Википедија

Pruski krstaški rat

Pruski krstaški rat je naziv za seriju vojnih pohoda katoličkih krstaša iz 13. veka, pre svega na čelu sa vitezovima Tevtoncima, sa ciljem pokrštavanja Starih paganskih Prusa. Pozvani nakon ranijih neuspelih ekspedicija protiv Prusa od strane poljskih kneževa, Tevtonski vitezovi su započeli rat protiv Balta godine 1230. Do kraja veka, nakon nekoliko pruskih pobuna, vitezovi su uspostavili kontrolu nad Pruskom i podjarmili Pruse u svoju monašku državu.

Baltička plemena i Pruski rodovi oko 1200.

Ranije misije i sukobi uredi

Vulfstan od Hedebija, agent Alfreda od Veseksa, je zabežio pomorce i stočare Pruse kao jak i nezavisan narod.[1] Mješko I Pjast je pokušavao da proširi svoje suvozemno kraljevstvo koje je upravo osvojio oko ušća Odre prema Pruskoj. [2] Zatim je Boleslav I od Poljske poslao Adalberta od Praga da propoveda među Prusima godine 997. , ali misionar je ubijen od strane nepokornih pagana. Nakon nekoliko početnih uspeha među Prusima, Adalbertov naslednik, Bruno od Kuerfurta, je također poginuo godine1009.[3]

Poljaci su vodili rat sa susednim Prusima , Sudovianima i Vendima tokom čitava dva veka.[4][5][6] Iako su Poljaci tražili preobraćenje Prusa i kontrolu nad njihovom zemljom, Prusi su se upustili u unosne pljačke za robovima u graničnim područjima u zemlji Čelmno (Helminska zemlja) i Mazoviji.[7] Mnogi Prusi su nominalno prihvatili pokrštavanje i vraćali se poganskim verovanjima nakon završetka sukoba. Henrik od Sandomierza je ubijen u borbi protiv Prusa godine 1166. [8] Boleslav IV i Kazimir II su predvodili velike vojske na Prusku. Dok je Boleslavova vojska bila poražena u gerilskom ratovanju, Kazimir je nametnuo mir sve do svoje smrti 1194.[9] Kralj Valdemar II od Danske udvostručio je danske ekspedicije protiv Samlanda sve dok ga 1223. nije zarobio Hajnrih, grof od Sčverina.

 
Pruski rodovi u 13. veku

Godine 1206, cistercitski biskup Kristijan od Olive, je uz podrtšku kralja Danske i poljskih knezova, je naišao na bolji prijem od očekivanog po dolasku u ratom razorenu zemlju Čelmno. Nadahnut time, otputovao je u Rim kako bi se pripremio za veću misiju. Kada se 1215 vratio u Čelmno, međutim, Kristian je naišao na neprijateljski raspoložene Pruse, verovatno iz besa zbog akcije Livonijskog bratstva mača[10] ili straha od poljskog širenja.[11] Paganski Prusi su napali Čelmno , Mazoviju i Pomereliju [12], opkolili Čelmno i Lubavu i prisilili pokrštene na povratak starim verovanjima. [13]

Zbog sve rastućeg intenziteta napada[14], papa Honorije III šalje papsku bulu hrišćanima marta 1217. dopuštajući im da propovedaju krstaški rat rat protiv ratobornih Prusa. Sledeće godine su pagani opet napali Čelmno i Mazoviju, opljačkali 300 katedrala i crkava. [15] Vojvoda Konrad od Mazovije uspeo je da protera Pruse plaćajući veliki danak, što je, međutim, samo ohrabrilo Pruse.[15]

Krstaški rat 1222./23. uredi

Papa Honorije III je zatim pozvao na krstaški rat pod vodstvom Kristijana od Olive i izabrao je za papskog legata nadbiskupa od Gnieznoda, Vinćentija I od Nialeka. [15] Nemački i poljski krstaši su počeli da se okupljaju u Mazoviji godine 1219, ali ozbiljno planiranje je započelo tek 1222. po dolasku plemića, kao što su vojvoda Hajnrih od Šleske, nadbiskup Laurentije od Vroclava, i Laurentije od Lebusa. Brojni poljski plemići počeli su u međuvremenu da daruju hrišćansku biskupiju u Pruskoj imanjima i dvorcima u Čelmno zemlji. Kneževi su se složili da je primarni cilj bio da se obnovi odbrana zemlje Čelmno, posebno utvrđenja Čelmno, koje je gotovo u potpunosti obnovljeno.[16] Do 1223. , međutim, većina krstaša je napustila regiju, a Prusi su opet devastirali Čelmno i Mazoviju, prisilivši Vojvodu Konrada da traži utočište u dvorcu Plocku. A Balti su dosegnuli čak do Gdanjska u Pomereliji.[17]

Godine 1225. [18] ili 1228. [19] četrnaest severno-nemačkih vitezova je regrutovano od strane Konrada i Kristijana u obliku vojnog reda. Prvo im je dodeljen posed Cedlitz u Kujaviji do završetka dvorca na Dobrzinu a grupa je postala poznata kao Red Dobrzina (ili Dobrin).[20] Vitezovi Dobrzina su u početku imali uspeha u teranju Prusa iz Čelmno zemlje, ali je paganski protivnapad protiv njih i Konrada uništio većinu Reda. Preživelima je odobren azil u Pomeraniji od strane vojvode Svjatopolka II. Red Kalatrava, sa bazom u blizini Gdanjska, takođe je bio nedelotvoran u svom radu. [12]

Poziv teftonskih vitezova uredi

 
Herman fon Salza , Veliki Majstor teftonskih vitezova

Za to vreme u Rimu, Kristijan od Olive se upoznao sa Hermanom fon Salzom, Velikim majstorom Teftonskih vitezova iz perioda 1209-39. Uz dozvolu vojvode Konrada od Mazovije i mazovijskog plemstva , Kristian je godine 1226. zatražio pomoć od Teftonaca protiv paganskih Prusa. Stabilna situacija sa Prusima će zatim omogućiti Konradu da nastavi svoje planove dok na kraju nije postao vojvoda od Poljske.[21] Dok je Herman bio zainteresovan poljskom ponudom, njegov fokus je bio na pomaganju caru Fridrhu II oko Petog krstaškog rata. Budući da je teftonski red nedavno bio izbačen iz Burzenlanda u Kraljevini Mađarskoj, Hermanje takođe želeo veću autonomiju za svoje snage u budućim nastojanjima.

Herman se sastao sa Fridrihom II u Riminiju i sugerisao da bi potčinjavanjem Prusa Svetom rimskom carstvu granice carstva bilo lakše braniti od napadača.[22]Car je dao odobrenje za ovaj poduhvat u Zlatnoj buli iz Rimini godine 1226. , dajući im Čelmno zemlju, ili Kulmerland kao i sve zemlje koje ubuduće osvoje. Misija za preobraćanje Prusa ostala je pod zapovedništvom biskupa Kristijana od Olive.[23]

Pre početka pohoda protiv Prusa, teftonski vitezovi su navodno potpisali sporazum iz Krušvice sa Poljacima 16. juna 1234. , kojim je Red trebalo da dobije Čelmno i sve što bude zadobio prilikom budućih osvojanja, slično uslovima koji su stajali u Zlatnoj buli iz Riminija. Sporazum su osporavali istoričari, dokument je izgubljen i mnogi poljski istoričari su sumnjali u njegovu autentičnost i teritorijalne pretenzije Teftonaca. Sa stanovišta vojvode Konrada, Čelmno je bilo samo privremena baza za borbu protiv Prusa a buduća osvajanja je trebalao da se odvijaju pod vođstvom vojvode od Mazovije. Herman von Salza je tumačio dokument kao davanje autonomije Redu u svim teritorijalnim dobicima, osim vernosti Svetoj stolici i caru Svetog rimskog carstva. [24] Zlatna bula iz Rietija koju je izdao papa Grgur IX godine 1234. potvrdila je nadzor Reda nad osvojenom zemljom, stavljajući ih samo pod vlast Svete stolice.

Peter fon Dusburg iz 14. veka spominje jedanaest plemenskih okruga u Pruskoj : Bartija, Čelmno (prethodno pod poljskom kontrolom), Galindija, Nadrovija, Natangija, Pogesanija, Pomesanija, Samland, Skalovija, Sudovija i Ermland. Peter je procenio da dok je većina plemena mogla da skupi oko 2.000 konjanika, Samland je mogao da podigne 4000 konjanika i 40.000 pešaka, dok je Sudovia imala 6.000 konjanika i "gotovo nebrojeno mnoštvo drugih ratnika". [25] Za razliku od toga, Prusi iz opustošenog Čelmna su mogli da podignu manje snage od drugih plemena . Galindija, šumovita divljina sa jezerima i rekama, takođe je imala malo stanovnika koje bi unovačila. Savremene procene pokazuju ukupnu pruski populaciju od 170.000 stanovnika, manje nego što sugeriše Peter fon Dusburg. [25]

Prvi teftonski pohodi uredi

Nakon primanja ili krivotvorenja potraživanja za Čelmno godine 1230. , Herman je poslao Konrada fon Landsberga[26] kao svog izaslanika[27] sa malom snagom od sedam teftonskih vitezova i 70-100 štitonoša i vojnih zapovednika[28] u Mazoviju kao prethodnicu. Oni su 1229. Godine zaposeli Vogelsang (nemački : "cvrkut ptica"), dvorac koji je sagradio Konrad nasuprot budućem Thornu (Torunu). [28] Drugi izvori upućuju na to da su dva viteza sagradili Vogelsang 1229. godine, ali su bili ubijeni od strane Prusa ubrzo nakon toga.[29] Ovo područje južno od reke Visle je bilo relativno sigurno sa mešovitim hršćanskim i paganskim stanovništvom, pa je Konrad fon Landsberg naredio manji napad protiv pagana preko Vistule. [28] Predvođeno Hermanom Balkom, pojačanje od dvadeset vitezova i 200 zapovednika stiglo je u Vogelsang 1230. godine nakon završetka dvorca. [29] Herman fon Salza nije više mogao da štedi budući da su polazne tačke za delovanje Reda bile u Outremeru i Jermeniji.

Dok su ranije poljske ekspedicije obično išle prema istoku u prusku divljinu, Red se usmerio na zapad da bi uspostavo utvrđenja duž reke Visle. Oni su ratovali svake godine kad god bi krstaški vitezovi stizali sa Zapada. Rani pohodi su se prvenstveno sastojali od poljskih, nemačkih, i pomeranijskih krstaša, kao i nekih pomoćnih posada sastavljenih pruskih plaćenika. Poljski i pomeranijski knezovi su se pokazali značajnim zbog njihove uloge u prikupljanju vojnika i gradnji utvrđenja. Većina svetovnih krstaša će se vratiti u svoje zemlje nakon završetka pohoda, ostavljajući Teftoncima zadatak da konsoliduju ciljeve i posade u novosagrađenim utvrđenjima, od kojih je većina bila mala i izrađena od drveta. [30]Nekim svetovnim poljskim vitezovima su bila dodeljena slobodna područja, posebno u Čelmnu, iako je većinu osvojenih teritorija zadržavao Teftonski Red. Kolonisti iz Svetog rimskog carstva su počeli da se useljavaju prema istoku, omogućavajući time stvaranje novog grada svake godine, od kojih su mnogi odobreni Kulm zakonom. [31]

U leto 1233. , vitezovi su predvodili krstašku vojsku od 10.000 ljudi[32] i osnovali tvrđavu na Marienverderu (Kvidzinu) u Pomezaniji. Pomerelijanski knezovi Svjatopolk i Sambor podržali su manju vojsku za invazije na Pogezaniju tokom zime 1233-34. Nakon bliske borbe paganski Pogezanci su preusmereni na zaleđenu reku Sirgune dolaskom kneževske konjice, [32] a bojno polje je nakon toga bilo poznato kao "polje mrtvih". [33] Izgradnja tvrđave u Rehdenu (Radzin Čečminski) godine 1234. je stabilizovala istočni Čelmno.[34]

Biskup Pruske, Kristijan od Olive, zahtevao je dve trećine osvojenog teritorija, dajući jednu trećinu Teftonskom Redu . Papin legat Vilijam od Modene posredovao je između dve strane, dajući vitezovima dve trećine ali rezervišući dodatna prava za biskupa. Teftonski vitezovi su takođe tražili uključivanje malog Reda iz Dobrzinaa u veći teftonski red. Konrada od Mazovije je ovaj predlog razbesneo i zahtevao povratak Dobrzina zemlje što su vitezovi bili voljni i da učine. Vojvoda Konrad je naknadno odbio pomoć krstaša u bilo kom daljem pothvatu.[35]Uz odobrenje pape i biskupa iz Plocka, teftonski vitezovi su asimilovali red Dobrzina u buli iz 19. aprila 1235. Uvređeni Konrad je tražio da se dvorac Dobrzin vrati njemu. [18] Godine 1237. teftonski vitezovi su asimilovali Bratstvo Mača, vojni red aktivan u Livoniji, nakon što su bili gotovo zbrisani od strane Litavaca u bici kod Saule.

Uz podršku Hajnriha III , markgrofa od Meisena, krstaši su 1236. godine napredovali prema severu duž obe obale Visle nateravši većinu Pomezanaca na pokoravanje. Iako Hajnrih nije učestvovao u pohodu iz 1237. protiv Pogezanaca, markgrof je Red opremio sa dva velika rečna broda sa kojima je Red porazio manja plovila koja su koristila pruska plemena. U blizini naselja Truso, Elbing (Elblag) je osnovana je sa kolonizatorima iz Libecka, dok je Čristburg (Đežgonj) zaštitio zemlju istočno od Marienverdera.

Od 1238-40, teftonski vitezovi su ratovali protiv Barta , Natanga i Varmijanaca. Mala posada krstaških vitezova je bila pobijena prilikom opsedanja varmijskog utvrđenja Honeide, [36] nateravši time vojvodu Dietriča fon Berhejma na povratak sa većom vojskom . Kad je varmijanski zapovednik Kodrune saopštio da paganima moraju da se predaju i pokrste, Honeidina sopstvena posada ga je ubila, što je dovelo Dietriča da izvrši uspešno osvajanje utvrđenja.[37] Utvrđenje na laguni Visle je preimenovana u Balga i obnovljena 1239. godine, da bi se zaštitila teritorija Reda u Ermelandu. Pruski protivnapad za ponovno osvajanje tvrđave nije uspeo, a lokalni pruski vođa Piopso je ubijen.[38] Sezonska pojačanja na čelu sa Otonom I, vojvodom od Baunšvaijg-Luneburga,[38] konsolidovala su teftonsku upravu nad Natangijom i Bartijom.[30]

U buli iz 1. oktobra 1243. , papa Inoćentije IV i Vilijem od Modene podelili su Prusku po biskupijama Culm, Pomezanija i Ermeland i Samland, iako sve ove teritorije nisu do kraja bile osvojene.

Prvi pruski ustanak uredi

 
teftonska država oko 1260.

Dalji napredak Teftonskih vitezova u Pruskoj bio je usporen izbijanjem Prvog pruskog ustanka 1242. godine. Uznemireni brzim krstaškim širenjeme na području uz granicu sa njegovim zemaljama, hrišćanski knez Svjatopolk Pomeranijski se udružio sa pokorenim Prusima i podržao oružanu pobunu protiv krstaša. Sposobnosti Teftonskog Reda za otpor je bila oslabljena, budući da je bilo manje dolazećih nemačkih krstaša a poljski knezovi su bili u međusobnim svađama.

Krstaška konjica i samostrelna artiljerija se pokazalao nadmoćnom na nivou terena, ali su Prusi bili iskusniji i okretniji na šumovitom terenu u manjim okršajima. Dok su pruske i pomerelijske posade zauzele većinu dvoraca Reda i potukle vitezove kod Rensena 1244. godine, nisu imali sposobnost opsedanje čime bi ih dokrajčili. Nemci su koristili svoju politiku i diplomatiju kako bi posvađali Svjatopolka sa Prusima. Poljaci su tražili kneževske pomerelijske teritorije duž Visle, dok je papin legat, budući papa Urban IV hteo da hrišćani usmere svoju energiju na pagane umesto jedni protiv drugih. Svjatopolk je prekinuo da pomaže Pruse 1248. godine, dok je većina potonjih stvari dogovorena Ugovorom iz Kristburga u februaru 1249. Taj sporazum je garantovao građanske slobode i značajnu autonomiju pokrštenim domorodcima. Dok je većina plemena poštovala uslove ugovora, sporadične borbe su trajale do 1253 , s tim da su Natangianci čak i pobedili Red u novembru 1249 kod Krukena.

Samland uredi

Nakon što su zapadni Prusi bili primireni ranih 1250-tih, teftonski vitezovi su nastavili napredovanje na istok i sever, u susret sa Sambijcima u gusto naseljenom Samlandu. Hajnrih Stango od Kristburga je predvodio vojsku preko lagune Visle 1252. godine, sa namerom da napada Romuve. Sambijci su potukli krstaše ubivši pritom Stanga. [39] Kako bi zamenili pale borce papa i Popo fon Osterna, novi Veliki majstor reda, počeli su da propovedaju krstaški rat Protiv Sambijaca. Godine 1253. Poppo i pokrajinski majstor viteškog reda, Dietrič fon Gruningen, kao i na markgrof od Meisena, smanjili su broj buntovnih Galindiajaca, ali ih nisu strogo kaznili. Red je bio zabrinut da će Prusi tražiti pridruženje Poljskoj, ako budu previše pritisnuti.[40] Ka umirenim buntovnim plemenima, papa Inoćentije IV je usmeriio pripadnike dominikanskog reda da propovedaju krstaški rat, a Red je slao izaslanike kraljevima u Mađarskoj, Češkoj i kneževima Svetog rimskog carstva. Dok je Red čekao dolazak novih krstaša koji je trebalo da stignu u Prusku, livonska grana je osnovala Memel (Klaipeda) uz Kuronsku lagunu kako bi sprečila Samogite da pomognu Sambijcima.

Velika vojska od 60 hiljada ljudi okupljena radi krstaškog pohoda uključivala je Čehe i Austrijance pod zapovedništvom kralja Otakara II od Češke, Moravljane pod biskupom Brunom od Olmutza i narode pod Otonom III , markgrofom Brandenburga i posade Rudolfa Habsburga.[41] Sambijci su slomljeni u bici kod Rudaua a posada utvrđenja se brzo predala i garnizon je brzo pokrštenKrstaši su tada napredovali protiv Kuedenaua, Valdaua, Kaimena i Tapiaua (Gvardejsk). Sambijci koji su prihvatili krštenje bili su u boqoj poziciji jer se prema njima postupalo baže, ali oni koji su se opirali nisu dobili nikakvu milost od krstaša. Samland je osvojen u januaru 1255. u akciji koja je trajala manje od jednog mesec dana.[42] U blizini paganskog naselja Tvangste, teftonski vitezovi su osnovali Konigsberg ("Kraljevu Goru"), grad nazvan u čast češkog kralja. Braunsberg (Branjevo), nazvan u čast verovatno Bruna od Olmutza ili Kuerfurta, takođe je osnovana u neposrednoj blizini. Vitezovi su izgradili dvorac Vehlau (Znamensk) na ušću reka Ale i Pregel kako bi se zaštitili od Sudovinskih, Nadrovinskih i skalovinskih paganskih napada na hrišćenske Pruse i Nemce u Samlandu. Tirsku, hrićanskom poglavici Sambijaca, i njegovom sinu Maidelu bio je poveren Vehlau.[43]Uz pomoć Sambijskih saveznika, teftonski red je u Natangiji započeo napredovanje, zauzevši utvrđenja Kapostete i Oktolite u blizini Vonsdorfa. Natangijski poglavica Godecko i njegova dva sina su ubijeni tokom otpora koji su pružili napredovanju vitezova.[43]

Veliki pruski ustanak (1260–1274) uredi

Glavni članak: Pruski ustanak

Livonski red je ratovao u Samogitiji, koja je bila severoistočno od Pruske. Paganski Samogiti su dobili dve godine primirja 1259 godine, sa hrišćanima koji su očekivali da pagani prihvate hrišćanstvo. Godine 1259. Samogiti su, međutim, odlučili da zadrže svoju pagansku nezavisnost. [44] Oni su porazili Livonski red u bici kod Skuodasa godine 1259, a onda porazili krstaše u bici kod Durbea godine 1260. Pobeda je nadahnula Pruse na ponovnu pobunu započevši time Veliki pruski ustanak iste godine. U glavama domorodaca, paganske pobjede su pojačale vrednost njihovih predhršćanskih verovanja. [44]

Uprkos teritorijalnim dobicima u vidu Pruske, primarni naglasak vitezova Tevtonaca je još uvek bila Sveta zemlja, a nekoliko pojačanja se moglo uštedjeti za Baltik. Nemački kneževi Svetog rimskog carstva bili su zauzeti pitanjima oko carskog nasljeđivanja, pa je svega nekoliko sezonskih krstaša došlo da pomogne krstašima u Pruskoj. Prva pojačanja su poražena kod Pokarvisa godine 1261. Većina dvoraca tevtonskog reda u Pruskoj je bila uništena ranih 1260-tih. Osim Pruske, pagani su takođe poharali Livoniju, Poljsku i Voliniju.

Anov naslednik kao Veliki majstor, Hartman fon Heldrungen usmerio je provincijskog majstora Pruske , Konrada fon Tierberga Starijeg, za napad na istok od Konigsberga duž reke Pregel kako bi se odvojili Sudovinci od Nadrovinaca. Fogt Teodorik od Samlanda i njegove paravojne posade opljačkali su dve rečne tvrđave i veliku količinu blaga i robe. Teodorik je vodio još jedne krstaške snage, uključujući i Tevtonske vitezove, 150 zapovednika i pruskih pešaka, protiv drugog Nadrovinskog utvrđenja. Iako su meštani pokušali da se predaju nakon što su opsadne merdevine bile postavljene, većina boraca je pobijena od strane krstaša, uz samo nekoliko preživelih domorodaca koji su bili preseljeni. Konrad je tada predvodio vitezove do u prošlosti uništenih graničnih utvrđenja u napad na glavni ukopani šanac Nadrovinac u Kaminisvikeu, koji je branilo 200 ratnika. Većina domorodaca je ubijena nakon nakon ulaska vitezova u tvrđavu, a Nadrovinski rodovi koji su se predali ubrzo su ušli u pomoćne posade krstaša. [51]

Krstaši su počeli da zaustavljaju ustanak koji je započeo uz pomoć Alberta I, vojvode od Braunsčveig-Luneburga i Hajnriha III. Zemaljskog grofa od Tiringije, godine 1265. Sledeće godine krstaška pojačanja u vidu Nemaca koja su osigurali markgrofovi Oton III i Jovan I od Brandenburga, pa je dvorac Brandenburg (Ušakovo) osnovan u njihovu čast. Kralj Otokar II od Češke se nakratko vratio u Prusku između 1267-68, ali ga je odvratilo loše vreme, a markgrof Dietrič II od Meisena je takođe ratova sa Redom godine 1272. [45]Krstaši su postupno prisilno pobili ili prisili na predaju sve ratne vođe pruskih plemena.

Kao rezultat pobune, mnogi domorodci iz Pruske su izgubili neka od prava koja su dobili u Sporazumu iz Kristburga, a naknadno su im smanjena na nivo kmetstva. Brojni Prusi su prebegli u Veliku Kneževinu Litvu ili Sudoviju, dok su druge preselili krstaši. Plemenski vođe koji su ostale u Pruskoj postali su vazali Teftonskih vitezova, koji su započeli obnavljanje svojih dvorova kamenom ili opekom.

Kasniji pohodi uredi

Iako je sposobnost Teftonskih vitezova uveliko bila oslabljena za vreme Velikog paganskog ustanka, oni su se uključili u neke pohode protiv pagansa na svom istočnom krilu. Barti, Natangijanci i Varmijanci su prividno prešli na hrišćanstvo, ali su Sudovinci i Litvanci na njihovom istoku ostali pagani i nastavili svoj pogranični rat sa Teftonskim vitezovima. Predvođeni Skalmantima tokom Velikog ustanka, Sudovinci su poharali Bartenstein (Bartožice) u Bartiji, koja je trebalo da bude središte njihovih granica. Bespomoćni protiv Sudovinaca , Natangijci i Barti su se povezali sa vitezovima Teftoncima radi zaštite, iako je malo pomoći mogla uopšte moglo biti obezbeđeno na početku. Krstaški Natangiajanski rodovi okupili su se godine 1274. i pobili 2.000 na Sudovinskih pljačkaša;. Veliki majstor Ano fon Sangerhausen unajmio je Tirinižane i Meisence kako bi dovršio tevtonski povratak Natangije. [46]

Anov naslednik kao Veliki majstor, Hartman fon Heldrungen usmerio je provincijskog majstora Pruske , Konrada fon Tierberga Starijeg, za napad na istok od Konigsberga duž reke Pregel kako bi se odvojili Sudovinci od Nadrovinaca. Vogt Teodorik od Samlanda i njegove paravojne posade opljačkali su dve rečne tvrđave i veliku količinu blaga i robe. Teodorik je vodio još jedne krstaške snage, uključujući i Teftonske vitezove, 150 zapovednika i pruskih pešaka, protiv drugog Nadrovinskog utvrđenja. Iako su meštani pokušali da se predaju nakon što su opsadne merdevine bile postavljene, većina boraca je pobijena od strane krstaša, uz samo nekoliko preživelih domorodaca koji su bili preseljeni. Konrad je tada predvodio vitezove do u prošlosti uništenih graničnih utvrđenja u napad na glavni ukopani šanac Nadrovinac u Kaminisvikeu, koji je branilo 200 ratnika. Većina domorodaca je ubijena nakon nakon ulaska vitezova u tvrđavu, a Nadrovinski rodovi koji su se predali ubrzo su ušli u pomoćne posade krstaša. [47]

Teftonski vitezovi su zatim koristili Nadroviju i Memel kao bazu protiv Skalovije na donjem delu Memel reke. Skalovija bi onda služila kao baza protiv paganske Samogitije koja je delila Teftonsku Prusku od Teftonske Livonije. Zbog ove pretnje, Litvanci su pružili pomoć paganskim Skalovincima, a krstaši i pagani su učestvovali u pograničnim pljačkama kako bi odvratili neprijatelja. Budući da su se pagani snažno branili po pustinji, teftonski vitezovi su se usmerili na putovanje duž reke Memel prema jakoj paganskoj tvrđavi Ragnit. Teodorik od Samlanda je poveo 1.000 ljudi u napad. Artiljerijska vatra je potisnula je branioce sa zidina, omogućavajući krstašima pristup zidovima na koje su mogli da prislone merdevine i i da krenu u nemilosrdno klanje većina pagana. Teodorik je takođe osvojio Romige na drugoj obali Memela. Skalovinci su uzvratili pustošenjem Labiaua u blizini Konigsberga. Konrad fon Thierberg je proširio sukob organizovanjem velikih napada protiv Skalovinaca. Nikolas fon Jeroskin je zabežio krstaška ubijanja i zarobljavanja brojnih pagana. Kada su Skalovinski ratnici pošli u potragu za zarobljenim paganima, Konrad ih je namamio u zasedu u kojoj je ubio paganskog vođu, Steinegelea. Većina skalovinskih plemića se brzo predala vitezovima u bici nakon nje. [48]

Teftonski vitezovi su planirali napredovanje protiv Samogota nakon što su osvojili Skaloviju, ali zbog izbijanja nove pobune u režiji Skalmantasa iz Sudovije odložilo je pohod. U godinama 1276-77 Sudovinci i Litvanci su poharali Čelmno i spalili naselja u blizini dvoraca Rehden, Marienverder, Zantir i Kristburg. Teodorik od Samlanda bio je u mogućnosti da uvjeri Sambijce da ne dižu pobunu, a Natangijci i Varmijanci su ih sledili.[49] Konrad fon Thierberg Stariji doveo je 1.500 ljudi u Kimenau u leto 1277, pa je uništio sudovinsku vojsku od 3.000 vojnika u blizini Vinse šume.[50] Mnogi Pogezanci su pobegli Litvancima pa su bili preseljeni kod Gardinaaca, dok su oni koji su ostali u Pruskoj preseljeni od strane krstaša, verovatno u blizini Marienburga (Malborka). Ovaj novi dvorac od opeke, izgrađen kao zamena za Zantir, čuvao je od daljih pobuna Elbing i Khristburg. Središnja pruska plemena predala su se krstašima oko 1277. [45]

Krstaši i Sudovinci su se upustili u gerilsko ratovanje, u čemu su Sudovinci bili naročito vešti. Međutim, njihov broj je bio premali da bi se uspešno nosili sa svojim nemačkim, poljskim i volinijanskim protivnicima, i njihovi velikaši su jedan po jedan počeli da se predaju. Maršal Konrad fon Thierberg Mlađi poharao je Pokimu, uhvativši velike količine goveda, konja, i zarobljenika. Oni su tada uspešno uhvatili u zasjedu 3.000 Sudovinaca u begu, izgubivši samo šest hrišćana u tom poduhvatu.[51] Godine 1280 Litavski Sudovinci su napali Samland, ali red je ojačao svoje dvorce i pošteđen od pljačkaša. Dok su pagani bili u Samlandu, zapovednik Tapiaua Ulrih Bayer sproveo je poražavajući kontra-napad u Sudoviji.[52] Poljski princ Ležek Crn ostvario je dve značajne pobede nad paganima, osiguravši poljski granicu, a Skalmanti su pobegli iz Sudovije u Litvu.

U leto 1283 , Konrad von Thierberg Mlađi je imenovan za provincijskog majstora Pruske i poveo je veliku vojsku u Sudoviju, nailazeći na vrlo malo otpora. Vitez Ludvig von Liebenzel, koji je jednom bio zarobljen od Sudovinaca, dogovorio predaju 1.600 Sudovinaca i njihovog vođe Katingerdea, koji su naknadno preseljeni u Samland. Većina preostalih Sudovinaca je raspodijeljena po Pogezaniji i Samlandu; Skalmantima je bilo oprošteno i dopušteno naseljavanje u Balgu. Sudovija je ostala nenaseljena, postavši pogranična oblast koja štiti Prusku , Mazoviju i Voliniju od Litavaca. [53] Prusi su se pobunili u kratkotrajnom ustanku godine 1286. i 1295, ali krstaši su čvrsto kontrolisali pruska plemena do kraja 13. veka.

Pruski stanovništvo je zadržalo mnoge svoje tradicije i način života, pogotovo nakon što je Ugovor iz Kristburga zaštitio prava preobraćenika. Pruske pobune koje su dovele do toga da su krstaši primenjivali ta prava samo prema najmoćnijim preobraćenicima, međutim, smanjile su brzinu pokrštavanja . Nakon što su Prusi bili vojno poraženi u drugoj polovini 13. veka, bili su postupno podvrgnuti pokrštavanju i kulturnoj asimilacije tokom narednih vekova kao deo Redovničke države Teftonskih vitezova. Nakon pada Akre i Outremera i osiguranja Pruske, Red je okrenuo svoj fokus protiv hrišćanske Pomerelije koja je delila Prusku od carske Pomeranije, kao i protiv paganske Litve.

Reference uredi

  1. ^ Christiansen, str. 38
  2. ^ Gieysztor, str. 50
  3. ^ Wyatt, str. 22–23
  4. ^ Wyatt, str. 24
  5. ^ Gieysztor, str. 77
  6. ^ http://dtl.unimelb.edu.au/pds?func=sso&calling_system=digitool&pds_con_lng=&con_lng&url=http://dtl.unimelb.edu.au:80/R/HPYUBAYD1VVAF4JXGU8GQH8I7NX1LDJI6PU9EDLRDUEBX9IYDK-01436?func=dbin-jump-full&object_id=66683[mrtva veza]
  7. ^ Urban, str. 50
  8. ^ Gieysztor, str. 69
  9. ^ Wyatt, str. 29
  10. ^ Wyatt, str. 47
  11. ^ Urban, str. 51
  12. ^ a b Gieysztor, str. 94
  13. ^ Wyatt, str. 32
  14. ^ Gieysztor, str. 93
  15. ^ a b v Wyatt, str. 33
  16. ^ Wyatt, str. 34
  17. ^ Wyatt, str. 39
  18. ^ a b McClintock, str. 720
  19. ^ Perlbach, str. 61
  20. ^ Wyatt, str. 36
  21. ^ Christiansen, str. 82
  22. ^ Wyatt, str. 81
  23. ^ Christiansen, str. 83
  24. ^ Halecki, str. 35
  25. ^ a b Urban, str. 43
  26. ^ Fahne, str. 50
  27. ^ Töppen, str. 276
  28. ^ a b v Urban, str. 52
  29. ^ a b Seward, str. 101
  30. ^ a b Christiansen, str. 106
  31. ^ Urban, str. 57
  32. ^ a b Urban, str. 56
  33. ^ Wyatt, str. 99
  34. ^ Christiansen, str. 105
  35. ^ Wyatt, str. 101
  36. ^ Wyatt, str. 143
  37. ^ Wyatt, str. 151
  38. ^ a b Wyatt. str. 151.
  39. ^ Wyatt, str. 203–204
  40. ^ Wyatt, str. 209–210
  41. ^ Wyatt, str. 212–213
  42. ^ Wyatt, str. 214–216
  43. ^ a b Wyatt. str. 216-217
  44. ^ a b Urban, str. 59
  45. ^ a b Christiansen, str. 108
  46. ^ Urban, str. 63
  47. ^ Urban, str. 64–65
  48. ^ Urban, str. 67
  49. ^ Urban, str. 70
  50. ^ Wyatt, str. 259
  51. ^ Urban, str. 71
  52. ^ Wyatt, str. 262
  53. ^ Urban, str. 78

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пруски_крсташки_рат&oldid=26984032”