Prvi osmansko-egipatski rat
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Prvi osmansko-egipatski rat vođen je u periodu od 1831. do 1833. godine između Osmanskog carstva pod sultanom Mahmudom II sa jedne i pobunjenim Egipatskim ejaletom pod Muhamedom Alijem sa druge strane. Završena je pobedom Egipta i priključenjem Alepskog i Sirijskog elajeta Muhamedovoj državi.
| Prvi osmansko-egipatski rat | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Osmansko-egipatskih ratova | |||||||
 Dvorac u Adani | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Egipatski ejalet |
 Osmansko carstvo | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Muhamed Ali Ibrahim-paša |
Mahmud II Rešid Mehmed-paša | ||||||
| Jačina | |||||||
| 100.000 | 145.000 | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| nepoznato | nepoznato | ||||||
Uzroci uredi
Tursko carstvo se sredinom prve polovine 19. veka nalazilo u velikoj krizi. Istočno pitanje dvadesetih godina bilo je obeleženo Grčkim ratom za nezavisnost. Ustanici su dobijali veliku pomoć zapadnih sila koje su bile zainteresovane za proučavanje antičke istorije Grčke. Rezultat je pobeda ustanika i formiranje Kraljevine Grčke, prve nezavisne države na Balkanu. Iste, 1830. godine, Osmansko carstvo gubi jednu od tri zapadne provincije na prostorija severozapadne Afrike. Pod izgovorom uvrede konzularnog predstavnika, Francuzi okupiraju Alžir (7. jul). Vrhunac turskih nevolja jeste Egipatska kriza (1831-1841) koja se ispoljila u dva maha: Rat (1831-1833) i rat (1838-1841).
Povod za izbijanje prvog Egipatsko-turskog rata bilo je odbijanje Turske da ispuni svoje obećanje dato Muhamedu Aliju kao naknadu za pružanje pomoći u gušenju Grčkog ustanka. Turci su Muhamedu obećali Siriju na upravu. Zbog toga je Muhamed poslao svoga sina Ibrahim-pašu da osvoji Siriju.
Rat uredi
Glavnina Ibrahim-pašine armije (5 pešadijskih i 4 konjička puka, 1200 beduina, 40 poljskih i 28 opsadnih topova, ukupno 21.516 vojnika) krenula je kopnenim putem preko Gaze. Flota je krenula iz Aleksandrije ka Jafi. Jafa se predala bez borbe, a Egipćani su nakon tromesečne opsade zauzeli grad Ako (27. maja 1832. godine). Mahmud II poslao je Egipćanima zahtev da odmah povuku svoje trupe. Muhamed je tražio za sebe oblast oko gradova Ako i Damaska. Porta se odlučila na vojnu intervenciju. Ibrahim-paša je, u međuvremenu, osvojio čitavu Palestinu uz pomoć libanskog kneza Bašir II Šihaba. Deo turskih snaga pod komandom Muhamed-paše prikupila se kod Alepa, a glavnina pod komandom Husein-paše je krenula ka Koniji. Turska armija brojala je oko 50.000 ljudi. Nakon zauzeća Akoa i Damaska, Ibrahim-paša je krenuo ka Himsu gde je tukao Muhamedove snage. Dana 15. jula stigao je u Alepo. Dana 29. jula sukobio se i porazio Husein-pašu kod prevoja Belen, a 25. avgusta zauzeo Adanu i prevoje na Torosu. Ibrahim-paša se povukao u Karaman gde je predao dužnost Rašid-paši. Sredinom oktobra, Ibrahim je uputio vojsku ka severu. U bici kod Konije (23. decembar) naneo je veliki poraz Turcima. Put za Carigrad bio je otvoren.
Kraj rata uredi
Turski sultan Mahmud je prinuđen da stupi u pregovore sa Rusijom sa kojom je, nakon poslednjeg Rusko-turskog rata, bio u prijateljstvu. Rusija i Turska sklopile su sporazum u Unkjar-Iskelesiju. Po odredbama ovog sporazuma, Turci su zatvorili moreuze Bosfor i Dardaneli za sve brodove, sem ruske. Rusi su intervenisali na strani Turaka. Sa Muhamed Alijem je Turska sklopila mir u Kitahji, 14. maja 1833. godine. Muhamed je doživotno dobio Siriju i Adanu u Kilikiji.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- Vojna encikopedija, tom 2
- Kneževina Srbija (1830-1839) - Radoš Ljušić, Srpska akademija nauka i umetnosti, Beograd 1986. godina, pp. 269/270
- Tarle, J. V. (2008). Istorija novog veka. Beograd: Naučno delo. ISBN 978-86-6021-007-6.