Narodna skupština Kraljevine Srbije
Narodna skupština Kraljevine Srbije bila je narodno predstavništvo i najviše ustavotvorno i zakonodavno telo u Kraljevini Srbiji. Osnovana je nakon proglašenja Srbije kraljevinom 1882. godine i postojala je do stvaranja Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca 1918.
Pozadina uredi
Srpski parlamentarizam počeo je još u vreme Prvog srpskog ustanka i kasnije nastavljen u Kneževini Srbiji. U periodu od 1804. do donošenja prvog srpskog Ustava 1835, održano je preko 20 zasedanja narodnih skupština i zborova. Sretenjskim Ustavom 1835. formalizovano je postojanje narodne skupštine. Po Sretenjskom ustavu (1835) Narodna skupština je bila narodno predstavništvo, ali ne i zakonodavni činilac. Sastojala se od „sto najodabraniji, najrazumniji, najpošteniji i povjerenije narodno u najvećem stepenu zaslužujući deputata iz sviju okružija i svega Knjažestva Serbije“. Deputati nisu mogli biti mlađi od 30 godina.
Narodna skupština se sastajala jednom godišnje na Đurđevdan po ukazu kneza, ali mogla se sastati i više puta ako bi bilo potrebno. Nikakav danak se nije mogao „naložiti ili udariti“ bez odobrenja Narodne skupštine. Godišnja plata kneza se nije mogla povisiti bez odobrenja Narodne skupštine niti umanjiti bez odobrenja kneza.
Prema tadašnjem Ustavu Narodna skupština je imala pravo činiti knezu i Državnom sovjetu predstavke i moliti ih da donesu zakon, obaveštavati ih o zloupotrebama i žaliti se knezu na Državni sovjet ako bi njegovi članovi ili druge vlasti narušili Ustav i prava Srbina.
Međutim, Narodna skupština je bila ustavotvorni činilac. Ukoliko se želeo promeniti Ustav bilo je potrebno da knez i Državni sovjet sazovu Narodnu skupštinu i predstave joj neophodnost promene, a zatim zajedno sa njom izvrše promenu. U tom slučaju moralo je biti prisutno tri četvrtine deputata od kojih je dve trećine moralo glasati za izmenu ili dopunu Ustava.
Po oktroisanom Turskom ustavu (1838) nije postojala Narodna skupština.
Po Namesničkom ustavu (1869) Kneževina Srbija je definisana kao nasledna ustavna monarhija sa narodnim predstavništvom. Knez je vršio zakonodavnu vlast sa Narodnom skupštinom, koja je bila Obična i Velika.
Narodna skupština se sastojala iz poslanika koje je narod birao i poslanika koje je knez birao. Izbori narodnih poslanika su bili neposredni i posredni preko poverenika. Svaki srez i svaka okružna varoš birali su za sebe poslanike, i to na tri hiljade poreskih glava po jednog. Varoš Beograd je birala dva poslanika. Zatim, knez je birao na svaka tri poslanika po jednog od svoje strane iz reda ljudi koji su se odlikovali naukom ili iskustvom u narodnim poslovima, ali ovaj broj nije morao biti potpun.
Narodna skupština u Kraljevini Srbiji uredi
Nakon što je Kneževina Srbija proglašena za Kraljevinu Srbiju (1882) Narodna skupština je nastavila svoj rad kao Narodna skupština Kraljevine Srbije. Radila je po tadašnjem Namesničkom ustavu sve do donošenja Radikalskog ustava (1888).
Sve vreme je Narodna skupština bila jednodomno narodno predstavništvo osim u periodu 1901—1903. kada je važio Oktroisani ustav. Tada je osim Narodne skupštine kao donjeg doma postojao i Senat Kraljevine Srbije kao gornji dom.
Nakon proglašenja Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca (1. decembar 1918) nestala je Kraljevina Srbija i njeno narodno predstavništvo. Srpska narodna skupština sastala se poslednji put 14. decembra 1918. godine.
Sastav i izbor poslanika uredi
Prema Ustavu iz 1888. Narodnu Skupštinu sastavljaju poslanici koje narod slobodno bira po odredbama Ustava. Izbori narodnih poslanika su bili neposredni uz tajno glasanje koje se vršilo kuglicama. Svaki okrug bira onoliko poslanika koliko dolazi na njega po broju poreskih glava. - precizirano je u tadašnjem Ustavu. Narodna Skupština birala je za svaki saziv predsednika, dva potpredsednika i sekretare. Za zasedanje Narodne Skupštine je bila neophodna prisutnost najmanje polovina od ukupnog broja poslanika.