Palatini
Paladini ili palatini (lat. Scholae Palatinae - palatinske škole) bili su pripadnici rimske carske garde u doba Dominata i rane Vizantije. Taj pojam usvojen je kasnije kao titula dvorskih dostojanstvenika u Vizantiji, Franačkoj, Engleskoj, Poljskoj i Mađarskoj.
Rimsko carstvo uredi
Tokom Dioklecijanovih (284-305) reformi stvorena je laka operativna vojska (lat. Comitatenses) čije je jezgro činila nova garda Paladina, sastavljena od vojnika koji su se istakli revnosnom službom u legijama. Kada je car Konstantin Veliki 312. ukinuo ličnu gardu - pretorijance, njih su zamenile odane jedinice konjice i pešadije Paladina. Do kraja 4. veka Paladini su imali oko 25 veksiluma (deo legije) po 500 konjanika, 25 pešadijskih legija (po 500 ljudi) i 108 pomoćnih jedinica (po 500 ljudi).[1]
Vizantija uredi
Sholae palatinae su se kao gardijska jedinica u Vizantiji održale sve do raspada tematskog sistema u 11. veku[2][a], a njeni oficiri bili su ujedno i dvorski velikodostojnici, u prvom redu, upravnici carske riznice.[1]
U srpskom jeziku, ime vizantijske carske garde prevođeno je različito: tako je Živojin Simić, u romanu Pod slobodnim suncem (1907), izraz Sholae palatinae preveo kao palatinci.[3]
Druge države uredi
Slično je bilo i kod Franaka u doba Karolinga, kada je najistaknutiji od Paladina (lat. comes palatinus) upravljao spoljnim i vojnim poslovima. U Engleskoj i Irskoj palatinima su nazivani krupni feudalci, a u Poljskoj vojvode i guverneri provincija. U Mađarskoj su Palatini (mađ. nàdor) mali slične funkcije, a bili su i najviši dostojanstvenici na dvoru i čuvari kraljevog pečata; od 1485. imaju funkciju zapovednika vojske, vrhovnog sudije i vice-kralja (koga zamenjuju u odsustvu), a kralj i sabor ih biraju doživotno.[b][1]
Napomene uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Gažević, Nikola (1973). Vojna enciklopedija (knjiga 6). Beograd: Vojnoizdavački zavod.