Spomenik kosovskim junacima u Kruševcu
Spomenik kosovskim junacima u Kruševcu je najpoznatije[1] vajarsko delo Đorđa Jovanovića o Kosovskom boju je spomenik kosovskim junacima na Trgu kosovskih junaka u Kruševcu, koji istovremeno predstavlja i simbol Kruševca od 15. (28). juna 1904. godine,[2] kada ga je svečano otkrio kralj Petar I Karađorđević povodom proslave stogodišnjice Prvog srpskog ustanka. Kamen temeljac je postavio, povodom proslave 500-godišnjice Kosovske bitke 1889. kralj Aleksandar Obrenović.
| Spomenik kosovskim junacima u Kruševcu | |
|---|---|
 Spomenik kosovskim junacima | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Kruševac |
| Opština | Kruševac |
| Vreme nastanka | 1904. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
| www | |
Izgled spomenika uredi
Spomenik je u obliku mermerne piramide, visine 6 metara, sa kompozicijom Vile i Boška Jugovića na vrhu (4 m). Spomenik je napravljen u neoklasicističkom stilu sa jasnim vajarskim simbolima.
Najznačajnija je kompozicija na vrhu. Boško Jugović, barjaktar srpske vojske, koji je u ime čitavog jednog žrtvovanog pokolenja, izrekao rodoljubivu zakletvu „Ne bi' ti se, sejo, povratio“, bori se ranjen, sa slomljenim mačem, ali ne ispušta zastavu. U dramatičnim poslednjim trenucima, doleće Vila i prihvata barjak, simbolizujući nastavak borbe, a njemu stavlja lovorov venac na glavu.
Figura guslara, na severnoj strani spomenika predstavlja trajanje epske borbe kroz vekove, a Devojka na južnoj strani, simbolizuje Srbiju, koja, ispruženom rukom prema jugu, poziva na oslobođenje porobljne braće, obećavajući venac slave pregaocima.
Reljef na ističnoj strani slika epsko pričešće kneževe vojske, a na zapadnoj je scena ubistva turskog cara Murata. Brojke na spomeniku označavaju događaje: 1389 — godinu Kosovske bitke, 1904 — otkrivanje spomenika, 1882 — proglašenje Srbije kraljevinom (kralj Milan Obrenović).
Na spomeniku je našla mesto i predstava srpskih grbova: istočna strana — grb kneza Lazara i posveta „Srpstvo kosovskim junacima“, na severnoj grb Nemanjića, a na južnoj novi grb Kraljevine Srbije.
Trg kosovskih junaka je povodom 600 godina od osnivanja grada (1971. godine) renoviran, a današnji izgled je dobio pedeset godina kasnije (2021. godine) povodom 650 godina od osnivanja grada.
U čast proslave 600 godina od Kosovske bitke, 1989 godine, na spomeniku je pozlaćen venac koji vila spušta na glavu Bošku Jugoviću.
Spomenik je oštećen 2000. godine za vreme protesta protiv izborne krađe koji su bili svakodnevni do 5. oktobra. Demonstranti su odvalili gudalo iz ruku Filipa Višnjića. Novo gudalo je izliveno i vraćeno u ruke pesnika nakon nekoliko godina.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Dr Slobodan Ristanović:Kroz Srbiju i Crnu Goru Beograd 2005. str. 346.
- ^ "Politika", 16. jun 1904
Literatura uredi
- Borozan, Igor (2013). „Kruševac kao ideološki topos i konstruisanje kosovskog mita u 19. veku”. u Muzeologija, nova muzeologija, nauka o baštini : tematski zbornik / [urednica Angelina Milosavljević]. Beograd: Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta ; Kruševac : Narodni muzej, (Kruševac : Sigraf). str. 261—285. ISBN 978-86-88803-52-6. COBISS.SR 527943831 COBISS.SR 203917068
- Jović, Zvezdana (2005). „Vidovdanski spomenici u Kruševcu : prilog istoriji kulture prestonice kneza Lazara” (PDF). Baština : glasnik. Priština-Leposavić: Institut za srpsku kulturu, Priština (19): 197—206. ISSN 0353-9008. COBISS.SR 162706444 COBISS.SR 3404300
- Muzeologija, nova muzeologija, nauka o baštini : tematski zbornik / [urednica Angelina Milosavljević]. Beograd: Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta ; Kruševac : Narodni muzej, (Kruševac : Sigraf). 2013. ISBN 978-86-88803-52-6. COBISS.SR 203917068
