933-1993; unpublished)

Kamerna muzika uredi

  • String Trio, Op. 1 (1927)
  • Quintet for piano and string quartet, Op. 2 (1928)
  • Duo for violin and piano, Op. 7 (1931)
  • Duo for cello and piano, Op. 8 (1931)
  • Sonata for two violins, Op. 15 (1933, revised in 1973 as Op. 15a)
  • String Quartet No. 1, Op. 22 (1950)
  • String Quartet No. 2, Op. 38 (1981)

Kamerne verzije koncertnih dela uredi

  • Rhapsody for cello and piano, Op. 3
  • Variations on a Hungarian Folk Song for violin and piano, Op. 4
  • North Hungarian Peasant Songs and Dances for violin and piano, Op. 5
  • Violin Concerto for violin and piano, Op. 24
  • Piano Concerto for two pianos, Op. 31
  • Cello Concerto for cello and piano, Op. 32
  • Viola Concerto for viola and piano, Op. 37

Kamerne verzije filmskih partitura uredi

  • El Cid Selection for string quartet
  • Spellbound Concerto for theremin, piano, oboe and string quartet

Dela za solo instrumente uredi

  • Sonatina for clarinet solo, Op. 27 (1951)
  • Toccata Capricciosa for cello, Op. 36 (1977)
  • Sonata for flute solo, Op. 39 (1983)
  • Sonata for violin solo, Op. 40 (1986)
  • Sonata for clarinet solo, Op. 41 (1986)
  • Sonata for guitar, Op. 42 (1986)
  • Sonata for oboe solo, Op. 43 (1987)
  • Introduction and Allegro for viola solo, Op. 44 (1988)
  • Sonatina for Ondes Martenot, Op. 45 (1989)

Klavirska muzika uredi

  • Variations pour piano, Op. 9 (1932)
  • Bagatelles (Little Pieces for Play & Dance), Op. 12 (1933)
  • Kaleidoscope, Op. 19 (1946)
  • Piano Sonata, Op. 20 (1948)
  • The Vintner's Daughter - twelve variations on a French folk song, Op. 23 (1952)

Vokalna muzika uredi

  • Five Songs for voice and piano
    • Invocation, Op. 16a (1940) for contralto
    • Beasts of Burden, Op. 16b (1940) for contralto
    • My Little Town (1972) for soprano or tenor
    • The Land Where My Heart Lies (1972) for soprano or tenor
    • High Flight (1942-1974) for tenor
  • Two choruses for female voices a cappella, Op. 18 (1946)
    • Lullaby
    • Madrigal of Spring
  • To Everything There Is a Season - motet for 8-part mixed chorus with optional organ or piano, Op. 21 (1946)
  • The Vanities of Life - motet for 8-part mixed chorus with optional organ or piano, Op. 30 (1967)
  • The Lord Is My Shepherd for 4-part mixed chorus a cappella based on the Psalm 23, Op. 34 (1972)
  • Three Chinese Poems for mixed chorus a cappella, Op. 35 (1975)
    • Sailing Homeward
    • Swallow, Swallow
    • The Cuckoo

Filmske partiture uredi

Bibliografija uredi

  • Miklós Rózsa: "Quo Vadis?" Film Music Notes, . 11 (2).  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć) (1951)
  • Miklós Rózsa. Double Life: The Autobiography of Miklós Rózsa, Composer in the Golden Years of Hollywood. Seven Hills Books. 1989. ISBN 0-85936-209-4. 
  • Miklós Rózsa: Double Life: The Autobiography of Miklós Rózsa, Composer in the Golden Years of Hollywood, The Baton Press (1984) -. ISBN 0-85936-141-1 (Softcover edition)
  • Miklós Rózsa: Életem történeteiből (Discussions with János Sebestyén, edited by György Lehotay-Horváth). Zeneműkiadó, Budapest. . 1980. ISBN 963-330-354-0.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)

Reference uredi

  1. ^ a b v g Colin Larkin, ur. (1997). The Virgin Encyclopedia of Popular Music (Concise izd.). Virgin Books. str. 1042/3. ISBN 1-85227-745-9. 
  2. ^ „Biography”. Miklós Rózsa Society. Arhivirano iz originala 4. 6. 2019. g. Pristupljeno 11. 3. 2012. 
  3. ^ „Miklós Rózsa Papers”. Library.syr.edu. Pristupljeno 11. 3. 2012. 
  4. ^ „David Raksin Remembers his Colleagues”. American Composers Orchestra. Arhivirano iz originala 21. 02. 2019. g. Pristupljeno 11. 3. 2012. 

Literatura uredi

  • Christopher Palmer: Miklós Rózsa. A Sketch Of His Life And Work. With a foreword by Eugene Ormandy. Breitkopf & Härtel, London, Wiesbaden (1975)
  • Miklós Rózsa and Miklós Rózsa on Film Music in Tony Thomas: Film Score. The Art & Craft of Movie Music, Riverwood Press (1991) -. . str. 18—32. ISBN 1-880756-01-3.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  • Miklós Rózsa in William Darby und Jack Du Bois: American Film Music. Major Composers, Techniques, Trends, 1915 - 1990. McFarland (1990) -. ISBN 0-7864-0753-0 - pp. 307–344
  • Miklós Rózsa in Christopher Palmer: The Composer In Hollywood. Marion Boyars (1993) -. ISBN 0-7145-2950-8 - pp. 186–233
  • From 1950 to the Present in Roy M. Prendergast: Film Music. A Neglected Art. A Critical Study of Music in Films. Second Edition. Norton (1992) -. ISBN 0-393-30874-X - pp. 98–179 (in this chapter, the author analyzes Rózsa's score from Quo Vadis (pp. 126–130), on a few pages more, he also discusses Julius Caesar and King of Kings), a couple of other film works by Miklós Rózsa are merely mentioned)
  • Jeffrey Dane: "A Composer's Notes: Remembering Miklós Rózsa", iUniverse. . 2006. ISBN 0-595-41433-8.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)

Spoljašnje veze uredi

 
Mikloš Roža na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Миклош_Рожа&oldid=27676438”