Stevan Stefanović

Stevan Stefanović (Beograd, 17. avgust 1885 — Beograd, 8. oktobar 1956) bio je srpski industrijalac.

Stevan Stefanović
Datum rođenja	(1885-08-17)17. avgust 1885.
Mesto rođenja	Beograd
Datum smrti	8. oktobar 1956.(1956-10-08) (71 god.)

Biografija

Fudbalski klub

Jedan je od članova osnivača prvog fudbalskog kluba „Soko” u tadašnjoj Kraljevini Srbiji, osnovanog 1903. godine, pod nazivom Loptački klub za igranje tenisa, kriketa i fusbala. Klub su formirali članovi Loptačke sekcije Gimnastičkog društva „Soko” i grupa studenata, koja je studirala u inostranstvu, na predlog Ljubomira Jovanovića, koji je tada izabran za predsednika kluba.

Fabrika konzervi

Njegov otac Svetozar, beogradski trgovac, 1907. godine je postao suvlasnik fabrike za preradu i konzervisanje hrane, koju je u Stanovu osnovao Ilija Licikas 1897. godine. Dve godine kasnije (1909), Licikas mu je zbog prezaduženosti prodao svoj udeo, čime je Svetozar postao i jedini vlasnik indusgrijskih objekata u Stanovu. Fabrika se od tada, pa sve do kraja Drugog svetskog rata bavila proizvodnjom mesa i preradom svih vrsta voća i povrća. Fabrika je nosila naziv: „Prva srpska povlašćena fabrika za konzerviranje voća, povrća i mesa - fabrika pekmeza i buradi”.

Nakon Prvog svetskog rata fabrička oprema je uništena i odnesena. Važan momenat u rezvoju fabrike je bilo osnivanje fabrike bombona 1929.

Između dva svetska rata (1934) Stevan, je sa bratom Milutinom podigao nove, izuzetno moderne kapacitete, sa opremom iz Nemačke, što je znatno uvećalo ukupnu proizvodnju, fabrika je postala bitan faktor industrijskog razvoja Kragujevca i okoline. Proizvodnja konzervi iznosila je 93 posto njihove ukupne proizvodnje 1939. godine.

Neposredno pred Drugi svetski rat fabrika Stefanović je proizvodila više od 200 prehrambenih proizvoda, od čega je 115 bilo od voća. Fabrika je snabdevala prostor čitave Kraljevine Jugoslavije, a njeni proizvodi su se izvozili širom Evrope.

Na početku Drugog svetskog rata jugoslovenska vojska je iz fabrike rekvirirala deo robe, a zatim su fabriku zauzele Nemačke vlasti, na čelo fabrike je postavljen folksdojčer Ivan Burghard. Fabrika je snabdevala lokalno stanovništvo, ali i okupatora.

Tokom rata fabrika sa oko 400—900 zaposlenih je pod pritiskom nemačkih vlasti nastavila sa radom i iz rata je izašla neoštećena. Prošireni su proizvodni kapaciteti, kupljena je nova klanica, povećana je hladnjača, izgrađena centralana kuhinja i nabavljeni su nova litografija mašine za uljaru od koštica od šljiva.

Kada su Nemci sproveli Masakr u Kragujevcu, Stevan je patriotski stao pred kapiju i nije dao odvođenje radnika na streljanje.

Posleratni period

Nakon rata 1945. godine fabrika je konfiskovana, preneta u vlastništvo države i odmah zatim je nastavila sa radom, pod novim imenom „Crvena zvezda“, a Stefanović je uhapšen kao narodni neprijatelj i osuđen na smrt streljanjem. Njegova deca su tim povodom uputile molbu za pomilovanje Ivanu Ribaru, predsedniku Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije. Uz njihovu, stigla su i mnoga druga pisma solidarnosti kragujevačkih građana.

Smrtna kazna streljanjem je preinačena na 15 godina robije u Požarevcu, odakle je Stefanović izašao nakon pet godina (1952), sa obe noge amputirane, a godinu dana kasnije je i definitivno pomilovan. Okružni sud u Kragujevcu ga je 2008. rehabilitovao.

Porodica

Porodična grobnica Stefana Stefanovića

Sa suprugom Darikom - Dorom (1900—1967), rođenom Bikar iz Sombora imao je sina Svetozara (1925—2013) i ćerke Danicu (1926), Emiliju (1927—2013) i Olgu.

Dora je učestovala u radu mnogih dobrotvornih društava u Kragujevcu, pomažući novcem ili proizvodima iz fabrike. Tokom Drugog svetskog rata je osnovila „Hranilište“.

Vojni sud u Kragujevcu ju je nakon rata optužio za saradnju sa četnicima i osudio na na godinu dana zatvora. Kaznu je izdržala gotovo u celosti u logoru na Metinom brdu. Nakon toga se odselila sa ćerkama u Beograd, gde je radila kao kuvarica u Ambasadi Poljske, telefonistkinja u „Manježu”, a penzinisala se kao čistačica u biblioteci.

Porodična grobnica Stevana Stefanovića se nalazi u Arkadama na Novom groblju u Beogradu.

Literautra

• Mišić, Zoran (07. 03. 2013). Pantić, Miloš, ur. „Neraskidivo vezan za zavičaj” (PDF). Kragujevačke nedeljne novine. Kragujevac: „Javnost” d.o.o. 198. ISSN 1821-1550. Pristupljeno 10. 01. 2019. 
• Jovanović, Elizabeta (30. 08. 2018). Nikolić, Jovanka, ur. „Industrijalizacija Kragujevca: Od topova do automobila”. Glas Šumadije. Kragujevac. Pristupljeno 11. 01. 2019. 
• Sijić, Milorad (2014). Brbović, Ivan, ur. Fudbal u Kraljevini Jugoslaviji. Aleksandrovac: Zavičajni muzej župe Aleksandrovac. ISBN 978-86-86829-06-1.