Википедија

Ujgurski mukam

Mukam (ujg. ئۇيغۇر مۇقامى ) je vrsta melodije koja se koristi u muzici Ujgura, odnosno muzički mod i skup melodijskih formula koji se koriste za izvođenje improvizacije i kompozicije. Ujgurske zajednice čine jednu od najvećih etničkih manjina Kine.

Ujgurski mukam
Ujgurski muzički instrumenti
Nematerijalno kulturno nasleđe
RegionKina, Sinđan
Svetska baština Uneska
Unesko oznaka00109
Datum upisa2008

Ujgurski mukam obuhvata pesme, igre, narodnu i klasičnu muziku i odlikuje se raznovrsnošću sadržaja, koreografija, muzičkih stilova i instrumenata. Pesme se razlikuju po rimi i izvode se solo kao i po grupama, a odražavaju širok spektar stilova kao što su poezija, poslovice i narodni narativi, svedočeći o istoriji i savremenom životu ujgurskog društva. Tekstovi sadrže ne samo narodne balade, već i pesme koje su napisali klasični ujgurski majstori. U Mukam ansamblima, vodeći instrumenti su napravljeni od lokalnih materijala i razlikuju se po formi (mogu biti gudački, trgajući ili duvački instrumenti). Odgovornost za prenošenje tradicije na nove generacije izvođača pala je na pleća narodnih umetnika, ali interesovanje mladih za Mukam postepeno opada.[1]

Dvanaest mukama

uredi

Postoji 12 mukama:

  1. Rak (راك مۇقامى, Rak;拉克, Lākè)
  2. Čäbbiyat (چەببىيات مۇقامى, Čәbbiяt;且比亚特, Qiěbǐyǎtè)
  3. Segah (سىگاھ مۇقامى, Segaһ;斯尕, Sīgǎ)
  4. Čahargah (چاھارگاھ مۇقامى, Čaһargaһ;恰尔尕, Qiàěrgǎ)
  5. Pänjigah (پەنجىگاھ مۇقامى, Pәnҗigaһ;潘尔尕, Pāněrgǎ)
  6. Özhal (ئۆزھال مۇقامى, Өžal;乌孜哈勒, Wūzīhālēi)
  7. Äjäm (ئەجەم مۇقامى, Әҗәm;艾且, Àiqiě)
  8. Uššaq (ئوشاق مۇقامى, Uššaқ;乌夏克, Wūxiàkè)
  9. Bayat (بايات مۇقامى, Baяt;巴雅提, Bāyǎtí)
  10. Nava (ناۋا مۇقامى, Nava;纳瓦, Nàwǎ)
  11. Mušavräk (مۇشاۋىرەك مۇقامى, Mušavrәk;木夏吾莱克, Mùxiàwúláikè)
  12. Iraq (ئىراق مۇقامى, Iraқ;依拉克, Yīlākè)

Svaki od 12 mukama sastoji se od glavnog dela koji počinje dugim uvodom slobodnog ritma, nakon čega slede komadi sa karakterističnim ritmičkim obrascima koji postepeno rastu po brzini. Svaki mukam se sastoji od tri dela a raspoređeni su u istom redosledu u svakom mukamu, iako svi mukami nemaju iste delove. Neki imaju prateći instrumentalni komad poznat kao märghul („ukras“). Iako svako imenovano delo ima svoj karakterističan ritmički obrazac, melodije se razlikuju, pa je svako delo opšte poznato po mukamu i komadu: na primer, „Rak nuskha“ ili „Segah jula“. Postoji oko 20 do 30 komada pesama i muzike, za koje može biti potrebno oko 2 sata da se izvedu. Za izvođenje svih delova od 12 mukama potrebno je oko 24 sata.

Posle glavnog odeljka, postoje još dva dela, koja su prvobitno povezana sa drugim muzičkim tradicijama, ali su uključeni u mukame od strane nekih izvođača i stoga uključeni u sadašnju tradiciju 12 mukama. Odeljak Dastan[2] uključuje pesme iz nekoliko romantičnih dastanskih narativa koji se široko rasprostranjeni u centralnoj i južnoj Aziji i na Bliskom istoku. Nakon svake dastanske pesme sledi instrumentalni deo. Odeljak Mäshräp sastoji se od živahnijih plesnih pesama koje su prvobitno bile povezane sa izvođenjem sema od strane derviških muzičara Turkistana.

Istorija i očuvanje

uredi
 
Muzej za Mukam u Hamiju, Sinđan

Neki kineski naučnici veruju da se ujgurski Mukam može pratiti do „Velike melodije zapadnog regiona“ razvijene tokom dinastija Han (206. p. n. e. – 220. n.e.) i Tang (618–907), iz kojih je uvezen i slušan na dvorovima Centralne Kine.[3] Međutim, verovatnije je da je na njega uticao modalni sistem arapskog makamakoji je doveo do mnogih muzičkih žanrova među narodima Evroazije i Severne Afrike. Ujguri imaju lokalne mukam sisteme nazvane po njihovim istorijskim gradovima oazama koji se trenutno nalaze u Sinđanu. Najpotpunije razvijeni u ovom trenutku su 12 mukama regiona Zapadni Tarim.

Konkubina Amanisa Kan iz Jarkentskog kanata (1526–1560) je zaslužna za prikupljanje i na taj način očuvanje Dvanaest Mukama, dok je preoblikovala svoj stil kako bi više izvukla iz autohtonih tradicija planina Tjen Šan i očistila ih od perso-arapskog.[4][5] Nakon kineske revolucije 1949. godine, država je naručila od muzičara Van Tongšu i Turdi Akun da snime Mukame na kasetu, tako da se ne mogu izgubiti. Prvi album objavili su 1960. godine. Od 2004. do 2008. godine, preko 7.000 izvođača je sarađivalo u kineskom državnom projektu za širenje seminara, istraživačkih projekata i snimaka Mukama.[6]

UNESKO je 2008. proglasio Ujgurski Mukam iz Sinđan delom nematerijalne baštine čovečanstva.

Vidi još

uredi

Literatura

uredi
  • Rachel Harris. The Making of a Musical Canon in Chinese Central Asia: The Uyghur Twelve Muqam. Ashgate Publishing, Ltd., 2008.
  • Nathan Light. Intimate Heritage: Creating Uyghur Muqam Song in Xinjiang. Berlin. Lit Verlag, 2008.
  • Sabine Trebinjac. Le pouvoir en chantant: L'art de fabriquer une musique chinoise. Nanterre: Société d'ethnologie, 2000.

Reference

uredi
  1. ^ „Uyghur Muqam of Xinjiang”. ich.unesco.org. Pristupljeno 23. 10. 2023. 
  2. ^ „Archive of Turkish Oral Narrative •• Türk Öykürleri Sandığı”. Arhivirano iz originala 2016-10-19. g. Pristupljeno 2016-10-21. 
  3. ^ „The Mother of Uygur Music: Twelve Muqam”. Tianshan Net. 2008-12-22. Arhivirano iz originala 2013-01-16. g. Pristupljeno 2012-10-14. 
  4. ^ „Musical Treasure of the Uygurs”. China Daily. 2002-12-24. Arhivirano iz originala 2016-03-03. g. Pristupljeno 2012-10-14. 
  5. ^ „12 Muqams and Amannisha”. Kashgar tourism. Government of Kashgar Prefecture. 2005. Arhivirano iz originala 2011-07-21. g. 
  6. ^ „The Mother of Uygur Music: Twelve Muqam”. Tianshan Net. 2008-12-22. Arhivirano iz originala 2013-01-16. g. Pristupljeno 2012-10-14. 

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ујгурски_мукам&oldid=27031452”