Put Cetinje—Njeguši—Kotor

Put Cetinje—Njeguši—Kotor, poznat u narodu i kao Kotorske kanice prvi je kolski put napravljen u Crnoj Gori. Zvaničan naziv ovog puta je Regionalni put R-1. Dugačak je 36.3 km, a širok najvećim delom 5 m.

Put Cetinje—Njeguši—Kotor
Regionalni put R-1 Kotorske kanice
Jedna od 25 oštrih serpentina kojima je savladana padina Lovćena
Lokacija	Crna Gora
Koordinate	42° 24′ 33″ N 18° 47′ 11″ E
Od	Cetinje
Glavna raskrsnica	Njeguši
Do	Škaljari (Kotor)
Drugo
Dizajner	Josip Šilović Slade
Poznata po	Prvi kolski put u Crnoj Gori 25 oštrih serpentina kojima je savladana padina Lovćena Deonica u obliku slova "M" ispred Kotora
Status	Turistički put

Regionalni put R-1 - Cetinje-Njeguši-Kotor

Fotografija puta s prve polovine 30-ih godina 20. veka

Put je projektovao Josip Šilović Slade, građevinski inženjer i arhitekta iz Trogira, koji je u Crnu Goru došao na poziv knjaza Nikole. Izgradnja puta započela je 1878. godine, a završena 1884. Put se proteže ivicom Nacionalnog parka Lovćen i očuvan je gotovo u celosti u izvornom obliku. Najpoznatiji je po svojih 25 oštrih krivina, odnosno serpentina (kanica).

Danas put Cetinje-Njeguši-Kotor predstavlja turističku atrakciju Crne gore. Osim uzbudljive vožnje na putu se nalazi i nekoliko vidikovaca, sa kojih se pruža veličanstven pogled na Bokokotorski zaliv, jedan od najlepših zaliva na svetu.

Istorija

Put Cetinje-Njeguši-Kotor, kako danas izgleda

Put kroz Njeguše krajem 19. veka (između 1890. i 1900)

Sve do druge polovine 19. veka jedina veza unutrašnjosti Crne Gore sa morem bio je stari pešački put koji je sa Njeguškog polja, preko prevoja Krstac silazio nizom serpentina u gornji deo kanjona reke Škurde, a zatim strmo silazio do sela Špiljari i završavao se na zaravni Crnogorski Pazar izvan severnih bedema Kotora. Ovim putem moglo se ići samo peške ili na na konjima. Sagrađen je tokom vladavine Šćepana Malog i bio je jedna od najvažnijih saobraćajnica tadašnje Crne Gore. Kotor je za Crnogorce tada bio strateška luka. U njemu se nalazio najznačajniji crnogorski pazar, a za crnogorske vladare i njihove goste to je bio jedini put kojim se iz sveta dolazilo u Crnu Goru.

Neposredno posle priznavanja državnosti Crne Gore na Berlinskom kongresu 1878. godine interesovanje za novu državu je naglo poraslo. Za mnoge je ona bila potpuna nepoznanica, pa su počeli da je posećuju mnogi stranci, među kojima je bio veliki broj učenih ljudi. Neki od njih su došli i po pozivu i njihov angažman imao je značajnog uticaja na razvoj Crne Gore, pogotovo onih sfera života koje su bile nedovoljno razvijene ili su se nalazile tek na svom početku. Kako je glavni pravac kojim se iz sveta dolazilo u Crnu Goru vodio preko Kotora, javila se potreba za savremenim kolskim putem koji bi povezivao Kotor i crnogorsku prestonicu Cetinje. Zato je knjaz Nikola pozvao poznatog građevinskog inžinjera i arhitektu Josipa Šilovića Sladea (1828—1911), inženjera iz Trogira, da svojim znanjem i umećem pomogne u razvoju putne infrastrukture, kao i u gradnji drugih objekata u Crnoj Gori.

Slade je u Crnu Goru došao 1877. i već sledeće godine počela izgradnja prve deonice, putnog pravca Cetinje – Njeguši – austrijska granica iznad Kotora. Ova deonica završena je 1881. godine. Iste godine Austrija je započela izgradnju druge deonice, putnog pravca Kotor – austrijska granica. Za projektanta i izvođača radova je takođe postavljen Josip Šilović Slade. Ova deonica sa poznatih 25 serpentina završena je 1884. godine, čime je završena i izgradnja prvog kolskog puta u Crnoj Gori.

Izgled puta

Ulaz u Škaljare

Jedan od starih mostova

Proširenja napravljena radi lakšeg mimoilaženja vozila

Trasa ovog puta savladava uspona uz padine Lovćena od 1 do skoro 1000 metara nadmorske visine. Ovako veliki uspon savladan je uz pomoć 25 serpentina od 180º (poznatih kao kanice), od kojih ni jedna ne prelazi strminu veću od 8%. Po izgradnji širina puta je bila maksimalno 5 metara, što je bilo dovoljno za mimoilaženje kola i prvih automobila. Put je osiguran kamenim kolobranima i zidanim parapetima (bankinama). Sagrađeno je i nekoliko manjih mostova preko povremenih bujičnih tokova. Na 13. serpentini sagrađena je takozvana „Austrijska kuća“, odnosno žandarmerijska i finansijska karaula na granici.

Odmah posle izgradnje prve deonice puta nadomak Njeguša počela je da radi kafana "Kod Pera", jedan od prvih ugostiteljskih objekata u Crnoj Gori. Kafana postoji i danas, a poznata je i van granica Crne Gore.

U novije vreme put je asfaltiran, na pojedinim mestima napravljena su proširenja radi lakšeg mimoilaženja, ali je u osnovi ostao skoro identičan prvoj izgrađenoj varijanti, posebno deonica od Kotora do nekadašnje granice.

Trasa puta

Završetkom glavnog cetinjskog bulevara, kod nekada poznate fabrike Obod, put se sužava i prolazi kroz gusto naseljen kraj Bajice. Odmah iznad Bajica se, sa nekoliko uzastopnih krivina, penje savladavajući padine brda Ljut. Uz konstantan uspon prolazi kroz naselje Dubovik koje se nalazi na visini od oko 930 m nadmorske visine. Iza Dubovika prolazi kroz naselje Čekanje, na oko 1000 m nadmorske visine, gde se nalazi raskrsnica na kojoj se sa desne strane odvaja put za Čevo i Grahovo. Ubrzo posle Čekanja put dolazi do planinskog prevoja na kom se nalazi najviša tačka i počinje da se spušta ka Njegušima, odnosno Bukoviku. Neposredno pre prevoja Krstac sa leve strane odvaja se put za Ivanova korita. Dalje se put preko prevoja Krstac spušta niz padine Lovćena prema Kotoru preko čuvenih 25 serpentina (kanica). Na delu puta posle raskrsnice Trojica savija se u poslednje tri serpentine u obliku slova "M". Završava se u kotorskom naselju Škaljari.

Romantična priča o deonici u obliku slova "M"

Deonica između Kotora i raskrsnice Trojica u obliku slova "M"

Na delu puta od Kotora do raskrsnice Trojica put se savija u tri serpentine, formirajući majuskularno slovo M. Uz gradnju ovog dela dela puta vezana je jedna izmišljena romantična ljubavna priča. Navodno je mladi inženjer Josip Šilović Slade ovim projektom želeo da izrazi svoju privrženost i tajnu ljubav prema crnogorskoj kneginji Mileni.

Pogled sa vidikovca na Bokokotorski zaliv

• 
  Pogled na Kotorski zaliv sa jednog od vidikovaca
• 
  Pogled na Kotorski zaliv noću
• 
  Pogled na Tivatski zaliv sa jednog od vidikovaca
• 
  Pogled na Tivatski zaliv noću

Rekonstrukcija deonice Cetinje—Njeguši

Radovi na rekonstrukciji deonice Cetinje-Njeguši 2017. godine

Godine 2018. završena je rekonstrukcija deonice Cetinje—Njeguši, od kraja bulevara na Cetinju do raskrsnice Kotor – Lovćen. Ukupna dužina rekonstruisane deonice od 19,5 km skrađena je na 16 km. Postojeći put je na nekim delovima bio širine 4—4,5 m, sa dosta oštrih krivina i serpentina. Novi put je širok skoro 7 m, sa proširenjima na krivinama. Prilikom projektovanja rekonstrukcije nastojalo se da se zadržati trasa postojećeg puta koliko su dozvoljavali terenski uslovi. Zbog izuzetno nepovoljne geometrije postojećeg puta na određenim potezima je trasa izmštena kako bi se zadovoljili minimalno propisani tehnički elementi. Posle skretanja za naselja Čevo i Grahovo, na samom prevoju, projektovan je tunel dužine oko 490 m, čime je trasa skraćena za 3,5 km i izbegnute su četiri serpentine i par oštrih krivina.

Rekonstrukcija ove deonice bila je neophodna u cilju poboljšanja putne infrastrukture i bezbednosti saobraćaja, obzirom da se radi o regionalnom putu na kome saobraća veliki broj turističkih autobusa.

Vidi još

• Nacionalni park Lovćen

Literatura

• Doderović, Miroslav; Ivanović, Zdravko (2012). „Drumski saobraćaj u Crnoj Gori” (PDF). Matica crnogorska: 473—492. Pristupljeno 17. 12. 2019. 

Spoljašnje veze

• „Izlet Montenegro Tura”. Globtour Montenegro. Pristupljeno 16. 12. 2019. 
• „Planiranje putovanja - Vašim kolima”. Zvanična prezentacija. Turistička organizacija Opštine Kotor. Arhivirano iz originala 16. 12. 2019. g. Pristupljeno 16. 12. 2019. 
• „Marković obišao novi put Cetinje-Njeguši: Putovanje skraćeno za 16,5 km”. Kodex.me. Pristupljeno 16. 12. 2019.