Rušanci

Rušanci (engl. Roshanis, rus. Рушанцы) ili Rukšani, narod su iz pamirske grupe iranskih naroda koji živi u državama srednje Azije, a najveći broj njih trenutno živi na prostorima planine Pamir.

Rušanci

Regioni sa značajnom populacijom
Pamir	-----
Jezici
Rušanski jezik, Tadžički jezik

Gorno-Badahšan u Tadžikistanu

Stanište

Rušanci žive na planini Pamir u rušanskoj oblasti koja pripada Gorno-badahašanskom autonomnom regionu u Tadžikistanu, sjeverno od oblasti u kojoj su nastanjeni Šugnanci. Sela u kojima se govori rušanski jezik se nalaze na desnoj obali rjeke Pandž između sela Akdžev i Šipad. Rušanski se takođe govori u selima donjeg Bartanga (Jems, Bagu i Rid). Tokom 1950. godina, oko 100 porodica Rušanaca prebačeno je u sela Đilikul i Kumsagir u dolini Vah, uprkos činjenici da prirodni uslovi u rušanskim područjima pogoduju poljoprivrednoj djalatnosti, ima dovoljno zemljišta, kao i voćnjaka i dobrih ribnjaka.

Podaci o stanovništu

Podaci o populaciji ovog naroda nalaze se na zvaničnoj listi gradova i sela u SSSR-u (Staljinabad 1932. godine u Tadžikistanu). Prema tim podacima broj Rušanaca je bio 5.838, od kojih je 653 živelo u selu Hufi i 424 u Baju. Prema A. Djakovu, oko 2.000 do 3.000 ljudi živelo je u Avganistanu na lijevoj obali reke Pandž. Međutim, prema drugim podacima iz 1939. godine, 5. 388 Rušanaca je živjelo u Tadžikistanu.

Jezik

Rušanski jezik pripada Šugnansko-rušanskoj podgrupi pamirskih jezika, iranske grupe indoevropskih jezika, a dijalekti ove podgrupe su uzajamno razumljivi. Sa govornicima drugih pamirskih jezika - Jazgulemcima, Vahancima, Iškašimcima - komunikacija je zasnovana na tadžičkom jeziku u Tadžikistanu i Avganistanu i na ujgurskom u Kini. Rušanski jezik postoji samo u govornom obliku. Primjeri pisanog jezika su oskudni.

Godine 1916. objavljen je kratak članak R. Gotoa koji sadrži određene riječi bartangskog i rušanskog. Prije toga Rušanci su bili poznati u Evropi samo po imenu. Prvi tekstualni primer - bajka - pojavio se u studiji V. Lenc (Pamir-Dialekte. Materialen zur Kenntniss der Schugni-gruppe, Göttingen 1933, pp. 101–105).

Rušanci su relativno dobro očuvali svoj jezik (1959), a uticaj šugnanskog gotovo ne postoji. Uticaj tadžičkog se primjećuje u određenim leksičkim oblastima. Na primer, kada se govori o politici, pojavljuju se tadžički izrazi i gramatičke konstrukcije.

Najvažnija sela Rušanaca su Barucšan (Barušon) i Derzud (Dirzut). Sela se nalaze u razmaku od 3 do 4 kilometra, a komunikacija između stanovnika je prilično jednostavna. Ljudi iz bilo kog sela govore malo drugačiji oblik rušanskog jezika, međutim, te razlike su zanemarljive. Leksičke razlike skoro da ne postoje.

Istorija

U prošlosti su Rušanci i Hufci praktikovali prilično originalan oblik saradnje. Posle oranja svojih polja, Rušanci su za određenu naknadu, slali svoje volove Hufcima, u gornja sela u Hufskoj dolini gdje je oranje zemlje započinjalo mjesec dana kasnije. Tokom 1950. godina, Rušanci iz gornjih sela, poput Bartangaca, Orošoraca i Jazgulemaca, natjerani su da se presele na plantaže pamuka u doline sela Vahanaca.

Vidi još

• Rušanski jezik