Taiz
Taiz ili Taizz (arap. تعز) je grad na jemenskoj visoravni, treći grad po veličini sa 466,968 stanovnika udaljen oko sat vremena vožnje od čuvene luke Moka na obalama Crvenog mora. Taiz je bio jedan od glavnih gradova Severnog Jemena.
| Taiz arap. تعز | |
|---|---|
 Panorama Taiza | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Jemen |
| Gubernija | Taiz |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2004. | 466.968 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 13° 20′ 40″ S; 44° 01′ 12″ I / 13.3444° S; 44.02° I |
| Vremenska zona | UTC+3 |
  Taiz Taiz na karti Jemena | |
Taiz je administrativni centar istoimene Muhafaze - Taiz koja ima 2.402.569 stanovnika. Grad leži na oko 1400 m nadmorske visine, u podnožju planine Džabal el-Saber (Planina Sabir) visoke 3. 006 m.[1]
Taiz je grad sa puno parkova (za jemenske uslove), i lepih starih mahala, sa kućama koje su obično građene od smeđe cigle, i džamijama koje su obično od bele cigle. Najpoznatije gradske džamije su; Ašrafija (13. veka), Muktabija i Mudafar. Nad celim gradom dominira Stara citadela sa imamovom palatom koja leži na brdu visokom 450 m. koje dominira nad Taizom.
U gradu deluje muslimanska medresa koja danas ima status univerziteta.
Istorija uredi
Grad se prvi put spominje u pisanim izvorima u 12. veku, za vreme egipatskog sultana Turan Šaha, brata Saladina, koji je zavladao Jemenom, i osnovao Dinastiju Ajubida, koja je vladala Severnim Jemenom. Njegova prva prestolnica bila je Zabid, nakon tog ju je preselio u viši i ugodniji Taiz 1173. godine. [1]Ajubidski vladar Taktakin obnovio je gradske zidine. Ajubide su nasledili Rasulidi (1229 -1454) i za njihove vladavine Taiz je ostao prestolnica, nakon njih su vladali Tahiridi (1454-1516), oni su oko 1500. premestili predstolnicu u Sanu. Slavni arapski putopisac Ibn Batuta, posjetio je grad Taiz u 14. veku, te ga opisao kao jedan od najlepših gradova u Jemenu .[1]
Taiz su 1546. godine osvojili Turci i vladali su njime uz manje prekide sve do 1918. Drugi kralj Mutaveklijskog kraljevstva Jemen imam Ahmed ibn Džahdža premestio je svoju rezidenciju u Taiz 1948. godine, tako je on uz Sanu, bio ponovo glavni grad Severnog Jemena. Još tad je Taiz je imao izgled srednjovjekovnog grada, jer je izgradnja bila ograničena na prostor unutar gradskih zidina, tek od tad je imam ibn Džahdža dopustio izgradnju kuća izvan gradskih bedema, i Taiz se počeo da se širi na okolinu.
Taiz je bio poznat po svom velikom - Jevrejskom šarabu, kvartu u kome su rođeni mnogi poznati kabalistički sveštenici, koji je egzistirao od 130. do 1940e godine, kad su se preostali Jevreji iselili u Izrael.
Važnije godine uredi
- 1175: Taiz je postao glavni grad Jemena za Ajubidske dinastije.
- oko 1500 Glavni grad je preseljen u Sanu u vreme dinastije Taharida.
- 1516: Taiz je podpao pod vlast Otomanskog carstva.
- 1918: Otomansko carstvo se raspalo nakon poraza u Prvom svetskom ratu. Taiz je postao deo Mutaveklijskog kraljevstva Jemen.
- 1948: Taiz je postao jedan od administativnih centara Mutaveklijskog kraljevstva Jemen uz Sanu i sedište imama.
- 1962: Državna uprava je vraćena u Sanu.
- 1960-ih: Prvi savremeni vodovod sa prečisćivačima u celom Jemenu, pušten je u rad u Taizu (napravljen uz američku pomoć[2]).
Privreda uredi
Taiz i njegova okolina na visoravni, za razliku od niskog primorja - Tihame ima dosta kiše, tako da se njegova privreda uglavnom bazira na poljoprivredi. Taiz je poznat po uzgoju; odlične kafe, i opojnog etipskog čaja - kat, voća i povrća.
U samom gradu Taizu razvijeni su tradicijonalni zanati; tka;nice i predionice pamuka, štavionice i kožarske radnje i izrada nakita. Sir iz Taiza je vrlo cijenjen i poznat po celom Jemenu.
Savremeni Taiz je jedno od najvažnijih industrijskih središta Jemena sa fabrikom aluminija, keksa i bezalkoholnih pića .[2]
Taiz je putna raskrsnica Severnog Jemena, tako da je dobro saobra’ajno povezan sa svim većim gradovima u Jemenu. Grad ima međunarodni aerodrom - Ta'izz International Airport.
Klima uredi
Vreme u Taizu je prijatno i lepo tokom cele godine. Prosečna dnevna temperatura tokom oktobra je 32°C. Prosečna godišnja količina padavina dosiže do 760 mm, što je u poređenju sa jemenskim primorjem pravo bogatstvo.
Reference uredi
- ^ a b v „Ta'izz, Yemen / Cities and Towns, by Tore Kjeilen”. Arhivirano iz originala 19. 01. 2019. g. Pristupljeno 05. 01. 2018.
- ^ a b Taiz, Encyclopædia Britannica Online, 03. feb. 2011.