Neuroza

Neurotični poremećaji ili neuroze su lakši psihički poremećaji koji prate smetnje na planu emocija, ponašanja, misli i telesnih simptoma. Nastaje kao unutar psihički konflikt suprotnih sila. Najčešće jedna pulzija ili tendencija dolazi interpsihičkog, dok se druga sila suprotstavlja iz spoljašnjeg sveta. Kod ovih poremećaja obično je moguće odrediti početak oboljenja. U većini slučajeva radna sposobnost je očuvana, izuzev kod nekih oblika kao što su, na primer, agorafobije, vezane za kretanje i izlaženje iz kuće. Ipak, radna produktivnost i kreativnost ne funkcionišu na optimalnom nivou. Oboljenje nema uticaja na cjelokupnu ličnost u smislu otuđenja od realiteta, ali ipak lični, profesionalni i društveni život ovih osoba je u izvjesnoj mjeri osiromašen. Neurotski poremećaji se danas shvataju kao oboljenja kod kojih je anksioznost gotovo permanentan fenomen, a ona se pojavljuje kao posledica psihodinamskih činilaca.

Neuroza
Sinonimi	Psihoneuroza, neurotični poremećaj
Specijalnosti	Psihijatrija

Za neurotične poremećaje specifično je da su psihogeni, pa se neuroze još nazivaju psihoneuroze i neurotični poremećaji. Neurozu karakterišu napadi uznemirenosti, određeni oblici depresije, hipohondrija, histerične reakcije, opsesivno-kompulsivni poremećaji, fobije, različite seksualne disfunkcije i neki tikovi. Tradicionalno se smatra da je uzrok neuroze emocionalni konflikt u kome blokirani impuls pokušava da se ispolji kao maskiran odgovor ili simptom. Bihevioristički psiholozi smatraju ih naučenim, neodgovarajućim odgovorom na stres.

Još je Sigmund Frojd ukazao da u osnovi neuroze leži nerazjašnjen Edipov kompleks. On je smatrao da ako se na odgovarajući način ne ovlada kastracionom anksioznošću, i ako uslijed toga ne dođe do razrješenja Edipovog kompleksa, to dalje može voditi neurotskoj strukturi. Ali mi, isto tako, moramo imati u vidu da nerazrješeni konflikti iz ranijih, preedipalnih faza razvoja, mogu biti uvedeni u Edipov kompleks, i komplikovati njegovu evoluciju i razrješenje.

Najčešći neurotski poremećaji

Generalizovani anksiozni poremećaj

Kod ovog poremećaja radi se o stanjima opšte anksioznosti kod osoba koje imaju određeni anksiogeni konflikt. Anksioznost i briga su jedini i dominantni simptomi. Ove osobe su najčešće uznemirene, razdražljive, napete, lako planu ili se iznerviraju i koncentracija im je otežana.

Fobični poremećaj

Fobija se definiše kao iracionalan strah od specifičnih objekata, situacija i aktivnosti i svjesno izbjegavanje tih fobičnih stimulusa. Danas fobične poremećaje dijelimo na agorafobije, socijalne fobije i specifične fobije.

• Agorafobija nije samo strah od otvorenog prostora već, šire, to je strah od gužve, od mjesta sa kojih se ne može brzo i lako pobjeći na sigurno, zatim strah od napuštanja kuće, od ulaska u radnje, javnih mjesta, stajanja u redu, gužve, prelaska ulice, putovanja vozom, autobusom ili avionom.
• Socijalna fobija je strah osobe da će se poniziti ili zbuniti u različitim socijalnim situacijama.
• Specifične ili izolovane fobije su fobije od različitih objekata i situacija. One mogu biti: Fobije objekata, fobije mjesta, fobije prirodne sredine, fobije situacije i fobije živih bića.

Panični poremećaj

Ovaj poremećaj se karakteriše iznenadnom pojavom spontanih i neočekivanih napada intenzivne anksioznosti ili straha koji je praćen somatskim znacima. Stanje panike prate mnogobrojni tjelesni simptomi, ideje vitalne ugroženosti, kognitivni sadržaj panike, i snažan afekt straha.

Opsesivno-kompulzivni poremećaj

Ovaj poremećaj karakteriše postojanje povratnih prisilnih misli i prinudnih radnji. Izraz opsesivan se odnosi na prisilnu misao, sliku ili impuls koji su neželjeni, ali koji se uvijek iznova vraćaju na stereotipan način, i koji ne mogu da budu voljno isključeni. Kompulsija je povratni i neobuzdani impuls, odnosno podsticaj da se učini neka radnja ili serija radnji, a kompulsivne radnje ili rituali su stereotipna ponašanja koja se stalno ponavljaju.

Konverzivni i disocijativni poremećaj

Zajednička karakteristika konverzivnog i disocijativnog poremećaja je potpuni ili parcijalni gubitak normalne integracije između sjećanja na ranije događaje, svjesnosti identiteta, neposrednih sjećanja i kontrole pokreta tijela. Prema definiciji, konverzivni simptomi se odnose na voljno motorne i senzitivne funkcije, a disocijativni simptomi na pamćenje i identitet.

Depresivni poremećaj

Kod depresivnog poremećaja dominantna je depresivna afektivna reakcija, sniženje raspoloženja, i osjećanja različitog stepena sa smanjenjem motornih i intelektualnih aktivnosti, osjećanjem beznadežnosti, manje vrijednosti i društvenim povlačenjem.

Psihodinamika nastajanja neurotskih simptoma

Mnogi psihodinamički orijentisani autori dali su prikaz stavaranja neurotskih simptoma. Nevenka Tadić pozivajući se na N. Kamerona, Ana Frojd i V. Matić opisuje stvaranje neurotskih simptoma u sljedećim sekvencama: „Osujećenja, gubici, opasnosti i pretnje su svakodnevna iskustva kroz koja prolazi djete i omladinac. Instiktivne pulzije, agresivne i seksualne, trajno su prisutne, rastu i remete unutrašnju postojanost sistema uz istovremene spoljne pritiske. Ovo povećava napetost, i kao rezultat sukobljavajućih odnosa i poremećene ravnoteže javlja se povišena strepnja. Ako je odnos snaga neravnomjeran, JA djeteta i mlade osobe neće uspjeti da upravlja napetošću. Napetost i strepnja postaju neizdržive, a potiskivanje nedovoljno te se reaktiviraju raniji sukobi.

Ako je JA i dalje izloženo pritiscima, odbrane popuštaju i konačno u nizu događaja dolazi do razgradnje koja nikada nije potpuna u neurozi. Razgradnja može biti znatnija kod djeteta nego kod mladih jer je djetetovo JA i prije izlaganja napetosti bilo nedovoljno izgrađeno. Kontakt sa spoljašnjim svijetom se održava djelimično, objektni odnosi ostaju relativno očuvani, mišljenje je i dalje pretežno logično i sekundarni procesi mišljenja nisu preplavljeni primarnim procesima. Opažanje je očuvano.

Djelimična razgradnja JA i Nad-JA ima za posljedicu privremeno, a zatim trajnije i dublje nazadovanje na manje zrele nivoe funkcionisanja. Neurotično nazadovanje je dublje, jače, pokazuje težnju da se zadrži i udruženo je sa fiksacijom.

Neurotično nazadovanje reaktivira sve ranije sukobe kroz koje su djete ili mlada osoba prošli i tako otvara put da ovi sukobi, zahvaljujući slabim odbranama JA prodru do presvjesnog i svjesnog nivoa u vidu derivata nesvjesnih fantazija, impulsa ili arhaičnih Nad-JA pritisaka. Vraćanje sadržaja, koji su već jednom bili potisnuti ili obrađeni izaziva još jaču strepnju i ugrožava funkcije JA-sistema i njegovih odbrana.

Da ne bi došlo do novih prodiranja ogoljenih pulzija, arhaičnih dijelova Nad-JA i nesvjesnih mješanja u presvjesni i svjesni sistem, JA kome i dalje prijeti razgrađivanje, mobiliše odbrane i stvara kompromise između ovih promjenjenih sadržaja i odbrana u obliku simptoma koji, iako nerazumljivi i nejasni, i mladoj osobi i njenoj okolini mogu biti prihvatljivi.

Treba naglasiti da osoba nije svjesna ovih procesa, kao ni porijekla svojih simptoma i odbrana koje su učestvovale u njihovom stvaranju.

Kada govorimo o formiranju patoloških reakcija u djetinjstvu, treba naglasiti da simptomi koji se javljaju na dječjem uzrastu nisu posljedica „suštinskih“ patoloških procesa. Oni su često trenutni, znaci prolaznih nedoraslosti zahtjevima unutrašnjih i spoljašnjih procesa i pritisaka. Često su promjenljivi i nemaju istu težinu kao kod odraslih. Kod odraslih osoba simptomi su posljedica unutrašnjih konflikta, i u njihovom stvaranju učestvuju zreliji mehanizmi, pa samim tim imaju veću težinu od simptoma u djetinjstvu.

Simptomi i uzroci

Postoji mnogo različitih vidova neuroze: opsesivno-kompulzivni poremećaj, opsesivno-kompulzivni poremećaj ličnosti, poremećaj kontrole impulsa, anksiozni poremećaji, histerija i velika raznolikost fobija.

Prema K. Džordžu Boriju, profesoru emeritusu Univerziteta u Šipensbergu, simptomi neuroze su između ostalog:

... anksioznost, tuga ili depresija, ljutnja, razdražljivost, mentalna konfuzija, slab osećaj sopstvene vrednosti itd, bihevioralni simptomi kao što su fobično izbegavanje, budnost, impulsivna i kompulsivna dela, letargija, itd, kognitivni problemi poput neprijatnih ili uznemirujućih misli, ponavljanje misli i opsesija, habitualno fantaziranje, negativnost i cinizam itd. U međuljudskim odnosima, neuroza uključuje zavisnost, agresivnost, perfekcionizam, šizoidnu izolaciju, sociokulturno neprimereno ponašanje, itd.

Neuroza se može definisati jednostavno kao „nedovoljna sposobnost prilagođavanja svojoj sredini, nemogućnost promene životnog obrasca i nemogućnost razvijanja bogatije, složenije, u većoj meri zadovoljavajuće ličnosti”.

Istorija i etimologija

Izraz neuroza skovao je škotski lekar Vilijam Kalen 1769. godine da označava „poremećaje osećanja i kretanja” izazvane „opštom naklonošću nervnog sistema”. Kalen je koristio ovaj termin za opisivanje različitih nervnih poremećaja i simptoma koji se nisu mogli fiziološki objasniti. Fizičke karakteristike su, međutim, skoro neizbežno bile prisutne, a fizička dijagnostička ispitivanja, poput preteranih trzaja kolena, gubitka gag-refleksa i dermatografije, korišćena su u 20. veku. Značenje termina redefinisali su Karl Gustav Jung i Sigmund Frojd tokom ranog i srednjeg 20. veka. On se i dalje koristi u psihologiji i filozofiji.

Dijagnostički i statistički priručnik za mentalne poremećaje (DSM) eliminisao je kategoriju „neuroze” 1980. godine, zbog odluke urednika da pruže opise ponašanja, a ne opise skrivenih psiholoških mehanizama. Ova promena je bila kontroverzna.

Prema Medicinskom rečniku američke baštine, neuroza se „više ne koristi u psihijatrijskoj dijagnostici”.

Izraz je izveden iz grčke reči νευρον (neuron, „nerv”) i sufiksa -ωσις -osis (bolesno ili abnormalno stanje).

Vidi još

• Anksiozni poremećaj
• Fobije
• Opsesivno-kompulzivni poremećaj
• Panični poremećaj

Literatura

• Bailey, Hamilton (1927). Demonstrations of physical signs in clinical surgery (1st izd.). Bristol: J. Wright and Sons. str. 208. 
• Jovan Marić "Klinička psihijatrija", Megraf, Beograd 2005.
• Nevenka Tadić "Psihijatrija djetinjstva i mladosti", Naučna knjiga, Beograd 1985.
• Nevenka Tadić i saradnici "Psihoanalitička psihoterapija djece i mladih", Naučna knjiga, Beograd 1992.
• Spasenija Ćeranić,Normalan razvoj ličnosti i patološka uplitanja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Istočno Sarajevo 2005.
• Angyal, Andras. (1965). Neurosis and Treatment: A Holistic Theory. Edited by E. Hanfmann and R.M. Jones.
• Fenichel, Otto. (1945) The Psychoanalytic Theory of Neurosis. New York: Norton.
• Freud, Sigmund. The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud. Translated by James Strachey. 24 vols. London: Hogarth, 1953–74.
• Horney, Karen (1950). Neurosis and Human Growth: The Struggle Toward Self-Realization. Norton: W.W. Norton & Company, Inc. ISBN 978-0-393-30775-7. 
• Horney, Karen. Our Inner Conflicts. Norton, 1945.
• Horney, Karen. The Collected Works. (2 vols.) Norton, 1937.
• Horwitz, A.V.; J.C. Wakefield (2007). The Loss of Sadness: How Psychiatry Transformed Normal Sorrow into Depressive Disorder. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-531304-8. 
• Jung, C.G. (1964). Man and His Symbols. New York: Anchor Books, Doubleday. ISBN 978-0-385-05221-4. 
• Jung, C.G. (1966). Two Essays on Analytical Psychology. Collected Works, vol. 7. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-01782-2. 
• Jung, C.G. [1921] (1971). Psychological Types. Collected Works, vol. 6. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-01813-3. 
• Jung, C.G. [1961]. Memories, Dreams, Reflections. New York: Vantage Books. 1989. ISBN 978-0-679-72395-0. 
• Ladell, R.M.; T.H. Hargreaves (oktobar 1947). „The Extent of Neurosis”. Br Med J. 2 (4526): 548—549. PMC 2055884 . PMID 20267012. doi:10.1136/bmj.2.4526.548. 
• McWilliams, Nancy (2011). Psychoanalytic Diagnosis: Understanding Personality Structure in the Clinical Process (2nd izd.). Guilford Press. ISBN 978-1-60918-494-0. 
• Russon, John (2003). Human Experience: Philosophy, Neurosis, and the Elements of Everyday Life. Albany: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-5754-2. 
• Winokur, Jon (2006). Encyclopedia Neurotica. 2005. ISBN 978-0-312-32501-5. 

Spoljašnje veze

• Janov, Arthur (1991). „Neurosis”. Arhivirano iz originala 23. 11. 2020. g. Pristupljeno 21. 4. 2009. 

Klasifikacija	D ICD-10: F40-F40.8