Stojan Berber

Stojan Berber (Vinorača, Jagodina, 19. mart 1942) srpski je profesor, književnik i lekar (medicinski akademik).

Stojan Berber
Datum rođenja	(1942-03-19)19. mart 1942.
Mesto rođenja	Vinorača, Okupirana Srbija

Biografija

Osnovnu školu pohađao je u Stanišiću, gde se nakon Drugog svetskog rata trajno naselila njegova porodica, dok je gimnaziju završio u Somboru. Studije medicine obavljao je u Zagrebu i Novom Sadu, a završio je u Beogradu 1966. godine među prvima u svojoj generaciji. Specijalizovao je internu medicinu. Magistrirao je iz oblasti kardiologije ("Prevođenje fibrilacije pretkomora u sinusni ritam kinidinom i beta-blokatorima"), a doktorirao iz istorije kardiologije ("Istorija kardiologije u Beogradu"). Završio je i dvosemestralni tečaj iz medicine rada u Novom Sadu. Bio je načelnik Opšte prakse grada Sombora, dve decenije načelnik oglednih ustanova Kardiovaskularnog dispanzera i Kućne nege u Somboru -(Dispanzer je modernizovao, a Kućnu negu osnovao). Bio je nastavnik Srednje medicinske škole, a potom i Učiteljske škole u Somboru i redovni profesor na Pedagoškom fakultetu u Somboru (predavao školsku higijenu sa ekologijom), gde je vršio i funkciju glavnog urednika Izdavačke delatnosti, a dve godine je bio i šef Katedre prirodno-matematičkih nauka. Bio je i član Saveta Univerziteta u Novom Sadu (tada predlagao da se Univerzitet nazove Novosadski univerzitet "Milutin Milanković", što nikad nije zvanično odbijeno, ali ni prihvaćeno). Bio je i član Saveta Medicinskog fakulteta u Novom Sadu. Predavao je i na Višoj vaspitačkoj školi u Novom Sadu i na poslediplomskim studijama na Tehničkom fakultetu „Mihajlo Pupin“ u Zrenjaninu. Bio je, kao penzioner, profesor na Visokoj zdravstveno-sanitarnoj školi u Zemunu (VISAN) - Odeljenje u Somboru, ali i lekar-savetnik u privatnoj lekarskoj ordinaciji.

Kao lekar organizovao je četiri važna medicinska simpozijuma uz učešće uglednih univerzitetskih nastavnika, nakon čega su ostali obimni zbornici radova:

1) Simpozijum o kućnoj nezi i kućnom lečenju, 1996; 2) Prvi simpozijum Kardiovaskularnih dispanzera Srbije, sa međunarodnim učešćem, 1998; 3) Simpozijum školske medicine, sa međunarodnim učešćem, 2000; 4) Zdravstveno vaspitanje u savremenoj osnovnoj školi, naučno-stručna konferencija, sa međunarodnim učešćem, 2007.

Član je Akademije medicinskih nauka SLD.

Živi u Somboru.

Književnost

U osnovnoj školi zapažen po uspešnim pismenim radovima i kao veliki čitač. U somborskoj gimnaziji bio je predsednik Literarne sekcije i Marksističkog društva. Počeo da objavljuje pesme u omladinskim listovima. Postao glavni i odgovorni urednik omladinskog lista Pokret(izdavač: Opštinski komitet Narodne omladine).Maturski ispit položio napisavši roman "Vrtlozi" o životu Srba u Makedoniji između dva svetska rata.

Na studijama medicine nastavio da se bavi književnošću: jedan je od osnivača Književne sekcije na novosadskom Medicinskom fakultetu (sa Džemailom Poljakovićem i dr.), a potom i na beogradskom Medicinskom fakultetu (sa Bratislavom Magdićem; - kada takve sekcije nije bilo ni na Filološkom fakultetu).

Njegov roman u rukopisu "Vrtlozi" dobio je 1966. godine nagradu na konkursu Narodne omladine Srbije (žiri: Miloš Bandić, Danilo Kiš i Milosav Mirković).

Kao lekar bio je osnivač Literarne sekcije u Somboru (članovi: Josip Babel, Ostoja Prodanović i dr.) i izabran pomovo za glavnog i odgovornog urednika "Pokreta". Objavljuje knjige pesama.

Član je redakcije časopisa Dometi (Sombor), a potom redakcije časopisa Luča (Subotica).

Jedan je od utemeljivača Salona knjige u Novom Sadu i prvi predsednik njegovog Organizacionog odbora.

Zaslužan za podizanje spomenika u Somboru Lazi Kostiću, dr Milanu Jovanoviću Batutu, dr Konstantinu Peičiću i dr Radivoju Simonoviću.

Organizovao je u Vojvodini 1993. Godinu Miloša Crnjanskog (u saradnji sa Mađarskom i Rumunijom); - saveznim odborom tada je predsedavao Dobrica Ćosić..

Pokretač je, kao predsednik Udruženja građana "Ravangradsko proleće", tri važne kulturne manifestacije i nagrade:

1) DAN LAZE KOSTIĆA (3. jun, kada je Laza završio svoju pesmu Santa Marija...) na kojoj se dodeljuje plaketa izabranom pesniku (prvi lauerat Pero Zubac),

2) VENAC SLOBODE "Radomir Drakulić", kada se 11–12. novembra (početak Batinske bitke; odnosno stradanje te godine pesnika Radomira Drakulića u nacističkom logoru) dodeljuje plaketa sa istim imenom pesniku koji uspešno neguje rodoljubivu liriku (prvi lauerat Đorđe Nešić),

3) ZLATNO PERO RAVANGRADA, nagrada koja se dodeljuje 24. maja, na Dan slovenske pismenosti (Dan Ćirila i Metodija) značajnim stvaraocima Sombora (prvi dobitnici publicisti Milan Vojnović i dr Branislav Danilović).

Člana je Društva književnika Vojvodine i Udruženja književnika Srbije. Bio je u dva mandata član Uprave DKV.Piše poeziju, priče, eseje, drame i romane. Sastavljač je nekolikih poetskih antologija.

Društvena angažvanost i politika

U gimnaziji je bio sekretar Školskog odbora Narodne omladine i sekretar Osnovne organizacije Saveza komunista (SK). Pohađao je Omladinsku školu pri Opštinskom komitetu Narodne omladine.

Na studijama je bio zamenik sekretara Osnovne organizacije SK i član Fakulteteskog komiteta SK (Beograd).

Kao lekar bio je zamenik sekretara OO SK Osnovne organizacije internih bolesti, predsednik Predsedništva SK Medicinskog centra "Dr Radivoj Simonović", a potom član Predsedništva Opštinskog komiteta SK i Predsedništva Pokrajinskog komiteta Saveza komunista Vojvodine nakon pada autonomaša.

Bio je i potpredsednik Srpske demokratske stranke Srbije i potpredsednik Izvršnog veća AP Vojvodine (1993–1996).

Bio potpredsednik somborskog Udruženja "Solidarnost". i pokretač i osnivač Udruženja Srpsko-ruskog prijateljstva i prvi potpredsednik (Sombor).

Osnivač je Ekološkog društva u Somboru (i prvi potpredsednik) .

Kao potpredsednik Izvršnog veća Vojvodine (kultura, prosveta, nauka i međunarodni odnosi) pokrenuo je obeležavanja godišnjice prisajedinjenja Vojvodine Srbiji (1918; -1993) i obeležavanja Majske skupštine u Sremskim Karlovcima (1848; -1994), formiranje Odbora za obeležavanje značajnih godišnjica, . Odbora za demografiju Vojvodine, Odbora za ekolopšku politiku i Komisije za pomoć ugroženim srpskim krajevima.

Na njegov predlog formirana je vojvođanska Nagrada " Đorđe Natošević" (prosveta) i Nagrada "Svetozar Miletić" (nauka i publicistika).

Levičar je po opredeljenju.

Nagrade

• Oktobarska nagrada grada Sombora
• Nagrada KPZ Sombor
• Iskra kulture Kulturno-prosvetne zajednice Vojvodine
• Orden Njegoša prvog stepena Republike Srpske.
• Za Trifuneju je dobio Nagradu Miloš Crnjanski za 2002/2003. godinu (Zadužbina Miloša Crnjanskog, Beograd)
• Godine 2013. dobio je za životno delo nagradu Akademije Ivo Andrić (pri UKS)
• Godine 2014. dobio nagradu SLD Zlatno pero (Beograd)
• Godine 2016. dobio je nagradu Venac Laze Kostića (Sombor, 3. jun)
• Godine 2018. dobio je od Društva književnika Vojvodine Nagradu za životno delo (za 2017)
• Godine 2018. dobio je Povelju za životno delo od Udruženja književnika Srbije
• Vukova nagrada, 2022.

Dela

Stručne knjige

Napisao je nekoliko zanimljivih medicinskih knjiga, kao što su:

• Bolnički centar broj 2 u Somboru 1944-1945 (1977),
• Interne bolesti sa negom (1980),
• Prevođenje fibrilacije pretkomora u sinus ritam kinidinom i beta-blokatorima (1980),
• Nemoć medicine ili hirurgije (1981, 1984, 2000),
• Kardiologija u Beogradu (1989),
• Istorija somborskog zdravstva (2004),

Autor je univerzitetskih udžbenika:

• Školska higijena (1997, 2002, 2006),
• Ekologija (1999, 2001, 2006).

Napisao je i priručnik Opšta medicina za studente VISAN-a. Priredio je knjige radova:

• doktora Radivoja Simonovića ("Čovek iznad svega"),
• doktora Milana Jovanovića Batuta ("Zdravlje na dlanu",
• doktora Konstantina Peičića ("Pravila dugovečnosti").

Organizovao i podizanje bista ovim čuvenim srpskim lekarima.

Književna dela

• Ptice i vodoskoci, zbornik somborske poezije (1970),
• Svetlosna izvorišta, antologija somborske poezije (1975, 1986),
• Bela jutra, pesme (1976),
• Vrlo važno, antologija somborske poezije za decu (1976),
• Gorki vilajet, pesme o porodici (1978),
• Korak do slobode, istorijska studija (1981),
• Ravangrad, poema o Somboru (1982),
• Koji me prate, pesme o precima (1982),
• Ne san, pesme o ratu (1982,
• Dažd, pesme o ljubavi(1983),
• Pukotina, pesme erotske(1983, dva izdanja),
• Ljub, pesme erotske (1984),
• Rusalke, pesme o demonima (1985),
• Brava, pesme o svakodnevici (1986),
• Vera (Balada), monodrama o Veri Gucunji (Narodno poozorište Sombor, 1986),
• Izabrane pesme, priredio Radivoj Stokanov (1987),
• Barutni magacin, pesme, priredio David Kecman (1988,
• Nebeska skela, pesme o Batinskoj bici (1988),
• Kosovska izdaja, istorijske studije (1989, dva izdanja),
• Znak, pesme o Kosovu (1990),
• Kob, pesme o srpskoj istoriji (1991),
• Slovo o Rasciji, pesme o srpskoj prošlosti (1992),
• Srpske junačke pesme Krajine, antologija (1992 dva izdanja,1997],
• Reagovanja, članci i studije -kultura i društvo (1994),
• Reagovanja 2, politički članci i studije ((1995),
• Srpske junačke pesme, antologija (1996),
• Bust,pesme prevedene na mađarski (1996),
• Prah, pesme refleksivne (1996),
• Lament - život i smrt Miloša Crnjanskog, drama (1997),
• Vera i druge priče (1999),
• Trifuneja, roman (2000),
• Črte, pesme rodoljubive (2000),
• Trifuneja 2, roman (2001),
  • Crnjanski - prolegomena za patografiju, studija (2002),
• Lazin breg, pesme različite, priredio Nikola Strajnić (2002),
• Pesme, priredio Zoran M. Mandić (2002),
• Srpska ljubavna poezija, antologija (2002),
• Trifuneja 3, roman (2003)
• Pečatnici, eseji i studije(2005),
• Zebnja, roman (2008),
• Ravangradski zapisi (2014),
• Svedok vremena, knjiga prva:Antibirokratska revolucija (1987-1989)-(2016),
• Dnevnik o Dobrici Ćosiću (2017),
• Svedok vremena, knjiga druga: Jugoslovenska politička kriza (1989–1991),
• Svedok vremena, knjiga treća: Jugoslovenski građanski rat (1991–1993),
• Venac Laze Kostića (2017),
• Svedok vremena, knjiga četvrta: Vojvodina u vremenu jugoslovenskog građanskog rata (1993-1996),
• Svirala i Čarnojevići, izabrane pesme, Gradska biblioteka "Karlo Bijelicki", Sombor, 2019.
• Trifuneja, kompletna, Novi Sad, Prometej, 2021.

Stojan Berber u antologijama i zbornicima poezije

1 Svetla narav reči, antologija Pokretove poezije, prredio Boško Ivkov, Sombor, 1970.

2 Leleču zvona dečanska, Jugoslovenski pesnici o Kosovu, antologija, priredio Tode Čolak, IZ “Veljko Vlahović”, Beograd, 1989.

3.Nenad Grujičić, Auh, što život ušima striže, almanah,  Srpska čitaonica i knjižnica, Irig-Novi Sad, 1990.

4.Svetlosna izvorišta, somborsko pesništvo, priredio Stojan Berber, pesme Berberove odabrao Aleksandar Vladisavljević, Prosveta i Biblioteka 37 – Sombor, KUZ Slavija – Novi Sad, 1991.

5.Pesme o Krajini, priredila Marija Lazić, ID Krajina, Sombor, 1992.

6. 25 godina „Plavog čuperka“, almanah, bibliografija: Mara Todorović,  Zmajeve dečje igre, Novi Sad, 1992.

7. Srpska severnjača, pesnici o Sentandreji, priredio Raša Perić, Papirus, Novi Sad, 1994.

8. Sveta gora sremska, priredio Raša Perić, Papirus, Novi Sad, 1994.

9. Pesnici o Srbiji, patriotski deklamator, priredio Raša Perić, Papirus, Novi Sad, 1995.

10. Ispod pupka dinja pukla, erotska poezija, priredio Milorad Milenković Šum, Knjižara “Teatar”, Zrenjanin, 1997.

11. Ja te čekam, čekam s nestrpljenjem, odabrao Pero Zubac, Almanah, Učiteljski fakultet, Sombor, 1998, 217-277.

12. Pohvala ljubavi (od Branka Miljkovića do Dragomira Brajkovića), priredio Pero Zubac, BMG, Beograd, 1997.

13.Spiritus medicorum, antologija poezije lekara, priredio Vladimir Jokanović, DOO “OR”, Novi Sad, 1998.

14. Hilandar,  pesme o Hilandaru, izbor Raša Perić, Stražilovo (Irig), Novi Sad, 1998.

15. Kletva, Srbija, proleće 1999, pesme, priredio Moma Dimić, Udruženje književnika Srbije,  Beograd, 1999.

16. Nebeski hram,  zbornik pesama o Visokim Dečanima, priredio Milutin Đuričković, Gnosos, Zemun, 2001.

17. Zemlja Ararata, Jermenija u srpskoj poeziji 20. veka (dvojezično izdanje), priredio Babken Simonjan, “Apolon”, Jerevan, 2002.

18. Sanjaš li, ljubavna poezija za laku noć, priredio Nenad Novaković, Besjeda i Bina, Banjaluka, 2003.

19. Pedeset srpskih pesnika, izbor Zoran M. Mandić, u Almanah za 2003/2004., Memorija Sombor– Kulturni centar Kolut – Efekt 1 Beočin,  Sombor, 2003.

20. Stražilovo Crnjanskog, pesnici, priredio Luka Hajduković, Alfagraf, Novi Sad, 2003.

21. Zahvalno potomstvo, antologija,priredio Dušan Čolović, Teagraf, Beograd, 2003.

22. Lirski bruj Šumadije, Antologija šumadijskih pesnika (1804-2004), priredio Dušan Stojković, Šumadijske metafore, Biblioteka grada Beograda, Biblioteka „Despot Stefan Lazarević“, Mladenovac, 2004.

23. Ozarenja, 255. srpskih pesnika,  izbor i predgovor Milutin Lujo Danojlić, MLD, Beograd, 2004.

24. Lekari u savremenoj umetnosti Srbije, zbornik, priredio Vladimir Jokanović, Društvo lekara Vojvodine i "Bistrica", Novi Sad, 2005.

25. Orfeu indragostit (antologija srpske poezije na rumunskom), priredio Ivo Munćan, Srpska zajednica, Temišvar, 2006.

26. Medici pro arte, urednik Dušan Lalošević, DLV/SLD, Akademija medicinskih nauka     LD, Umetnička sekcija DLV/SLD, Novi Sad, 2007.

27. . Uzdarje, antologija, priredio Dušan Čolović, Beograd, 2008.

28. . Srpska poetska pletenica,2, sabrao Dejan Tomić, Prometej- Radio-televizija Vojvodine, Novi Sad, 2008.

29. Božuri stasali do neba, antologija, priredio Ratko Popović, Gračanica, 2008.

30. Reke naše uviru u sunce, antologija, priredio Ratko Popović, Gračanica, 2008.

31. Kad srce zasvetluca, antologija novijeg srpskog pesništva za decu i mlade..., uredio Pero Zubac, Srpska knjiga, Ruma, 2009.

32. Poetski treptaji srpskog prostora, Zbornik književnih radova prijatelja i članova SKOR-a (Saveza književnika u otadžbini i rasejanju) Drugog međunarodnog književnog maratona, priredio Ljubomir Teofanov,Kikinda, 2009-2010.

33. Vekotraj Laze Kostića, priredio Hadži Zoran Lazin, Zavod za kulturu Vojvodine, Novi Sad,     2010.

34. Svirala – muzički instrumenti u srpskom pesništvu, priredio Raša Perić, Narodna biblioteka „Đura Jakšić“, Petrovac na Mlavi, 2011.

35. Zlatna reka – Pek u srpskom pesništvu, priredili  Raša Perić i Zoran Mitrović, Centar za kulturu, Majdanpek, 2013.

36. Sjajke – sunce i mesec u srpskom pesništvu, priredio Raša Perić, Kulturni centar-Karlovačka umetnička radionica, Sremski Karlovci, 2017.

37. Otac  moj, antologija pesama o ocu srpskih pesnika rođenih u 20. veku, priredio Jovan                 Ivanović, Svet knjige, Beograd, 2011.

38. Sonetnica Lazi Kostiću, priredio Hadži Zoran Lazin, Malo istorijsko društvo, Novi Sad, 2012-2013.

39. Osmi međunarodni sabor duhovne poezije, priređivač Nikola Rajaković, Centar za kulturu i obrazovanje Rakovica i Književno društvo Rakovica, Rakovica -Beograd, 2018. 11-12.

39. Antologija poezije lekara Srbije u XXI veku,priredio Vladimir Jokanović, Sekcija za humanost, umetnost i kultguru DLV,Novi Sad, 2022

Stojan Berber u leksikonima i enciklopedijama

1.      Ko je ko u Srbiji, Bibliofon, Beograd, 1991, 39.

2.      Enciklopedija Novog Sada, Novi Sad, 1994.

3.      Lastari somborskog učiteljišta,  Ilija Petrović, izdanje autora, Novi Sad, 2003,  36-46.

4.      Poznati srpski lekari, Milena Milanović, Beograd–Toronto, 2005, 73.

5.     Milosavljević Rade, Jagodinski biografski leksikon, Narodna biblioteka i Udruženje „Jagodina 52“, Jagodina , 2006,  26-6. 6. 6.Danilović B., Lukić D., Oktobarska nagrada Sombora, Kulturni centar Laza Kostić, Sombor, 2010, 160.

7.   Srpska porodična enciklopedija, Narodna knjiga i Politika, Beograd, 3. knjiga, strana 123).

8.     Srpska enciklopedija, Matica srpska/SANU/Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2011,  2:92

9.     Svetislav Jarić, Vodeći, živi stvaraoci u Vojvodini - MEDICINA, Centar duhovnosti "F.M. Dostojevski", Novi Sad, 2011, 3:73-91.

10.     Kosta Novaković, Srbi u Sjevernoj Dalmaciji, SKD Zora, Knin-Beograd, 2013, 330-331.

11. Leksikon pisaca srpske književnosti A_B, Matica srpska, Novi Sad, 2022 (Stojan Berber, str. 276-277)

Knjige o Stojanu Berberu

1. Stojan Berber ili Razmicanje vremena, Učiteljski fakultet, Sombor, 2006.
2. David Kecman Dako, Vertikale sa dna pakla, Prometej, Novi Sad,2018.
3. Stojan Berber ili Razmicanje vremena 2, Prometej, Novi Sad, 2020.

Reference

1. Stojan Berber ili Razmicanje vremena, priredila dr Mara Knežević, Učiteljski fakultet, Sombor 2006.
2. Stojan Berber ili Razmicanje vremena 2, priredila dr Mara Knežević, Prometej, Novi Sad, 2020.