Repište (Vladičin Han)
Repište je naselje u Srbiji u opštini Vladičin Han u Pčinjskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 205 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 481 stanovnika).
Repište | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Pčinjski |
| Opština | Vladičin Han |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 205 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 48′ 38″ S; 22° 05′ 14″ I / 42.8106° S; 22.0872° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 520 - 700m m |
.svg)  Repište Repište na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 017 |
| Registarska oznaka | VH |
Položaj i tip uredi
Selo se nalazi na prostornom terasastom zemljištu oko uzvišenja Deja (889 m). Istočno, južno i severno od uzvišenja vidi se serija od tri jezerska poda. Oni su visoki 800, 760 i 730 m. Najbliža su naselja Mrtvica sa J3 i Koraćevac. Stanovnici se vodom snabdevaju sa izvora. Poznatiji izvori su: Careva Bara, Bela Voda, Golem Izvor, Deda Đurin Kladenac, Dulan i dr. Nazivi potesa na ataru su: Babin Trap, Selište, Manastnr, Gradac, Buljukovac, Do6rošanica, Krkina Bara, Jazbine, Staro Selo, Smrdan, Crvena Njiva, Jalova Buka, Bela Voda, Musinci, Deja, Lešnički Rid, Komin (tromeđa: Repišta, Bistrice i Graova), Jaskova Padina, Slivje, Stranje, Garvnik, Pričelj, Marić, Gabrak, Kurčine Košare, Cerovača, Pitomo Orište, Bukova Glava, Ivje, Petrićev Trap, Mala i Golema Tumbica, Studena Padina.
Selo je razbijenog tipa. Kyće su rasturene i iz Repišta neprimetno se prelazi u okolna sela. Sve kuće pojedinih rodova nisu u istoj mahali. Glavnije mahale zovu se: Ivkovci, Kaplarci, Pavlovci, Slivjarci, Đorkovci, Buljukovac, Deda Savinci, Izvor, Dokšan i Manastir. Svega Repište ima 143 doma (1959. g.)
Istorija uredi
U turskim popisima iz 17. veka pominje se kao veliko dervensko selo (91 – 120 hrišćanskih porodica). Srednjovekovno selo je raseljeno, verovatno, u vreme austro – turskih ratova (krajem 17. i početkom 18. veka). Obnovljeno je u drugoj polovini 18. veka doseljavanjem stanovništva iz Poljanice i dr. Sadašnje naselje osnovano je na mestu sa značajnim tragovima ranije srpske naseljenosti (ostaci manastira Sv. Ilije – 15h5m, na čijim zidovima postoje delovi fresaka, stari grobovi, zemljani ćunkovi manastirskog vodovoda i dr.). Posle oslobođenja od Turaka ima 65 kuća i 497 žitelja (1879). Stanovništvo je srpsko (slavi Sv. Vračeve, Sv. arhangela Mihiala i Sv. Nikolu zimskog).[1]
Na potesu Babin Trap je lokalitet Crkvište. To je kraj puta za susednu Mrtvicu. Na površini zemlje vide se „tesan kamen i creputnike" . Do Babinog Trapa je mesto Selište.
U severozapadnom delu Repišta, gde je zemljište zaravnjeno i visoko oko 700m, postoji mesto Manastir. Tu se poznaju ruševine starog manastira Sveti Nikola koji je nekad bio bogat manastir , u kom je, po priči, živelo 70 kaluđera. Ispod manastira je mesto Pašina Luka. Na tom mestu ustavio se nekad nekakav paša s vojskom, ne znajući da tu blizu ima manastir. Kaluđeri noću, iznenada, udare na vojsku, razbiju je i rasteraju. Ostane samo jedan mladić. On je čuo, kako su kaluđeri, posle seče, govorili: "Neka zna Turčin kako seče crnogaća kaluđer" Čuvši to, mladić ubode sebe trnom, i te reći zapiše na noktu od palca. Iza toga nekako umakne, i javi se Turcima za pogibiju ove vojske. Turci dođu s velikom silom, te manastir poharaju i spale a kaluđere sve iseku.[2] Posle te paljevine taj manastir nije obnavljan. Istočni zid očuvan je sve do krova. Zidovi na drugim stranama su niži. Manastir je bio dug oko 15, a širok oko 5m. Za izradu zidova upotrebljavan je kamen lepljen krečom. Na pomenutom istočnom zidu vide se ostaci od fresaka. Oko manastirskih ruševina su mnogi stari grobovi. Sve je uraslo u šiblju i drveću da je pregled ruševina jako otežan. Kraj Manastira jedno mesto zove se Gredac. Pomenuti stari srpski manastir svakako potiče od srednjeg veka. On jasno svedoči o veličini i značaju starog naselja koje je postojalo pre današnjeg Repišta. Seljaci smatraju da je manastir bio posvećen Sv. Iliji. Do njega je zemljanim ćunkovima bila sprovedena voda sa izvora Bela Voda. Neki ljudi tražeći „zakopano blago“ kopali su po podu od hrama i oko njega.
Kada su propali manastir i naselje oko njega? U narodu se govori ovo. Jednom je oko manastira bio sabor. Tom prilikom na mestu sabora iz kljuna orla ispalo je parče turskog fesa. Ovo je bio nepovoljan znak. Stanovnici „su izgubili volju da žive ovde". Spustili su se do J. Morave "i ispobegli bez ikakvu borbu". Ovo se svakako ne može objasniti drukčije ako se ne dovede u vezu sa austro-turskim ratovanjem krajem XVII i y prvoj polovini XVIII veka.
Današnje Repište osnovali su doseljeni srpski stanovnici to u drugoj polovini XVIII veka. Za njegove osnivače računaju se preci današnjih rodova: Pavlovci, Deda Savinci, Đorgovci i dr. U zapadnom delu Repišta postoji potes Staro Selo. Tamo se nalaze tri kuće i više njiva. Smatra se, da je današnje Repište bilo osnovano na Starom Selu. Kasnije, kada je selo naraslo stanovnici su se „rastikali" po drugim delovima atara. Jedno mesto zvano Selište leži u nižem delu atara pored J. Morave. Tamo su sada livade. Ostataka od starina nema. Na tom selištu živeli su neki Pešići i Stojkovići. Oni su kasnije napustili to mesto i sagradili kyće u mahali Smrdan, koja ima visoki pložaj. I druge kyće povlače se iz nižih u više delove jer im je na visini „imanje bolje".
Elektrificirano je u posleratnom periodu, i vodom se snabdeva preko lokalnih vodovoda (kaptirani izvori). U prošlosti je poznato po izradi „ostrila za kosu“ (bruseva) i „crepuljarima“ (crepuljarski zanat iščezao). Ima četvororazrednu OŠ. Seoska slava je Đurđevdan. Na dan seoske slave ranijih godina priređivan je sabor i narodni običaj „Kraljice“, kada su 10 – 15 grupa devojaka (7 – 8 u grupi) za udaju, obučenih u narodnu nošnju, sa barjacima polazile iz pojednih mahala, da bi se potom okupile na Trapu, gde je njihovom igrom počinjao sabor i narodno veselje. Održava se kod krsta na mestu Trap blizu škole. Bugarski okupatori 23. III. 1943. g. spalili su u Repištu veliki broj kyća i privrednih zgrada. Tada su oni iz ovog sela na mestu Jelova Glava streljali 18 muškaraca.
Poreklo stanovništva uredi
Današnje stanovništvo Repišta potiče od predaka koji su doseljeni. Rodovi su: Pavlovci (19 k, Sv. Nikola), poreklom su iz sela Drnova u Poljanici. Odatle se doselio predak Ljubisav pre oko 180 godina. Tada je osnovano i današnje Repište. Ljubisav je imao sina Pavla po kome je ostalo ime roda. Pavlovci znaju ovu genealogiju: Mirko, 60 godina - Milenko - Stamenko - Stanko - Pavle - Ljubisav. Priča se, da je Ljubisav u Drenovcu imao sestru. Jednom su „Turci" ugrabili sestru sa njive gde su kopali. On je ubio Turke i sestru i pobegao u susednu Bistricu. Tamo su ga „otkrili Turci" a zato je prešao u Repište.- Deda Savinci (15 k) i Đorkovci (20 k), slave sv. Nikolu. I oni spadaju u osnivače sela, jer su doseljeni kada i Pavlovci. Mesto starine ne znaju. - Ivkovci (10 k) i Kaplarci (20 k) slave sv. Nikolu. Došli su odnekuda posle prednjih rodova.- Dodićevci (10 k), Dankovci (1 k), Čupaci (4 k), Milenkovci (12 k) i Mrmunci (6 k), slave sv. Nikolu. I njihovo mesto porekla se ne zna. Za Mrmunce se govori, da su nekada bili „najgazde ljudi".- Pećavci (13 k, sv . Arhanđeo), ne zna se odakle su doseljeni. - Dokšinci(10 k, sv. Vrači), i kod njih se ne zna odakle su doseljeni. – Miloševci (3 k, sv. Nikola), doseljeni su iz susedne Mrtvice. Dalje poreklo ne znaju.[3] Za Stankoviće se zna da su došli iz Crne Gore i da slave Svetog Nikolu.[4]
Demografija uredi
Indeks demografskog starenja (i), kreće se u rasponu od 0,3 (1961) do 1,5 (1991). U naselju Repište živi 205 stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 49,7 godina (45,5 kod muškaraca i 53,8 kod žena). U naselju ima 131 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,63.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2011. godine), a pad stanovnika se beleži od Drugog svetskog rata.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 3 | 1 | ||
| 80+ | 6 | 9 | ||
| 75—79 | 7 | 10 | ||
| 70—74 | 12 | 25 | ||
| 65—69 | 24 | 28 | ||
| 60—64 | 12 | 20 | ||
| 55—59 | 4 | 10 | ||
| 50—54 | 13 | 9 | ||
| 45—49 | 10 | 11 | ||
| 40—44 | 12 | 4 | ||
| 35—39 | 14 | 5 | ||
| 30—34 | 9 | 9 | ||
| 25—29 | 12 | 4 | ||
| 20—24 | 3 | 9 | ||
| 15—19 | 7 | 4 | ||
| 10—14 | 8 | 7 | ||
| 5—9 | 9 | 3 | ||
| 0—4 | 7 | 4 | ||
| Prosek : | 45,5 | 53,8 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 148 | 41 | 94 | 12 | 1 | 0 |
| Ženski | 158 | 18 | 100 | 35 | 5 | 0 |
| UKUPNO | 306 | 59 | 194 | 47 | 6 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 61 | 5 | 0 | 0 | 16 |
| Ženski | 16 | 8 | 0 | 0 | 1 |
| UKUPNO | 77 | 13 | 0 | 0 | 17 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 4 | 2 | 4 | 20 |
| Ženski | 0 | 0 | 2 | 1 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 4 | 4 | 5 | 20 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 2 | 1 | 1 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 |
| UKUPNO | 2 | 1 | 1 | 1 | 0 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 2 | 0 | 0 | 4 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 3 | |
| UKUPNO | 2 | 0 | 0 | 7 | |
Reference uredi
- ^ 5. Srboljub Đ. Stamenković (2001). Geografska enciklopedija naselja (Geografski Fakultet Beograd
- ^ Miličević, M. Đ. (1884). Kraljevina Srbija i novi krajevi. Beograd: Kr'Srp. Državne Štamparije. str. str.285.
- ^ Dr. J. F. Trifunovski, Grdelička Klisura, Leskovac, 1964, 81-83 strana
- ^ Osmanli, Tomislav. „Hrabri ratnik Mileta”. Politika. Arhivirano iz originala 03. 02. 2022. g. Pristupljeno 03. 02. 2022.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
