Srpska pravoslavna crkva Sv. Petra i Pavla u Bačkom Brestovcu
Srpska pravoslavna crkva Sv. Petra i Pavla u Bačkom Brestovcu sa pokretnim stvarima u njoj koje su od kulturnog i istorijskog značaja, nalazi se na teritoriji opštine Odžaci, u Bačkom Brestovcu, ulica Maršala Tita broj 72, u Zapadnobačkom okrugu, u privatnoj svojini.[1]
| Srpska pravoslavna crkva Sv. Petra i Pavla u Bačkom Brestovcu | |
|---|---|
 Srpska pravoslavna crkva Sv. Petra i Pavla u Bačkom Brestovcu | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Bački Brestovac |
| Opština | Odžaci |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1786. |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture Vojvodine |
| www | |
Istorijat uredi
Srpska pravoslavna crkva Sv. Petra i Pavla je zidana 1786. godine na starijem kultnom mestu. Kao graditelj se pominje majstor Antonije, najverovatnije Haker. Tokom 19. veka više puta je obnavljan.[1]
O crkvi uredi
Crkva je koncipirana kao barokna građevina, izdužene jednobrodne osnove, sa polukružnom oltarskom apsidom i zvonikom koji se izdiže iznad zapadnog pročelja.
Masivni obodni zidovi i polukružni luci koji nose sferne svodove čine konstruktivni sklop crkve. Položaj zapadne fasade u odnosu na ulični pravac, njen neuobičajeni izgled sa masivnim stubovima koji flankiraju ulazni portal i uglastim volutama koje povezuju brod i zvonik, ukazuju na arhitekturu sa prelaska iz 18. u 19. vek.
Na bočnim fasadama nalaze se duboke niše sa polukružnim prozorima. Unutrašnjost je lukovima podeljena na oltarski prostor, dva traveja naosa i pripratu sa horom. Prostor hora je podignut na dva stuba i ograđen masivnom zidanom ogradom.[1]
Đoka Rakić iz Neština 1877. godine je oslikao ikonostas. Rezbarija je neobarokna. Deo carskih dveri i Raspeća sa barokno-rokajnom rezbarijom, kao i signirane zografske ikone koje se danas nalaze u Galeriji Matice srpske pripadaju najstarijem periodu brestovačke crkve, oko 1730. godine.
Crkva predstavlja značajno ostvarenje barokne umetnosti.[1]
Pokretne stvari od posebnog i istorijskog značaja u Crkvi uredi
Listu pokretnih stvari od posebnog kulturnog i istorijskog značaja u Srpskoj pravoslavnoj crkvi sv. Petra i Pavla čine:[1]
Ikone sa ikonostasa uredi
- Sokl
- Kamenovanje Sv. Stefana, 43 x 27 cm,
- Vavedenje, 43 x 27 cm,
- Vaskrsenje Lazarevo, 43 x 27 cm,
- Usekovanje Lazarevo, 43 x 27 cm.
- Prestone ikone
- Sv. Nikola, 52 x 115 cm,
- Bogorodica sa Hristom, 52 x 115 cm,
- Isus Hrist, 52 x 115 cm,
- Sv. Jovan Krstitelj, 52 x 115 cm.
- Dveri
- Arhanđel Mihajlo (severne), 52 x 125 cm,
- Blagovesti (carske), 32 x 98 cm,
- Arhanđel Gavrilo, 32 x 98 cm,
- Sv. ratnik – dole (južne), 52 x 125 cm,
- Svevideće oko, 11 x 18 cm.
- Veliki praznici
- Rođenje Hristovo, 52 x 112 cm,
- Krštenje, 52 x 112 cm,
- Vaskrsenje Hristovo, 52 x 112 cm,
- Krunisanje Bogorodice, 78 x 118 cm,
- Vaznesenje Hristovo, 52 x 112 cm,
- Silazak Sv. Duha, 52 x 112 cm,
- Uspenje Bogorodice, 52 x 112 cm.
- Treća zona
- Hrist na Maslinovoj Gori, 58 x 68 cm,
- Apostoli (14 kom.),
- Bogorodica, 30 x 40 cm,
- Jovan Bogoslov, 30 x 40 cm,
- Krst sa Raspećem, 58 x 60 cm.
- Bogorodičin tron
- Bogorodica sa malim Hristom u naručju, rad Rafaila Momčilovića, 1937. godina, 53 x 116 cm,
- Hrist i Samarjanka, rad Rafaila Momčilovića, 1937. godina, u donjem delu sokla, 43 x 27 cm.
- Arhijerejski tron
- Sv. Sava, rad Rafaila Momčilovića, 1937. godina, 52 x 116 cm.
Ikone van ikonostasa uredi
- Deo carskih dveri sa duborezom, osma decenija 18. veka, 150 x 45 cm,
- Krst Hristovog Raspeća, 130 x 90 cm.
Bogoslužbeni predmeti uredi
- Putir, pozlaćeno srebro, 18. vek, visina – 23,5 cm, prečnik postolja – 15, cm, prečnik otvora – 9 cm,
- Svetogorski krst, okovan filigranom sa postoljem od srebra, visina – 19,5 cm, prečnik osnove – 5,5 cm,
- Ibrik za vodu, orijentalne provenijencije, bakar, posrebren, visina – 22 cm,
- Darohranilnica u obliku kuće sa baroknim krovom, mesing, 13,5 x 8 h 23 cm,
- Darohranilnica sličnih oblika kao prethodna, pleh, 14 x 14 x 23 cm,
- Kandilo, 18. vek, legura metala, 12,5 x 10 cm,
- Posuda za prilog sitnog novca (tas), bakar,
- Kadionica, mesing, 24 x 9 cm,
- Krst sa predstavom Hrista, 1875. godina, mesing i emajl.
Crkva danas uredi
Od novembra 2002. godine Srpska pravoslavna crkva Sv. Petra i Pavla u Bačkom Brestovcu je proglašena za spomenik kulture i kao takva podleže merama očuvanja izvornog izgleda spoljašnje arhitekture i enterijera, horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krova, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata, originalnih materijala, funkcionalnih karakteristika i originalnih natpisa kao i pokretnih dobara koje se nalaze u njoj.[1]
Praznik Svetih apostola Petra i Pavla koji se molitveno i svečano proslavlja u Eparhiji bačkoj, slavi se i obeležava i u Srpskoj pravoslavna crkva Sv. Petra i Pavla u Bačkom Brestovcu 12. jula.[2]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d đ „Odluka o utvrđivanju Srpske pravoslavne crkve Sv. Petra i Pavla u Bačkom Brestovcu za spomenik kulture”. Pravno informacioni sistem Republike Srbije. Pristupljeno 28. 11. 2020.
- ^ „Praznik Svetih apostola Petra i Pavla u Eparhiji bačkoj”. Srpska pravoslavna crkva. Arhivirano iz originala 09. 12. 2020. g. Pristupljeno 28. 11. 2020.
