Poljanska eparhija
Poljanska eparhija, odnosno Poleanska ili Polijanska eparhija (grč. Μητρόπολις Πολυανής) je pravoslavna eparhija Carigradske patrijaršije u Egejskoj Makedoniji (današnja severna Grčka). Prvobitno sedište Poljanske episkopije bio je stari grad Polin, odnosno Polian ili Polean (Poljan), današnji Stari Dojran. Episkopija je obuhvatala širu oblast oko Dojranskog jezera i donjeg Povardarja, pa se u literaturi opisno pominje i kao Dojranska episkopija. Na tom području su već tokom poznog antičkog i ranog srednjovekovnog perioda postaojale stare episkopije, koje su bile u sastavu Solunske mitropolije. Sredinom 14. veka, čitavu tu oblast osvojili su Srbi, osim grada Soluna. Nakon proglašenja Srpske patrijaršije (1346), mnoge eparhije u osvojenim oblastima uključene su u njen sastav, što je dovelo do sukoba sa Carigradom i izbijanja srpsko-grčkog crkvenog spora (1346-1375). Za vreme cara Uroša (1355-1371) tom oblašću je zavladao despot Uglješa (1365-1371), čijom su zaslugom učinjeni prvi koraci ka crkvenom izmirenju, što je podrazumevalo i povratak pojedinih eparhija pod nadležnost Carigradske patrijaršije.[1][2][3]
| Poljanska eparhija Carigradska patrijaršija | |
|---|---|
.jpg) Saborna crkva Svetog Ilije u Starom Dojranu, bivši katedralni hram Poljanske episkopije (1848) | |
| Osnovni podaci | |
| Sjedište | Stari Dojran |
| Država |  Osmansko carstvo, Kraljevina Srbija, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca |
| Osnovana | srednji vek |
| Ukinuta | reorganizovana 1924. |
| www | |
| Arhijerej | |
| Čin arhijereja | episkop |
| Titula arhijereja | episkop poljanski, potom mitropolit poljansko-kukuški |
Tokom razdoblja osmanske vlasti, od kraja 14. do početka 20. veka, Poljanska episkopija se nalazila u sastavu Solunske mitropolije. Poljanski jerarsi su u pojedinim izvorima iz tog perioda nazivani i episkopima poljansko-vardarskim (grč. Πολεαννίνης καί Βαρδαριωτῶν), pa se i sama eparhija u literaturi ponekad pominje kao Poljasnko-vardarska episkopija. Nakon uspostavljanja novih granica (1912—1913), ta oblast je podeljena između Srbije i Grčke. Srpski deo je 1920. godine uključen u sastav ujedinjene Srpske pravoslavne crkve i priključen Zletovsko-strumičkoj eparhiji, dok je od grčkog dela 1924. godine obrazovana Poljansko-kukuška eparhija u stepenu mitropolije (grč. Μητρόπολις Πολυανής και Κιλκισίου), sa sedištem u gradu Kukušu (grč. Κιλκίς). Na njenom čelu se od 2021. godine nalazi mitropolit Vartolomej Trijandafilidis (grč. Βαρθολομαίος Τριανταφυλλίδης).[4][5][6]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Grujić 1928, str. 447.
- ^ Ostrogorski 1965, str. 104-126.
- ^ Kalezić 2002, str. 1508.
- ^ Veselinović 1971, str. 13-35.
- ^ Trajanovski 1984, str. 335-349.
- ^ Jagodić 2012, str. 101-135.
Literatura uredi
- Veselinović, Rajko (1971). „Ujedinjenje pokrajinskih crkava i vaspostavljanje Srpske patrijaršije”. Srpska pravoslavna crkva 1920-1970: Spomenica o 50-godišnjici vaspostavljanja Srpske patrijaršije. Beograd: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve. str. 13—35.
- Grujić, Radoslav (1928). „Poleanska i vardariotska episkopija”. Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka. 3. Zagreb: Bibliografski zavod. str. 447.
- Jagodić, Miloš (2012). „Pravoslavna crkva u novim krajevima Srbije (1912—1915)” (PDF). Srpske studije. 3: 101—135. Arhivirano iz originala 23. 11. 2015. g. Pristupljeno 27. 07. 2023.
- Kalezić, Dimitrije M., ur. (2002). Enciklopedija pravoslavlja. 3. Beograd: Savremena administracija.
- Ostrogorski, Georgije (1965). Serska oblast posle Dušanove smrti. Beograd: Naučno delo.
- Petrović, Miodrag M. (1979). „Povelja-pismo despota Jovana Uglješe iz 1368. godine o izmirenju srpske i carigradske crkve u svetlosti nomokanonskih propisa”. Istorijski časopis. 25—26 (1978—1979): 29—51.
- Trajanovski, Aleksandar (1984). „Borbite za emancipacija od Carigradskata patrijaršija i grcizmot vo Poljanskata eparhija vo krajot na 50-tite i vo tekot na 60-tite godini na XIX vek” (PDF). Istorija: Spisanie na Sojuzot na društvata na istoričarite na SR Makedonija. 20 (2): 335—349.
- Škrivanić, Gavro A. (1961). „O južnim i jugoistočnim granicama srpske države za vreme cara Dušana i posle njegove smrti”. Istorijski časopis. 11 (1960): 1—15.