Mihajlo Mika Marković
Mihajlo-Mika Marković (Kragujevac, 1847 — Beograd, 1911) bio je lekar, ratni hirurg, sanitetski pukovnik, dugogodišnji načelnik saniteta srpske vojske, upravnih Moravske stalne bolnice u Nišu(1880-1885), osnivač Pasterovog zavoda u Nišu, reformator vojnog Saniteta srpske vojske.[1][2]
| Mihajlo-Mika Marković | |
|---|---|
 Mihajlo-Mika Marković | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1847. |
| Mesto rođenja | Kragujevac, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 1911. |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Srbija |
| Prebivalište |  Srbija |
| Nacionalnost | Srbin |
| Naučni rad | |
| Polje | Hirurgija |
| Institucija | Načelnik Saniteta srpske vojske |
| Poznat po | Reformi Saniteta srpske vojske i osnivanju Pasterovog zavoda u Nišu |
Život uredi
Mihajlo-Mika Marković rođen je 1847. u Kragujevcu gde je završio osnovnu školu i gimnaziju. Po završenom osnovnom školovanju odlazi za Beograd gde se upisao na Tehnički fakultet Velike škole u Beogradu. Nakon prve godine studija Mihajlović je dobio stipendiju za studije medicine u Beču. Napušta Beograd i odlazi u Beč gde 1872. završava studije medicine. Po povratku u Srbiju bio je raspoređen na službu u Gornjem Milanovcu, kao fizikus Okruga rudničkog.[1]
U Prvom srpsko-turskom ratu 1876. Mihajlo-Mika Marković je učestvovao kao rezervni sanitetski oficir u sastavu Rudničke brigade.[1]
U Drugom srpsko-turskom ratu 1877 — 1878. Marković je postavljen na dužnost šefa trupnih lekara Šumadijske divizije, a nešto kasnije za komandanta Korpusnog sanitetskog odeljenja.[1]
Juna meseca 1879. Marković prihvata poziv vojske i u činu kapetana prve klase obavljao je prvo dužnost referenta Saniteta Moravskog kora, a kasnije i načelnika Saniteta Moravske divizije.[1]
Aprila meseca 1880. unapređen je u čin majora, i iste godine postavljen je za Upravnika Vojne bolnice u Nišu i na toj dužnosti ostaje do početka Srpsko-bugarskog rata 1885.[2]
U Srpsko-bugarskom ratu 1885 — 1886. Mihajlo-Mika Marković je obavljao dužnost načelnika Saniteta Moravske divizije, načelnika Saniteta Nišavske vojske, sve do dužnosti zastupnika načelnika saniteta Vrhovne komande srpske vojske.
| „ | Kao ratni hirurg samo u Srpsko-bugarskom ratu (u kome je bilo 24.000 ranjenika) Marković je sam zbrinuo 7.000 ranjenika, a u preko 100 operacija izvadio je 600 raznih zrna iz hirurški zbrinutih rana. Prvi je u lečenju rana upotrebio antiseptička sredstva jodoform prah i jodoform zavoj.[3] | ” |
U periodu 1886-1903. (punih sedamnaest godina, uz vrlo kratke prekide 1893. i 1901, najduže od svih načelnika do tada, a i kasnije) Marković obavlja dužnosti načelnika Sanitetskog odeljenja Ministarstva vojnog, na predlog akademika dr Vladana Đorđevića, koji je smatrao da je je Marković idealna ličnost za njegovog zamenika.
Od 1892. do 1894. Marković je istovremeno obavljao dužnost upravnika Vojne bolnice u Beogradu i predsednika Vojnosanitetskog komiteta. U dva navrata 1901. imenovan je u Državni savet Kraljevine Srbije.
Objavio je i više knjiga među kojima su značajna dela „Ratna sanitetska služba“ i „Moje uspomene“. Tako je pored Zmaj Jove, Laze K. Lazarevića i Vladana Đorđevića bio četvrti srpski lekar koji je u 19. veku pored skalpela držao i pero.[2]
Umro je u Beogradu 1911. godine ostavivši za sobom besmrtna dela.[2]
Dela uredi
Kao učesnik u tri rata koja je Srbija vodila u drugoj polovini 19. veka Mihajlo-Mika Marković je znao, kao čelni čovek (punih sedamnaest godina), da se vojni sanitet srpske vojske mora izgraditi na sasvim drugim osnovama od onih na kojima je bio pre njegovog dolaska na ovu dužnost, i pripremi za eventualne buduće ratove. Zato je u tom svom nastojanju Marković svojim saradnicima i pretpostavljenima, često znao da kaže:
| „ | ... da nije posao načelnika saniteta da piše raspise o sunčanici i omornjači, ... i da mu nacija i istorija ne bi oprostila mnoge živote zbog nepripremljenosti saniteta za buduće ratove...[4] | ” |
Vođen ovim razmišljanjima kao i velikim entuzijazmom, iskustvom lekara praktičara i ratnog hirurga, Mihajlo-Mika Marković će biti zapamćen ne samo kao veom uspešan rukovodilac i reformator vojnog saniteta već i kao izuzetno dosledan, sposoban i uporan čovek da izuzetno dobre ideje i savremene trendove u razvoju vojne medicine sprovede kroz reformu vojnog saniteta srpske vojske;[5]
- Njegovom zaslugom formirano je prvih pet hirurških odeljenja u divizijskim bolnicama u Beogradu (1889), Nišu (1897), Kragujevcu (1899) i Valjevu i Zaječaru (1901).
- Uveden je 1899. ispit za čin sanitetskog majora u kome su dominirale teme iz hirurgije i epidemilogije.[3]
- Da broj vojnih lekara za vreme svog službovanja poveća sa 20 na 60, i osnuje specijalističku službu po najvišim standardima.
- Napisao je prvu stručnu knjigu 1876, Ratna sanitetska služba
- Marković je pokrenuo i brojne aktivnosti za sve kvalitetnije i brojnije školovanje i usavršavanje vojnosanitetskog kadra u inostranstvu i Srbiji.
- Organizuje veliki broj kurseva i tečajeva za usavršavanje bolničara i srednjemedicinskog kadra.
- Oprema sanitet savremenom opremom i formira skladišta sa apotekarskim i sanitetskim materijalom za normalno funkcionisanje vojnog saniteta u mirnodopskim i ratnim uslovima.[6]
- Mihajlo-Mika Marković je dao i značajan doprinos (više nego svi načelnici pre njega) i razvoju preventivne medicine u srpskom vojnom sanitetu. Na njegovu inicijativu i uz svesrdnu pomoć, osnovan je u Srbiji i na Balkanu, prvi Pasterov zavod u Nišu 7. juna 1900, i o njegovom značaju govorio je: „Svaki stranac koji u Srbiju dođe sasvim drugojače o njoj će misliti kad vidi da ona ima i svoj Pasterov zavod i zavod za spravljanje animalne limfe”.[7]
- Od 56 lekara na školovanje iz preventivne medicine u inostranstvo Marković je uputio 5, što je impozantna cifra u odnosu na broj lekara u srpskoj vojsci itd.[3]
Priznanja uredi
Za svoj rad Mihajlo-Mika Marković, dobija veći broj priznanja, koja je on kao jako skroman čovek nerado primao.[8] Jednom prilikom kada je odbio da primi nagradu, upućen mu je paket skupocenih hirurških instrumenata sa pismom u kome je pisalo:
| „ | Mihajlu Markoviću od Omfrija Sendvika, koji se divi veštini, energiji i humanosti, kojima se odlikovao ovaj mladi srpski doktor u ratu. | ” |
Među brojnim priznanjima koja su pukovniku dr Mihajlu-Miki Markoviću dodeljena za njegov dugogodišnji rad u Vojci Srbije svakako su najvažnija;
- Zlatna kolajna za hrabrost
- Dve srebrne medalje za hrabrost.
- Orden Belog orla četvrtog stepena
- Orden Miloša Velikog petog stepena.
- Spomenica Miloša Velikog.
- Takovski krst drugog i Takovski krst petog reda, kao i još sedam drugih odlikovanja.
- Spomen bista (slika desno) dr Mihajla-Mike Markovića, ispred zgrade Pasterovog zavoda u Nišu danas Muzeja zdravstva u Nišu, (otkrivena septembra 2010. na 110 godišnjicu od osnivanja Pasterovog zavoda danas Instituta za javno zdravlje Niš)[4]
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ a b v g d Stanojević, V. (1960) Col. Mihajlo-Mika Marković, 1847-1911. Srpski arhiv za celokupno lekarstvo, 88, pp. 230-3.
- ^ a b v g Sreten Milenković, Milorad Dimić, 125 godina Vojne bolnice u Nišu, Niš:Vojna bolnica; Zrenjanin Jugoremedija; Bečej:Proleter, 2004.(Bečej Proleter).116 str. ISBN 978-86-84819-01-9.
- ^ a b v Ignjatović MD. Srpsko ratno hirurško iskustvo (1876-1918), III deo - četvrt veka mira. Vojnosanitetski pregled. 2004; 61(1):95-100.
- ^ a b Popović M., Antić Č., Vojna bolnica u Nišu, Monografija, Direkcija za izdavačku i bibliotečko-informatičku delatnost, Beograd, 2010.
- ^ Stanojević, V. (1957) Col. Dr. Mihajlo-Mika Marković, the founder of the Serbian Medical Corps 1911-1947. Vojnosanitetski pregled, 14(10), pp. 653-4.
- ^ Milošević R. Sto deset godina Vojne biolnice u Nišu (1878—1988). Monografija, Vojna bolnica;1988.
- ^ Milojević, V. (1990) Pasterov zavod u Nišu 1900-1985. Niš: Zavod za zaštitu zdravlja
- ^ Milanović M. Eminent Serbian physicians. Belgrade: the Academy of Medical Sciences of the Serbian Medical Society; 2005.
Spoljašnje veze uredi
- Prof dr Branislav Tiodorović Pasterov zavod u Nišu