Пустињска шумска сова

Pustinjska šumska sova; Strix hadorami
	Pustinjska šumska sova u rezervatu Ajn Gedi (Izrael)
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Animalia
Tip:	Chordata
Klasa:	Aves
Red:	Strigiformes
Porodica:	Strigidae
Rod:	Strix
Vrsta:	S. hadorami
Binomno ime
	Strix hadorami; Kirwan, Schweizer & Copete, 2015

Pustinjska šumska sova (lat. Strix hadorami), ranije poznata kao Hjumova sova, vrsta je ptice koja pripada familiji pravih sova. U bliskom je srodstvu sa znatno rasprostanjenijom šumskom sovom, kao i sa omanskom sovom, vrstom koja ima znatno manji areal. Ova vrsta se gnezdi u Izraelu, severoistočnom Egiptu, Jordanu i na Arabijskom poluostrvu. Naseljava pustinjska i polupustinjska područja i stenovite klisure. Gnezdo pravi u pukotinama i rupama u klifovima. Ishrana ove sove sastoji se uglavnom od voluharica, miševa i velikih insekata.

Pustinjska šumska sova je bezuha sova srednje veličine, manja od šumske sove. U visinu može da naraste od 29 do 33 centimetara. Uglavnom je noćna i sedenterna životinja. Njeno zdepasto telo i okrugla glava podsećaju malo na šumsku sovu, ali joj je perje svetlije i manje prugasto, posebno na donjim delovima tela, a ima i žute oči, za razliku od šumske sove, koja ima oči tamne braon boje.

Taksonomija uredi

Godine 1878, britanski ornitolog Alan Hjum opisao je novu vrstu sove na osnovu primerka koji je dobio sa teritorije današnjeg Pakistana. Vrsta je nazvana Asio butleri (kasnije reklasifikovana u Strix butleri) u čast Edvarda Batlera — Hjumovog poznanika koji mu je poslao primerak.^[1] Ubrzo nakon toga u ornitološkom časopisu Stray Feathers pojavilo se pismo prirodnjaka Henrija Tristrama, u kome je on naveo da je koža (perje) slične sove sa planine Sinaj u njegovom posedu već deset godina.^[1]^[2] Od tog trenutka, primerci koje su imali Hjum i Tristram smatrani su istom vrstom.

Kasnije se ispostavilo da su sove iz vrste koju je Hjum opisao veoma retke, s obzirom da je prošlo oko 70 godina od Hjumovog opisivanja vrste do prve sledeće opservacije drugog primerka (na Arabijskom poluostrvu). Od tada pa nadalje, gotovo sva zapažanja vrste bila su povezana sa državama Srednjeg istoka, uključujući i afrički deo Egipta i ostrvo Sokotra u Indijskom okeanu.^[3] Sa druge strane, od opisivanja vrste nijedan primerak nije bio zabeležen u Pakistanu, što je povećalo sumnje u tačnost opisivanja i areala rasprostranjenja ove vrste.^[4]

Početkom druge decenije 21. veka, počele su da se pojavljuju brojne primedbe o različitosti između primeraka vrste Strix butleri zabeleženih u različitim delovima Srednjeg istoka — kako u perju, tako i u oglašavanju. Konačno, godine 2015. objavljena je studija internacionalne grupe ornitologa. Ova studija je, bazirajući se na morfometrijskim i genetskim analizama, ustanovila da su razlike između različitih populacija vrste zabeleženih u Egiptu i Izraelu, sa jedne strane, i u Omanu, Južnom Pakistanu i Iranu, sa druge strane, dovoljno velike da se ove dve populacije tretiraju kao različite vrste.^[3]

Sve do 2015. godine vrsta je bila poznata pod naučnim nazivom Strix butleri, ali su tada studije pokazale da holotip vrste Strix butleri zapravo nije bio pripadnik ove vrste, već verovatnije omanske sove, koja je 2013. godine opisana kao nova vrsta — S. omanensis. Zbog alociranja vrste Strix butleri u omansku sovu, veliki broj vrsta ostao je bez imena, pa je autor studije ovu vrstu nazvao S. hadorami, po izraelskom ornitologu Hadoramu Širihaiju i dao joj novo kolokvijalno ime — pustinjska šumska sova, koje je kasnije skraćeno od strane nekih autora na pustinjska sova.^[3]

Izgled i ponašanje uredi

Ukupna dužina tela pustinjske šumske sove iznosi 320 milimetara, rep joj je dugačak 142 milimetra i ima raspon krila od 249 milimetara. Polni dimorfizam praktično ne postoji — ženke su samo neznatno veće od mužjaka. Gornji deo tela je uglavnom sivkasto braon boje, vrat i glava su boje peska — oker ili blede braon boje — sa tamnim braon mrljama. Facijalni disk je prljavo beo, dok ispod i iznad očiju ima svetlu braon ivicu. Rep i letno perje je oker boje sa tamnim braon šarama. Perje na donjem delu tela je svetlije, sa bledim, svetlo braon tonovima, gotovo bez tamnih šara, ali sa obodom boje rđe u prednjem delu tela. Perje na donjem delu tela, pogotovo ono ispod krila, gotovo je bele boje, dok je perje na nogama prljavo belo.^[3]

Pustinjska šumska sova živi u stenovitim pustinjskim oblastima koje obiluju stenovitim površinama, najčešće u dubokim klisurama i kanalima, koristeći klifove u stenama za gnezdo. Naseljava nadmorske visine od nivoa mora — u južnom Omanu i oko Mrtvog mora — do 2.800 metara — na jugozapadu Saudijske Arabije. Period parenja u Izraelu traje od marta do avgusta, dok se u južnijim oblastima parenje odvija ranije — u Omanu se u martu već završava udvaranje, dok se polaganje jaja na Arabijskom poluostrvu vrši od početka februara do kraja aprila. Ženka polaže 3—5 jaja, a period inkubacije traje 34—39 dana. Mladunci ostaju u gnezdu 30—40 dana nakon izleganja. Ishrana joj se sastoji od glodara i malih insektivornih sisara, ređe od guštera, ptica i zglavkara — skorpiona, buba i skakavaca.^[3]

Rasprostranjenost uredi

Na osnovu analiza muzejskih primeraka i fotografija, većina poznatih populacija prethodno pripisanih vrsti Strix butleri, izuzev tipičnih primeraka, mogu se smatrati populacijama vrste S. hadorami. Stoga, areal pustinjske šumske sove uključuje arapske pustinje u Egiptu, sinajske pustinje i planine oko manastira Svete Katarine, južni i istočni Izrael (Negevska i Judejska pustinja, na najmanje 76 zabeleženih lokacija), istočnu obalu reke Jordan i pustinju Vadi Rum na jugoistoku Jordana, zapadnu Saudijsku Arabiju i raštrkane lokacije u severnim, severoistočnim i centralnim delovima zemlje, istočne i jugozapadne delove guvernata Dofar u Omanu i, verovatno, Jemen. U severnom Omanu živi vrsta S. omanensis — omanska sova — koja možda predstavlja sinonim za vrstu Strix butleri ili neku njenu podvrstu.^[3]

S obzirom da je vrsta opisana tek 2015. godine, ona još uvek nije dobila jednoglasno priznanje. Iako je vrsta S. hadorami već predstavljena u taksonomskoj bazi Nacionalnog centra za biotehnološke informacije (NCBI),^[5] još uvek nije obrađivana u posebnom odeljku Crvene knjige i nije joj dodeljen status konzervacije. Ukupna populacija na Arabijskom poluostrvu procenjena je na oko 3.000 odraslih parova; na teritoriji Izraela je tokom 1980-ih godina bilo oko 200 parova, ali je poslednjih godina broj jedinki u padu zbog uništavanja staništa. Populacija S. hadorami je naročito u Judejskoj pustinji deklasirana na četiri od prethodno zabeleženih deset lokacija u suvim rečnim dolinama.^[3]