Stari nadgrobni spomenici u Beršićima (opština Gornji Milanovac)

Stari nadgrobni spomenici u Beršićima (Opština Gornji Milanovac) predstavljaju značajan izvor za proučavanje geneze stanovništva Beršića i spomeničkog nasleđa Srbije 19. veka.

Stari nadgrobni spomenici u Beršićima
Spomenici istaknutih meštana Beršića.
Opšte informacije
Mesto	Beršići
Opština	Opština Gornji Milanovac
Država	Srbija

Beršići

Beršići se nalaze u centralnom delu opštine Gornji Milanovac, na raskrsnici puteva od Gornjeg Milanovca prema Požegi i Rajcu. Selo se prostire pravcem severoistok-jugozapad na površini od 1.018ha. Graniči se sa atarima sela Drenova, Ločevci, Ozrem, Brezna (Gornji Milanovac) i Srezojevci. Reljef odlikuje izrazita razlika u nadmorskoj visini pojedinih predela (od 364m u dolini Dičine, do 689m uz granicu sa Srezojevcima), a samim tim i veliki nagibi terena. Zemljište je raznovrsno. U prošlosti ovede su preovladavale velike šume, po kojima je selo i dobilo ime.

Prvobitno naselje nalazilo se u šumovitim predelima brda Galič (688m). Od oko 1880. godine počelo je spuštanje u polje pored Dičine, gde su ranije bila samo privremena letnja staništa - "trle", tako da većina rodova ima svoje ogranke u oba kraja sela. Najstariji pomen Beršića datira iz 1525. godine, kada je popisano da ima 29 domova. U turskim popisima iz narednih godina Galič (danas zaselak ovog sela), posebno se navodi.

U selu postoji više neidentifikovanih starih grobalja. Na granici prema Ločevcima nalazi se mesto Crkvina. Po predanju, ovde se nalazila crkva, a oko nje dosta spomenika koji su kasnije razneti. Lokalno predanje kaže da je na jednoj nadgrobnoj ploči postojao prikaz velikog krsta i "ljeljena", uz tumačenje da je tu sahranjen "pop poginuo od jelena".

Danas u Beršićima postoje dva groblja - na Kajinovcu za Galič i na Zborištu za donji, ravničarski kraj sela.

Seoska preslava su Druge Trojice.

Stari nadgrobni spomenici

Na beršićkim grobljima zastupljeni svi tipovi nadgrobnika karakteristični za spomeničko nasleđe zapadne Srbije 19. i prve polovine 20. veka.

Na oba groblja sreće se zanimljiva grupa spomenika, koja je po svojoj dekoraciji specifična za ovaj kraj Srbije, posebno opštinu Gornji Milanovac.

To su spomenici sa svedenim antropomorfnim predstavama pokojnika. Telo pokojnika je prikazano pomoću krstova, tako da po jedan krst označava telo i noge, dok je svaka ruka iscrtana sa po jednim krstom. Glava je predstavljena krugom koji je oivičen zrakastom linijom, tako da podseća na sunce. U krugu su isklesane oči, nos i usta. Zbog načina klesanja usta, stičemo utisak da je pokojnik prikazan kao da se smeje. Ovakve predstave su klesane i na spomenicima u obliku krsta, i na spomenicima u obliku stuba. Geografski gledano, najčešće se mogu naći na grobljima u selima koja se prostiru uz severni obod opštine.

Groblje na Zborištu

Seosko groblje na Zborištu (kosi Tovarnici; na Mramoru ili groblje "Lipe") je znatne veličine, izdeljeno po pojedinim familijama. U gornjem delu postoji veliki broj starih nadgrobnika, od kojih su mnogi polegli i prepušteni zubu vremena. Starost pojedinih spomenika seže do 30-ih godina 19. veka. Najstariji spomenici su nepravilnih oblika, grubo isklesani od nepostojane sige. Na seoskom groblju na Zborištu uočljiv je veliki varijetet starih spomenika u obliku stuba i krsta, od kojih su neki izrazitih dimenzija. Na pojedine spomenike uklesani su geometrijski urezi i epitafi, dok su drugi bez ikakvog ukrasa. U najvećem broju spomenici su klesani od lokalnog kamena različitog kvaliteta.

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Groblje na Galiču

Groblje na brdu Kainovac na Galiču svakako je starije od onog na Zborištu, jer su Beršići prvo bili naseljeni u gornjem, brdovitom kraju. I sami spomenici svedoče o starijem poreklu. Tipološki, preovladavaju nadgrobnici u obliku krsta, dekorisani u većoj ili manjoj meri geometrijskim urezima. Tu su i obeležja u obliku stuba sa natpisom ili bez njega. Posebno se ističe stilizovan motiv "nasmejanog čoveka", koji je na ovom groblju prisutan u više varijanti. Jedan od ovih spomenika datovan je u 1833. godinu.

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Literatura

• Narodno graditeljstvo opštine Gornji Milanovac, Atlas narodnog graditeljstva sv. 2. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. 2012. ISBN 978-86-6299-006-8. 
• Vučićević, dr Slobodan (2016). Gornji Milanovac i njegova sela. Beograd: Kulturno-prosvetna zajednica Srbije. ISBN 978-86-7596-190-1. 
• Filipović, Milenko S (2010). Takovo: naselja, poreklo stanotvvniša, običaji, Srpski etnografski zbornik SANU, knj. 37 (reprint izd.). Beograd: Službeni glasnik, SANU. ISBN 978-86-519-0668-1. 
• Dudić Nikola, Stara groblja i narodni belezi u Srbiji, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture Beograd, Posebna izdanja 13, „Prosveta” Beograd. 1995. ISBN 978-86-07-00900-8.
• Nikolić Radojko, Kamenoresci narodnog obraza: kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije, „Litopapir” Čačak, 1998.
• Filipović Milenko S, Takovo: naselja, poreklo stanovništva, običaji, Srpski etnografski zbornik SANU, knj. 37, reprint izdanje, Službeni glasnik Beograd, SANU. . Београд. 2010. ISBN 978-86-519-0668-1. 
• Krstanović Božidar, Radonjić Živkov Estela, Kesić-Ristić Sanja, Narodno graditeljstvo opštine Gornji Milanovac, Atlas narodnog graditeljstva sv. 2, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. . Београд. 2012. ISBN 978-86-6299-006-8. 
• Vučićević dr Slobodan, Gornji Milanovac i njegova sela, Kulturno-prosvetna zajednica Srbije. . Београд. 2016. ISBN 978-86-7596-190-1.