Staro jezgro Novog Sada
Staro jezgro Novog Sada obuhvata prostor istorijskog centra grada Novog Sada. Prostor starog jezgra se nalazi unutar utvrđenih granica i obuhvata 35 hektara. Staro gradsko jezgro je proglašeno prostorno kulturno-istorijskom celinom u Srbiji od 2008. godine.
| Staro jezgro Novog Sada | |
|---|---|
 Staro jezgro Novog Sada | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Novi Sad |
| Opština | Novi Sad |
| Vrsta spomenika | Prostorno-kulturna celina |
| Vreme nastanka | XVII vek |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada |
| www | |
Istorijat uredi
Materijalni dokazi o postojanju srednjovekovnog grada nastalog nakon Velike seobe naroda, pronađeni su tokom arheoloških istraživanja u XX veku. Osnova starog jezgra formirana je krajem XVII veka na suvim gredama između Dunava, na mestu srednjovekovnog naselja. Tada su ove prostore naseljavali trgovci, krčmari i vojnici koji su podmirivali potrebe posade i graditelja Petrovaradinske tvrđave. Posebnu grupu su činili graditelji i radnici. Naseljenici su većinom bili Srbi, ali pored njih bili su prisutni Nemci i Jevreji. Prvi stanovnici Petrovaradinskog šanca, do sredine XVIII veka, bili su mnogobrojni Grci, Cincari, Jevreji, Jermeni, Nemci, izbegli Srbi iz Beograda nakon zaključenja Beogradskog mira 1739. godine, itd. Tokom XVIII veka urbana matrica je formirana spontano, a početkom XIX veka je i završena nakon 1819. godine kada je izvršen zahvat na regulaciji naselja.[1]
Staro jezgro karakterišu očuvani nizovi kuća, morfološki usaglašeni blokovi i trgovi. Zastupljeni su objekti spratne i paterne gradnje sa dominantnim tornjevima sakralnih objekata i kupolama. Kupole su deo javnih i privatnih palata. Objekti su građeni u stilu baroka, romantizma, klasicizma, secesije, istorizma, ali i moderne koja je bila zastupljena u periodu između dva svetska rata. Najstariji arhitektonski sloj starog jezgra obuhvata blokove koje formiraju uliceː Pašićeva, Njegoševa, Grčkoškolska, Nikolajevska, Miletićeva, sve do ulice Jovana Subotića i do bloka Gradske kuće.U Dunavskoj i Zmaj Jovinoj ulici sačuvan je veći broj kuća. Ulice pretežno sadrže spratne kuće koje su nastale nakon Bune. Mali broj objekata koji nije uništen tokom bombardovanja 1849. godine čine dve kuće u Zmaj Jovinoj ulici, Katolička plebanija i Stara pravoslavna bolnica. Važni sakralni objekti koji se nalaze u gradskom jezgru, a pripadaju ranoj graditeljskoj grupi su Saborna, Uspenska i Nikolajevska crkva. Kasnije, tokom XIX veka nastaju Rimokatolička crkva Ime Marijino i Grkokatolička crkva Svetih Petra i Pavla. [1]
Novi Sad, zajedno sa starim jezgrom karakteriše to da je zadržao autentičan kulturno-istorijski i prostorno-funkcionalni identitet i nakon niza urbanističkih zahvata.[1]
Krajem šezdesetih godina XX veka i u periodu od 2002. do 2008. godine izvedeni su obimni konzervatorski radovi na objektima i fasadama.[1]
Vidi još uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Dobrić, Katarina (2009). Kulturna dobra Novog Sadaː katalog nepokretnih kulturnih dobara iz registra Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Novog Sada. Novi Sad: Zavod za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada. str. 131—132. ISBN 978-86-907443-2-9.