Nacionalni park Severoistočni Grenland
Nacionalni park Severoistočni Grenland (grenl. Kalaallit Nunaanni nuna eqqissisimatitaq, dan. Grønlands Nationalpark) je najveći nacionalni park na svetu sa površinom od 972.000 km² i 10. najveće zaštićeno područje (jedina veća zaštićena područja se sastoje uglavnom od mora).[1][2] On je veći od svih osim 29 od 195 zemalja sveta. Bio je to prvi nacionalni park koji je stvoren u Kraljevini Danskoj i ostaje jedini nacionalni park Grenlanda. To je najseverniji nacionalni park na svetu. On je drugi po veličini površine u bilo kojoj drugoj potpodeli bilo koje zemlje na svetu, iza regiona Kikiktaluk, Nunavut, Kanada.[3]
| Nacionalni park Severoistočni Grenland | |
|---|---|
IUCN kategorija II (nacionalni park) | |
1.jpg) Detalj iz parka | |
 | |
| Mjesto |  Danska ( Grenland) |
| Najbliži grad | Mestersvig |
| Površina | 972.000 km² |
| Osnovano | 1974. godine |
| Upravljačko tijelo | Grenland |
Nalazi se u severoistočnom delu Grenlanda. Osnovan je 1974. godine, a obuhvata obalu i kopno severoistočnog dela ostrva. U parku nema stalnih naselja, a povremeno istraživači borave u mestima Mestersvig i Daneborg. Faunu parka sačinjavaju polarni medvedi, zatim snežne sove, vukovi, losovi, jeleni, foke i dr.
Geogrfija uredi
Park deli granice, uglavnom postavljene kao prave linije, sa opštinom Sermersok na jugu i sa opštinom Avanata na zapadu, delom duž 45° zapadnog meridijana na ledenoj kapi. Velika unutrašnjost parka je deo Grenlandskog ledenog pokrivača, ali postoje i velike površine bez leda duž obale i na Perijevoj zemlji na severu. Park obuhvata geografske oblasti zemlje kralja Fridriha VIII i zemlje kralja Kristijana X.
Područje je podložno većem gubitku leda od očekivanog.[4]
Istorija uredi
Prvobitno osnovan 22. maja 1974. godine iz severnog, praktično nenaseljenog dela bivše opštine Itokortormit u Tunu (Istočni Grenland),[5][6][7] 1988. godine park je proširen za još 272.000 km2 (105.000 sq mi) na svoju sadašnju veličinu, dodajući severoistočni deo bivšeg okruga Avana (Severni Grenland). Januara 1977, proglašen je međunarodnim rezervatom biosfere. Park nadgleda Odeljenje za životnu sredinu i prirodu Grenlanda. Istorijski istraživački kampovi na ledenom pokrivaču — Ejsmit i Nort Ajs — spadaju u granice današnjeg parka.
Populacija uredi
Park nema stalnu ljudsku populaciju, iako se 400 lokacija povremeno koristi tokom letnjeg perioda. Godine 1986. populacija parka je bila 40, živeći u Mestersvigu.[8] Ovih 40 je bilo uključeno u operacije čišćenja i zatvaranja na lokacijama za istraživanje rudarstva i ubrzo su otišli. Od tada su popisi zabeležili nultu stalnu populaciju. Godine 2008, samo 31 osoba i oko 110 pasa bili su prisutni tokom zime na severoistočnom Grenlandu, raspoređeni po sledećim stanicama (sve od kojih na obali, osim Samitskog kampa):[9][10]
- Daneborg (12), sedište Sirijus patrole, policijske agencije u parku[11][12]
- Danmarkšavn (8), civilna meteorološka stanican[13]
- Stanica Nord (5) vojna baza[14]
- Mestersvig (2) vojna ispostava sa 1800 m šljunkovite piste[8]
- Zakenberg (0), istraživačka stanica samo za leto[15][15]
- Samitski kamp (4), istraživačka stanica na Grenlandskom ledenom pokrivaču[16][17][18]
Tokom leta naučnici uvećavaju ove brojke. Istraživačka stanica Zakenberg ekološke istraživačke operacije (ZERO) 74° 28′ 11″ S; 20° 34′ 15″ Z / 74.469725° S; 20.570847° Z može da ugosti preko 20 naučnika i osoblja stanice.
Fauna uredi
.jpg)
5.jpg)
Oko 5.000 do 15.000 mošusnih goveda, kao i brojni polarni medvedi i morževi, mogu se naći u blizini obalskih delova parka. Godine 1993. procenjeno je da je ovo sačinjavalo 40% svetske populacije mošusnog govečeta. Ostali sisari uključuju arktičku lisicu, veliku lasicu, grenlandskog leminga, arktičkog zeca i malu, ali važnu populaciju grenlandskog vuka. Ostali morski sisari obuhvataju prstenastu foku, bradatu foku, grenlandsku foku i foku mehuraču, kao i narvala i belugu.[19]
Vrste ptica koje se gnezde u parku su veliki severni ronilac, belobraza guska, kratkokljuna guska, obična patka, kraljevska patka, arktički soko, snežna sova, bela sprutka, tundrovska jarebica i gavran.[19]
Vidi još uredi
Galerija uredi
-
Fjord Franca Jozefa -
Zakenberg -
Položaj parka na mapi
Reference uredi
- ^ Statistics Greenland, Greenland in Figures, 2009
- ^ „The National Park”. Greenland.com. Pristupljeno 2013-06-18.
- ^ Philip Goldring (zima 2015). „Historians and Inuit: learning from the Qikiqtani Truth Commission, 2007-2010”. Canadian Journal of History. University of Toronto via GALE. 50 (3): 492—523. S2CID 146493747. doi:10.3138/CJH.ACH.50.3.005. Arhivirano iz originala 6. 5. 2016. g. Pristupljeno 19. 4. 2016.
- ^ Ramskov, Jens. "Climate models underestimate the melting of the ice cap " In English Ingeniøren, 26 December 2014. Accessed: 26 December 2014.
- ^ Greenland and the Arctic. By Etain O'Carroll and Mark Elliott. Lonely Planet 2005. ISBN 1-74059-095-3.
- ^ Greenland in Figures 2005 Statistics Greenland. 3rd Edition, May 2005. ISSN 1604-7397
- ^ Information pages on www.ittoqqortoormiit.gl http://www.ittoqqortoormiit.gl/uksider/english.htm Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. avgust 2006)]
- ^ a b „Climbing and Mountaineering in Greenland”. Lonely Planet. Arhivirano iz originala 20. 06. 2016. g. Pristupljeno 18. 6. 2016.
- ^ „The Sirius Sledge Patrol”. Destination EastGreenland. Arhivirano iz originala 2011-04-21. g. Pristupljeno 2008-10-03.
- ^ NOAA Research Arhivirano 2008-09-16 na sajtu Wayback Machine
- ^ Norrit, Palle. „THE SIRIUS SLEDGE PATROL”. Arhivirano iz originala 21. 04. 2011. g. Pristupljeno 3. 4. 2013.
- ^ David Howarth, The Sledge Patrol: One of the Greatest Adventure Stories of World War II, (1951)
- ^ Danish Polar Center Arhivirano 2007-06-06 na sajtu Wayback Machine (Dansk Polarcenter)
- ^ Eastgreenland.com Arhivirano 30 april 2009 na sajtu Wayback Machine
- ^ a b Citterio; et al. (2017). „Towards quantifying the glacial runoff signal in the freshwater input to Tyrolerfjord–Young Sound, NE Greenland”. Ambio. 46 (Suppl 1): 146—159. PMC 5258666
. PMID 28116690. doi:10.1007/s13280-016-0876-4.
- ^ UNAVCO Arhivirano 2008-08-28 na sajtu Wayback Machine, UNAVCO Summit Station GPS Base Station
- ^ Arctic Logistics Information And Support (ALIAS) Arhivirano 2008-07-06 na sajtu Wayback Machine
- ^ „Battelle Arctic Gateway”. Battelle Arctic Gateway. 2020-12-05. Pristupljeno 2020-12-05.
- ^ a b „Kalaallit Nunaat high arctic tundra”. Terrestrial Ecoregions. World Wildlife Fund.
Literatura uredi
- „Greenland Ice Sheet Elevation Change: Direct Observation of Process and Attribution at Summit”. AGU. 29. 10. 2020.
- „Vejrekstremer Grønland”. Danish Meteorological Institute (na jeziku: danski). Arhivirano iz originala 27. 12. 2021. g. Pristupljeno 26. 03. 2023.
- „Extreme Temperatures Around the World”. Pristupljeno 15. 1. 2013.</ref><ref>Date of maximum temperature - „Record warmth at the top of the Greenland Ice Sheet”. Weather Underground: Dr. Jeff Masters' Wunderblog. Pristupljeno 15. 1. 2013.
- Patel, Kasha (19. 8. 2021). „Rain falls at the summit of Greenland Ice Sheet for first time on record”. Washington Post. Arhivirano iz originala 19. 8. 2021. g. Pristupljeno 19. 8. 2021.
- Shuman, Christopher A.; Steffen, Konrad; Box, Jason E.; Stearns, Charles R. (2001). „A Dozen Years of Temperature Observations at the Summit: Central Greenland Automatic Weather Stations 1987–99”. Journal of Applied Meteorology. American Meteorological Society. 40 (4): 741—752. ISSN 0894-8763. doi:10.1175/1520-0450(2001)040<0741:adyoto>2.0.co;2 .
- „ESRL”. National Oceanic and Atmospheric Administration.
- Bardarson, I. (ed. Jónsson, F.) "Det gamle Grønlands beskrivelse af Ívar Bárðarson (Ivar Bårdssön)", (Copenhagen, 1930) Šablon:Inlang.
- CIA World Factbook, 2000.
- Conkling, P. W. et al. 2011. The Fate of Greenland: Lessons from Abrupt Climate Change, co-authored with Richard Alley, Wallace Broecker and George Denton, with photographs by Gary Comer, MIT Press, Cambridge, Massachusetts.
- Lund, S (1959). „The Marine Algae of East Greenland. 1. Taxonomical Part”. Meddr Gronland. 156 (1): 1—245.
- Lund, S (1959). „The Marine Algae of East Greenland. 11. Geographic Distribution”. Meddr Gronland. 156: 1—70.
- Steffen, Konrad, N. Cullen, and R. Huff (2005). "Climate variability and trends along the western slope of the Greenland Ice Sheet during 1991–2004", Proceedings of the 85th American Meteorological Society Annual Meeting (San Diego).
- Sowa, F (2013). „Indigenous Peoples and the Institutionalization of the Convention on Biological Diversity in Greenland.”. Arctic Anthropology. 50 (1): 72—88. S2CID 143294645. doi:10.3368/aa.50.1.72.
- Sowa, F. 2013. Relations of Power & Domination in a World Polity: The Politics of Indigeneity & National Identity in Greenland. In: Heininen, L. Arctic Yearbook 2013. The Arctic of regions vs. the globalized Arctic. Akureyri: Northern Research Forum, pp. 184–198.www.arcticyearbook.com/ay2013
- Sowa, F. 2014. Greenland. in: Hund, A. Antarctica and the Arctic Circle: A Geographic Encyclopedia of the Earth's Polar Regions. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, pp. 312–316.
- Hessel, Ingo (2006). Arctic Spirit. Vancouver, BC: Douglas and McIntyre. ISBN 978-1-55365-189-5.
- Oldendow, Knud.(1958). “Printing in Greenland.” Libri: International Journal of Libraries & Information Services 8 (3/4): 223–62.
- Stern, Pamela (2004). Historical Dictionary of the Inuit
. Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc. ISBN 0-8108-5058-3. OCLC 54768167. - Wilcox, Jonathan; Latif, Zawiah Abdul (2007). Cultures of the World: Iceland. Marshall Cavendish. ISBN 978-0-7614-2074-3.
