Prirodna istorija
Prirodna istorija je istraživanje i ispitivanje organizama, uključujući životinje, gljive i biljke, u njihovom prirodnom okruženju oslanjajući se više na posmatranje nego eksperimentalnu metodu istraživanja. Ona uključuje i naučnu metodu, ali se ne ograničava na nju; članci se češće objavljuju u naučnim magazinima nego u naučnim časopisima.[1] Grupisana u prirodne nauke, prirodna istorija je sistematsko proučavanje bilo koje kategorije prirodnih objekata ili organizama.[2] Korene ima u istraživanjima koja su se sprovodila u antičkoj Grčkoj i Rimu, ali se praktikovala i tokom srednjeg veka u Evropi i na Bliskom istoku. Istraživanje je nastavljeno kroz renesansu i tokom ranog modernog perioda, ali danas u prirodnu istoriju spadaju retke interdisciplinarne nauke poput geobiologije.
Osoba koja proučava prirodnu istoriju se naziva prirodnjak i prirodni istoričar.
Definicije uredi
Do 1900. godine uredi
Značenje termina "prirodna istorija" se menjalo tokom istorije pokrivajući manje ili više stvari. Tokom antike je obuhvatao sve što je povezano sa prirodom ili je imalo veze sa materijalima koji su uzeti iz nje. Na primer, enciklopedija koju je napisao Plinije Stariji i koja se zvala Prirodna istorija, objavljena između 77. i 79. godine nove ere, je pokrivala teme iz astronomije, geografije, ali ti teme o čoveku i njegovoj tehnologiji, medicini i sujeverju. Uz sve to se takođe bavila životinjama i biljkama.
Srednjovekovni evropski naučnici su smatrali da postoje dve osnovne podele znanja: humanistička (pre svega ono što je danas poznato kao klasične nauke) i teologija, koja se izučavala uglavnom kroz čitanje teksta a ne kroz eksperimente. Proučavanje prirode je obnovljeno tokom Renesanse i brzo je postalo treća grane naučnog znanja; proučavanje je podeljeno u deskriptivnu prirodnu istoriju i prirodnu filozofiju, odnosno analitičko proučavanje prirode. U savremenim uslovima, prirodna filozofija odgovara modernim naukama fizike i hemije, dok je prirodna istorija bliža biologiji i geologiji.
Astronom Vilijam Heršel se takođe može smatrati prirodnim istoričarem. Umesto da izučava biljake ili minerale, on je radio sa zvezdama. On je proveo svoje vreme pravaći teleskope i posmatrajući zvezde. U početku je verovao da postoji objekat poznat kao maglina, ali je onda shvatio da je to samo još jedna faza u razvoju zvezde. Heršel se može smatrati prirodnim istoričar, jer je posmatrao prirodni svet i pokušao da ga razume. Tokom ovog procesa je napravio karte svih zvezda i vodio evidenciju onoga što je video dok je njegova sestra Karolina sve dokumentovala.[3]
Od 1900. godine uredi
Savremene definicije prirodne istorije dolaze iz različitih oblasti i izvora, a mnogi od savremenih definicija naglašavaju određeni aspekt ili niz zajedničkih tema koje se obrađuju. Na primer, dok se prirodna istorija najčešće definiše kao vrsta posmatranja i predmet istraživanja, ona takođe može biti definisana kao skup znanja, zanat ili praksa u kojoj se naglasak više stavlja na posmatrača nego na ono šta se posmatra.[4]
Definicije biologa su često fokusirane na naučnim istraživanjima pojedinih organizama u njihovom okruženju, kao što se vidi u definiciji Marstona Bejtsa: "prirodna istorija je istraživanje životinja i biljaka – organizama... Volim da mislim o prirodnoj istoriji kao o proučavanju života na nivou pojedinca – o tome šta biljke i životinje čine, kako reaguju jedni sa drugima i životnom sredinom, kako su organizovani u veće grupe kao populacije i zajednice".[5] Sličnu definiciju su ponudili D. S. Vilkov i T. Ajsner: "Posmatranje izbliza organizama - njihovog porekla, njihove evolucije, njihovog ponašanja i njihovog odnosa sa drugim vrstama".[6] Ovaj naglasak na organizmu u svom okruženju podržavaju i H. V. Grin i Dž. B. Lus: "prirodna istorija se fokusira na to gde su organizmi i šta rade u svojoj sredini, uključujući i interakciju sa drugim organizama".[7] Druge definicije se fokusiraju na direktnom posmatranju organizama u njihovom okruženju, kako u prošlosti tako i u sadašnjosti, kao što je ovaj G. A. Bartolomej rekao: "rirodnjak istražujue svet gledajući biljke i životinje direktno. Zato što su organizmi funkcionalno neodvojivi od sredine u kojoj žive i zato što njihova struktura i funkcija ne mogu biti adekvatno tumačene bez poznavanja njihove evolucione istorije; proučavanje prirodne istorije uključuje proučavanje fosila, kao i fizičko-geografskih i druge aspekte fizičke sredine".[8] Zajedničko za mnoge definicije je pozivanje na važnost deskriptivnog aspekta prirodne istorije i zato je H. V. Grin opisuje kao: "Deskriptivnu ekologiju i etologiju".[9] Neki autori se zalažu za opširniju sliku ove naučne discipline. Jedan od njih je S. Hermana koji je definiše kao "naučno proučavanje biljaka i životinja u svom prirodnom okruženju. Bavi se organizacijom, od posebnog tela do ekosistema, i naglašava identifikaciju, istoriju života, distribuciju, veličinu i odnos".[10] Ove definicije uključuju umetnosti u oblasti prirodne istorije i u skladu su sa širokom definicijom koju navodi B. Lopez za koga prirodna istorija predstavlja "strpljivo ispitivanje pejzaža".[11]
Nešto drugačiji okvir prirodne istorije, koji pokriva sličan spektar tema, podrazumeva obim delatnosti mnogih vodeći muzeja prirodne istorije. Ovi muzeji često uključuju elemente antropologije, geologije, paleontologije i astronomije, zajedno sa botanikom i zoologijom[12][13] ili uključuju kulturne i prirodne komponente sveta.[14]
Mnogostrukost definicija za ovu oblast je istovremeno i mana i prednost. U skorije vreme su ponuđene brojne definicije ove naučne oblasti i ne može se usaglasiti šta sve spada u nju.[15]
Istorija uredi
Antika uredi
Prirodna istorija počinje sa Aristotelom i drugim antičkim filozofima koji su analizirali raznolikost prirodnog sveta. Plinije Stariji je proširio termin prirodna istorija da obuhvati sve što bi moglo da bude pronađeno u prirodi: životinje, geologiju, astronomiju, tehnologiju, umetnosti i čoveka.[16]
Pedanije Dioskorid, Rimski lekar grčkog porekla, je između 50. i 70. godinenaše ere napisao De Materia Medica. Knjiga se čitala više od 1500 godina dok nije zamenjena tokom renesanse što je čini jednom od najduže korišćenih knjiga prirodne istorije.
Od antičkih grka do dela Karla fon Linea i drugih prirodnjaka 18. veka osnovni koncept prirodne istorije je bio scala naturae ili veliki lanac postojanja - redosled minerala, povrća, primitivnijih životinja i kompleksnijih oblika života na linearnoj skali rastućeg savršenstva koje se završava čovekom.[17]
Srednji vek i renesansa uredi
Prirodna istorija je uglavnom bila statična kroz srednji vek u Evropi – iako se u arapskom i orijentalnom svetu brzo razvijala. Počev od 13. veka, rad Aristotela je prilagođen hrišćanskoj filozofiji, posebno od strane Tome Akvinskog, formirajući osnovu prirodne teologije. Tokom renesanse su se naučnici (posebno herbalisti i humanisti) vratili direktnom posmatranju biljaka i životinja. Tokom ovog perioda počinju da se razvijaju kabineti kurioziteta u kojima su bogatiji ljudi izlagali biljke i životinje iz dalekih zemalja, ali i mitološka stvorenja i čudovišta.
Razvoj biologije kao nauke uredi
Značajan doprinos razvoju prirodne istorije su doneli sveštena lica, poput Džona Reja, koja su se bavila prirodnom istorijom. Ovi ljudi su pisali o prirodi (prirodnoj teologiji) koju su videli kao dokaz za postojanje Boga.[18]
U savremenoj Evropi, stručne discipline kao što su botanika, geologija, mikologija, paleontologija, fiziologija i zoologija su formirane. Prirodnu istoriju, prethodno glavni predmet koji se predavao na fakultetima, su počeli sve više da kritikuju specializovani naučnici. Oni su je videli kao "amatersku" aktivnost, a ne deo nauke. U Škotskoj se tokom Viktorijanskog perioda smatralo da je učenje prirodne istorije dobro za mentalno zdravlje.[19] U mnogim državama, posebno Ujedinjenom Kraljevstvu i SAD, prirodna istorija je prerasla u niz specijalzovanih hobija poput proučavanja ptica, leptira, školjki, buba i biljaka, dok su u međuvremenu naučnici radili na osnivanju biologije kao nauke.
Amaterski kolekcionari i prirodnjaci su igrali glavnu ulogu u formiranju najvećih muzeja prirodne istorije u svetu, poput Prirodnjačkog muzeja u Londonu i Nacionalnog prirodnjačkog muzeja u Vašingtonu.
Tri najveća engleska prirodnjaka 19. veka su Henri Valter Bejts, Čarls Darvin i Alfred Rasel Volas —koji su se međusobno poznavali — i svi su išli na putovanja prirodne istorije koja su trajala godinama i skupili hiljade primeraka od kojih su mnoge vrste tek tada otkrivene. Pisanja ovih prirodnjaka su poboljšala poznavanje "dalekih" delova sveta poput Amazonskog basena, Galapagoskih ostrva i Malajskog arhipelaga i zbog ovoga su biologiju od deskriptivne promenili u teorijski zasnovanu nauku.
Za shvatanje "prirode" kao "organizma, a ne kao mehanizma" je odgovoran Aleksandar fon Humbolt (Pruska, 1769-1859). Humboltov rad je inspirisao mnoge istraživače, uključujući Čarlsa Darvina, Henrija Dejvida Toroa i Ernesta Hekela.[20]
Muzeji uredi
Prirodnjački muzeji, koji su nastali iz kabineta kurioziteta, su odigrali važnu ulogu u nastanku profesionalnih bioloških disciplina i istraživačkih programa. Posebno u 19. veku, naučnici su počeli da koriste kolekcije prirodne istorije kao nastavna sredstava za učenike i kao osnovu njihovih morfoloških istraživanja.
Društva uredi
Termin "prirodna istorija" sam, a ponekad zajedno sa arheologijom, je osnova naziva mnogih nacionalnih, regionalnih i lokalnih prirodno-istorijskih društava koje vode evidenciju životinja (uključujući ptica (ornitologija), insekata (entomologija) i sisara (zoologija), pečuraka (mikologija), biljaka (botanika)) i drugih organizama. Ove organizacije mogu imati geološke i mikroskopske ogranke.
Primeri ovih društava u Britaniji su Prirodnjačko društvo Nortambrije osovano 1829. godine, Londonsko prirodnjačko društvo (1858), Birmigensko prirodnjačko društvo (1859), Britansko entomološko i prirodnjačko društvo osnovan 1872. godine, Glazgovsko prirodnjačko društvo, Vitbi prirodnjaki klub osnovan 1913. godine, Sorbi prirodnjačko društvo u Šefildu osnovano 1918. godine i mnoga druga. Rast prirodnjačkih društava je podstakao rast britanskih kolonija u tropskim regionima u kojima su bile brojne nove vrste.
Reference uredi
- ^ Natural History WordNet Search, princeton.edu.
- ^ Brown, Lesley (1993), The New shorter Oxford English dictionary on historical principles, Oxford [Eng.]: Clarendon, ISBN 978-0-19-861271-1
- ^ Dear 2006, str. 61.
- ^ Thomas Lowe Fleischner, The Way of Natural History, Trinity University Press, 2011.
- ^ Marston Bates, The nature of natural history, Scribners, 1954.
- ^ D. S Wilcove and T. Eisner, "The impending extinction of natural history," Chronicle of Higher Education 15 (2000): B24
- ^ H. W. Greene and J. B. Losos, "Systematics, Natural-History, and Conservation – Field Biologists Must Fight a Public-Image Problem," Bioscience 38 (1988): 458–462
- ^ G. A. Bartholomew, "The Role of Natural History in Contemporary Biology", Bioscience 36 (1986): 324–329
- ^ H.W. Greene, "Organisms in nature as a central focus for biology", Trends in Ecology & Evolution 20 (2005):23–27
- ^ S. G Herman, "Wildlife biology and natural history: time for a reunion", The Journal of wildlife management 66, no. 4 (2002): 933–946
- ^ Barry Lopez, Arctic Dreams, Vintage, 1986.
- ^ American Museum of Natural History, Mission Statement Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. jun 2011)
- ^ Field Museum, Mission Statement Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. januar 2012)
- ^ The Natural History Museum, Mission Statement
- ^ „An Accepted Way of Viewing Art”. Arhivirano iz originala 10. 07. 2012. g. Pristupljeno 29. 07. 2017.
- ^ Pliny the Elder (2004). Natural History: A Selection. Penguin Classics. ISBN 978-0-14-044413-1.
- ^ Lovejoy, Arthur O. (1964) [1936], The Great Chain of Being: A Study of the History of an Idea, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, ISBN 978-0-674-36153-9
- ^ Patrick Armstrong (2000). The English Parson-naturalist: A Companionship Between Science and Religion. Gracewing Publishing. ISBN 978-0-85244-516-7.
- ^ Finnegan, Diarmid A. (2008), „'An aid to mental health': natural history, alienists and therapeutics in Victorian Scotland”, Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, 39 (3): 326—337, PMID 18761284, doi:10.1016/j.shpsc.2008.06.006
- ^ The Invention of Nature, Andrea Wulf, Knopf 2015
Literatura uredi
- Patrick Armstrong (2000). The English Parson-naturalist: A Companionship Between Science and Religion. Gracewing Publishing. ISBN 978-0-85244-516-7.
- Pliny the Elder (2004). Natural History: A Selection. Penguin Classics. ISBN 978-0-14-044413-1.
- Allen, David Elliston (1994). The Naturalist in Britain: a social history. New Jersey: Princeton University Press. str. 270. ISBN 978-0-691-03632-8.
- Liu, Huajie (2012). Living as a Naturalist. Beijing: Peking University Press. str. 363. ISBN 978-7-301-19788-2.
- Peter Anstey (2011), Two Forms of Natural History Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. avgust 2011), Early Modern Experimental Philosophy.
- Atran, Scott (1990). Cognitive Foundations of Natural History: Towards an Anthropology of Science. Cambridge, UK: Cambridge University Press. str. 376. ISBN 978-0-521-43871-1.
- Farber, Paul Lawrence (2000), Finding Order in Nature: The Naturalist Tradition from Linnaeus to E. O. Wilson. Johns Hopkins University Press: Baltimore.
- Kohler, Robert E. (2002), Landscapes and Labscapes: Exploring the Lab-Field Border in Biology. University of Chicago Press: Chicago.
- Mayr, Ernst. (1982), The Growth of Biological Thought: Diversity, Evolution, and Inheritance. The Belknap Press of Harvard University Press: Cambridge, Massachusetts.
- Rainger, Ronald; Keith R. Benson; and Jane Maienschein (eds) (1988), The American Development of Biology. University of Pennsylvania Press: Philadelphia.
