Tepčija
Tepčija je u srpskim srednjovekovnim zemljama bio dvorski i provincijski funkcioner koji se brinuo o održavanju vladarevih zemljišnih poseda.
Istorija uredi
Prvi po imenu poznati veliki tepčija jeste tepčija Obrad koji je vršio službu u doba vladavine kralja Vladislava (1234-1243). U vreme vladavine kralja Milutina se pominju velike tepčije Hardomil, Kuzma i Vladoje. U Bosni su tepčije posvedočene od vremena vladavine bana Matije Ninoslava (druga četvrtina 13. veka). Prvi poznati tepčija u Bosni jeste tepčija Radonja. Posle 1366. godine ugled tepčije u Bosni naglo je opao, ali je svaka zemlja u svojoj upravi imala tepčiju. U Bosni 15. veka više nema ni kaznaca ni tepčija.[1]
Dužnosti uredi
Tepčija su u državnoj upravi rangirane odmah iza kaznaca. Osnovna dužnost tepčije bilo je staranje o vladarevim zemljišnim posedima. Tepčija je tesao međe selima koja su neposredno pripadala vladaru. Tepčije imaju svoje pomoćnike ili službenike koji im pomažu u poslovima. Tepčije se pojavljuju i u sudskim sporovima, verovatno oko zemljoposeda.[2]
Dvorani sa titulom tepčije postojali su u Hrvatskoj još u drugoj polovini 11. veka dok se u Srbiji i Bosni javljaju kasnije, tek u prvoj polovini 13. veka.[2] To, međutim, ne znači da tepčije nisu postojale pre 13. veka. Istovremeno sa tepčijom je u Hrvatskoj postojao tepčica koji je verovatno bio nadležan za župu. U Bosni su tepčije postojale tokom 13. i 14. veka. Istovremeno je postojalo nekoliko tepčija, obično dvojica ili trojica. U državi Nemanjića postojao je veliki tepčija, tepčija i mali tepčija. Dok je u službi oblasnog gospodara, on se nazivao jednostavno tepčija. Veliki tepčija je bio na vladarevom dvoru, dok je mali tepčija najverovatnije službu vršio po župama ili na nešto većem području.[2] U Bosni su tepčije postojale u banovinama Usori i Bosni, verovatno i u Donjim Krajevima, a svakako u Humskoj zemlji koja je 1332. godine ušla u sastav bosanske države. Titula velikog tepčije ugasila se u srednjovekovnoj Srbiji pre carskog krunisanja Stefana Dušana (1346).[2]
Poznate tepčije uredi
U Srbiji uredi
- Obrad (oko 1230), veliki tepčija Stefana Vladislava[3].
- Dobravac (oko 1280), služio kneginju Huma.[4]
- Kuzma (oko 1306), služio Milutina.[5]
- Hardomil, služio Milutina.[6]
- Vladoje (oko 1326), služio Stefana Dečanskog.[4]
- Mišljen (oko 1330), veliki tepčija, služio Stefana Dečanskog.[4]
- Gradislav (oko 1337-1345), služio Stefana Dušana
U Bosni uredi
- Radonja (oko 1240), služio Mateja Ninoslava
- Vučin
- Radoslav (oko 1326-1329), služio Dabišu
- Milat (oko 1359), služio bana Tvrtka u Humu
- Batalo (oko 1391-1404), gospodar župe Lašve
- Sladoje (pominje se u povelji bana Tvrtka I Kotromanića od 1. juna 1367. godine.)
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Mišić 2014, str. 65.
- ^ a b v g Ćirković & Mihaljčić 1999, str. 738.
- ^ Blagojević 1997, str. 25.
- ^ a b v Blagojević 1997, str. 28.
- ^ Blagojević 1997, str. 26.
- ^ Blagojević 1997, str. 27.
Izvori uredi
- Blagojević, Miloš (1976). „Tepčije u srednjovekovnoj Srbiji, Bosni i Hrvatskoj”. Istorijski glasnik. 1—2: 7—47.
- Blagojević, Miloš (1997). Državna uprava u srpskim srednjovekovnim zemljama. Beograd: Službeni list SRJ.
- Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Mišić, Siniša (2014). Istorijska geografija srpskih zemalja od 6. do polovine 16. veka. Beograd: Magelan Pres.
- Ćirković, Sima; Mihaljčić, Rade, ur. (1999). Leksikon srpskog srednjeg veka (The Lexicon of Serbian Middle Ages). Beograd: Knowledge.