Povez

Povez jeste deo knjige koji spaja listove, korice i hrbat. Njegov cilj jeste da zaštiti tekst knjige od mogućih oštećenja kao i da objedinjuje listove (koji bi se u suprotnom rasturili da nisu čvrsto povezani).^[1]

Povezivanje knjiga uredi

Povezivanje knjiga je postupak fizičkog sastavljanja knjige formata kodeksa od snopa listova papira koji se preklapaju ili se ponekad ostavljaju kao snop pojedinačnih listova. Papiri se zatim povezuju zajedno duž jedne ivice šivenjem kroz nabore ili se povezuju slojem lepka. Povezivanje se može vršiti ručno, kao što je to rađeno kod rukopisnih knjiga i inkunabula. U to vreme korice su se bogato ukrašavale kožom, zlatom, slonovačom i drugim dragocenim materijalima.^[1]

Knjigovezac

Od XVI veka knjige se povezuju koricama od kartona koje mogu biti presvučene kožom, platnom ili nekim drugim materijalom. Danas se knjige povezuju mašinski u knjigoveznicama.^[1] Osnovni tehnološki postupci u povezivanju su: presavijanje tabaka, njihovo uvezivanje, obrezivanje i koričenje.^[1]

Brste poveza ^[1] uredi

Kožni- vrsta poveza gde su korice presvučene kožom
Francuski- vrsta poveza od teleće kože, ukrašeni zlatotiskom
Mekani- povez sa savitljivim koricama
Pergamentni- povez sa koricama koje su presvučene pergamentom, ili je njime presvučen samo hrbat. Za ovu svrhu najbolji je teleći pergament. Ukrašavao se i zlatotiskom
Platneni- povez sa koricama koje su presvučene knjigovezačkim platnom
Poluplatneni- kod njih je hrbat presvučen knjigovezačkim platnom a korice papirom za presvlačenje
Ručni- ručno rađen povez
Mašinski- povez izrađen na odgovarajućim mašinama za velike tiraže. Najpre se pojavio u 19 veku u Engleskoj i SAD, a kasnije i u drugim zemljama

Istorija uredi

Formati ranih knjiga uredi

Glinene pločice- uobičajena veličina ovih pločica bila je oko 15x15 cm, ali postojali su i manji (5x6cm) i veći (25x40cm) formati. Tekstovi su ispisivani klinovima dok je glina još bila vlažna. Za duže spise, pisari su koristili više pločica koje su označavali brojevima. Jednom osušene (na suncu ili u peći), pločice su bile gotovo neuništive. Kao materijal za pisanje koristile su se preko 2500 godina i to ne samo u Mesopotamiji, već i u Maloj Aziji, Siriji i na Kritu.^[2] Rane mesopotamijske tablice su bile četvrtaste, a knjige su se verovatno sastojale od nekoliko takvih ploča koje su čuvane u kožnoj torbi ili kutiji.

Povoštene tablice - smatra se da predstavljaju prelaz sa tvrdih ka mekanim materijalima za pisanje. To su male pravougane drvene tablice, izdubljene i napunjene voskom. Površina bi se izgladila, pa bi se onda pisalo nekim zašiljenim predmetom od metala, drveta ili slonove kosti. Njihova upotreba datira još iz antičke Grčke.^[1] Spolja su bile presvučene kožom, a kodeksom se nazivao niz od više takvih povezanih tablica. Ako se kodeks sastojao od dve voštane tablice nazivao se diptih, od tri triptih, od više poliptih.

Papirusni svici - papirus je materijal za pisanje koji su počeli da koriste Egipćani, a pravili su ga od biljke papirus koja je rasla duž obale reke Nil. Pošto je papirus bio previše krt da bi se spajao u knjigu, od njega su se pravili svici. Više listova se spajalo u dugačku traku koja se namotavala oko drveta (ili slonovače). Na njima se pisalo kalamusom.

Pergamentni kodeksi - pergament je bio kvalitetniji od papirusa, trajniji, nije se lako lomio i na njemu se moglo pisati sa obe strane. Njegovo pojavljivanje uslovljava nastanak novog formata knjige- kodeksa. Dobijao se presavijanjem pergamentnih tabaka koji su formirali svesku. Knjiga je obično bila povezivana u drvene korice presvučene kožom, a neki primerci su bili veoma bogato ukrašeni. Na primer: Zlatni kodeks (IX vek) i Srebrni kodeks (IV vek).

Papir- pojava papira u Evropi znatno je olakšala proizvodnju knjiga tako da je njena cena počela da opada. Knjige su postajale sve jednostavnije, bez skupocenih ukrasa na koricama.

Neki zanimljivi istorijski oblici povezivanja:^[3] uredi

Koptsko povezivanje
Etiopsko povezivanje
Dugovezni povez knjiga
Drveni povez
Vezeni povez za knjige ^[4]
Tradicionalno kinesko i korejsko povezivanje
Antropodermičko knjigovezništvo (povezivanje knjiga u ljudsku kožu)

Moderno povezivanje uredi

Šema uobičajenog dizajna knjiga

Klamovanje uredi

Reč je o povezivanju materijala klamericama po sredini odštampanog materijala. Prethodno se formati mašinski savijaju po sredini kako bi se štampani materijal savijao kako treba. Veoma je praktično i jednostavno. Ovakvo povezivanje se najčešće koristi kod brošura, časopisa, biltena, jelovnika, kataloga.^[5]

Koričenje plastičnom (žičanom) spiralom uredi

Ovo povezivanje se vrši uz pomoć plastične spirale koja obavija prethodno izbušene stranice štampanog materijala. Reč je o jednostavnom i povoljnom načinu povezivanja koji se najčešće koristi za seminarske radove, kataloge, skripte.

Meki povez uredi

Kod mekog povezivanja korice su od kartona težine do 500g. Korice mogu biti jednobojne, ali i štampane unapred po želji autora. Povezivanje se vrši lepkom i postoje dva načina lepljenja. Povezivanje hladnim lepkom (povez mora da odstoji najmanje 24 sata) ili povezivanje toplim lepkom (povez može da se koristi već posle sat vremena).

Tvrdi povez uredi

Tvrdi povez je povez sa koricama od čvrstog kartona, koje su obično obložene platnom, tvrđim štampanim papirom ili kožom. Ovo je najkvalitetniji i najzastupljeniji način povezivanja knjiga.

Galerija uredi

Knjiga povezana kožom ubice Vilijama Burkea, izložena u Muzeju hirurške dvorane u Edinburgu
Povez sa metalnim kopčama i kožnom presvlakom
Izvezeni povez sa početka 17. veka
Povez od bambusa (Sun Cu- Umeće ratovanja)
Bogato ukrašen povez
Knjige sa tvrdim povezom
Knjige sa mekim povezom
Primer klamovanja kod brošura

Reference uredi

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ Furunović, Dragutin (1996). Enciklopedija štamparstva. str. 1584—1616. |access-date= zahteva |url= (pomoć)
^ Stokić Simončić, Gordana (2017). Biblioteka kroz vreme. Beograd. str. 14. |access-date= zahteva |url= (pomoć)
^ „Historic Cut-away Binding Structure Models”. Pristupljeno 12. 4. 2021.
^ „English Embroidered Bookbindings”. Pristupljeno 12. 4. 2021.
^ „Koričenje”. Copy studio. Pristupljeno 12. 4. 2021.

Spoljašnje veze uredi

[енциклопедија1-1] v ^g ^d ^đ Furunović, Dragutin (1996). Enciklopedija štamparstva. str. 1584—1616. |access-date= zahteva |url= (pomoć)

[2] Stokić Simončić, Gordana (2017). Biblioteka kroz vreme. Beograd. str. 14. |access-date= zahteva |url= (pomoć)

[3] „Historic Cut-away Binding Structure Models”. Pristupljeno 12. 4. 2021.

[4] „English Embroidered Bookbindings”. Pristupljeno 12. 4. 2021.

[5] „Koričenje”. Copy studio. Pristupljeno 12. 4. 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]