Fransoa Vijet

Fransoa Vijet (franc. François Viète; Fontne le Kont, 1540 — Pariz, 23. februar 1603), poznat i kao Francisko Vijeta je bio francuski matematičar.

Fransoa Vijet
Fransoa Vijet
Lični podaci
Datum rođenja	1540
Mesto rođenja	Fontne le Kont, Francuska
Datum smrti	23. februar 1603.(1603-02-23) (62/63 god.)
Mesto smrti	Pariz, Francuska
Obrazovanje	University of Poitiers
Naučni rad
Polje	Matematika
Poznat po	Vijetove formule Vijetova formula za razvoj broja $\pi$

Rođen je u Fontne le Kontu i veruje se da je odgajan kao katolik; ali nema sumnje da je nekoliko godina bio Hugenot. Po završetku studija prava u Poatjeu, Vijet je počeo svoju karijeru kao advokat u svom rodnom gradu. Napustio je Fontne le Kont oko 1567. godine i kasnije postao savetnik Parlamenta Bretanje u Renu. Zbog religijskih problema je napustio tu poziciju, pa ga je Anri, roanski vojvoda, poznati vođa Hugenota, uzeo pod svoju posebnu zaštitu. Anri od Navare je uputio dva pisma kralju Anriju III od Francuske, 3. marta i 26. aprila 1585. godine, u pokušaju da vrati Vijeta na svoju njegovu poziciju; taj pokušaj je bio neuspešan. Pošto je Anri od Navare postao kralj Francuske, Vijetu je dat položaj savetnika parlamenta u Turu (1589). Zatim je postao kraljevski lični savetnik, i to je ostao do svoje smrti, koja se iznenada desila u Parizu februara 1603. godine. Uzrok smrti je nepoznat.

Dok je bio u Turu, Vijet je otkrio ključ španske šifre, koji se sastojao od više od 500 karaktera i ovo je značilo da su sve poruke na tom jeziku Francuzi mogli lako da pročitaju. Međutim, njegova slava se sada u potpunosti oslanja na njegova dostignuća u matematici. Kako je bio imućan, štampao je brojne radove o svom trošku, i u njima je pisao o raznim granama nauke i slao ih je naučnicima u skoro svakoj zemlji Evrope. Njegov jak karakter može se videti u činjenici da je mesec dana kao gosta zabavljao svog naučnog neprijatelja, Adrijana van Romena, a onda platio troškove njegovog povratka kući. Vijetovi spisi su veoma brzo postali poznati; međutim, kada je Francisko van Shoten izdao opšte izdanje njegovih dela 1646. godine, neka su izgubljena.

Vijetovim spisima je nedostajala disciplina. U smišljanju tehničkih termina izvedenih iz grčkog jezika, čini se da je pokušavao da ih učini što nerazumljivijim. Nijedan od njih nije opstao, a nije prihvaćen ni njegov predlog da se nepoznate veličine obeležavaju samoglasnicima A, E, I, O, U i Y (suglasnici B, C itd. bili bi rezervisani za poznate veličine). Vijet se često naziva ocem moderne algebre. Ovo ne znači da se niko pre njega nije setio da koristi simbole koji nisu brojevi, kao što su slova abecede, za označavanje veličina u aritmetici, već je on ovaj običaj samo popularizovao.

S druge strane, Vijet je bio vešt u mnogim modernim veštinama, tražeći uprošćavanje jednačina zamenom novih veličina koje imaju određenu vezu sa primitivnim nepoznatim veličinama. Jedno od njegovih dela, Recensio canonica effectionum geometricarum, ono što je kasnije nazvano algebarska geometrija, je zbirka pravila kako konstruisati algebarske izraze koristeći samo lenjir i šestar. Premda su ovi spisi bili uglavnom razumljivi, pa stoga od velike didaktičke važnosti, princip homogenosti, koga je prvi formulisao Vijet, bio je daleko ispred svog vremena. Taj princip su koristili grčki autori klasičnog doba; ali od kasnijih matematičara, samo su Heron, Diofant i drugi bili spremni da smatraju linije i površi kao obične brojeve koji mogu da se spoje kako bi dali novi broj, njihov zbir.

Vijet je znao da postoji veza između pozitivnih korena jednačine i koeficijenata različitih stepena nepoznate veličine (vidi Diofantove formule i njihovu primenu na kvadratne jednačine). Otkrio je formulu za izvođenje sinusa višestrukog ugla i znao ju je još 1593. godine. Te godine je Adrijan van Romen svim matematičarima kao problem zadao jednu jednačinu 45. stepena, koju je Vijet odmah rešio, jer je prepoznao da zavisi od jednačine između $\sin x$ i $\sin {\frac {x}{45}}$. To je bio prvi susret ova dva naučnika. Drugi se odigrao kada je Vijet ukazao da nije još ovladao Apolonijevim problemom dodira, a Adrijan van Romen je dao rešenje preko hiperbole. Vijet ga, međutim, nije prihvatio, jer je postojalo rešenje uz pomoć samo lenjira i šestara, koje je objavio u Apollonius Gallus (1600). U ovom radu, Vijet koristi centar sličnosti dva kruga. Konačno, dao je beskonačni proizvod za broj π (vidi Vijetova formula).

Vijetova sakupljena dela je izdao Francisko van Shoten u Lajdenu 1646. godine pod nazivom Opera Mathematica.

Vidi još

• Vijetove formule za korene polinoma
• Vijetova formula za $\pi$

Literatura

• Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Chisholm, Hugh, ur. (1911). Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press. 
• Jakob Klajn: Die griechische Logistik und die Entstehung der Algebra u: Quellen und Studien zur Geschichte der Mathematik, Astronomie und Physik, Abteilung B: Studien, Band 3, Erstes Heft, Berlin 1934, pp. 18-105 and Zweites Heft, Berlin 1936, reizdato na engleskom kao: Greek Mathematical Thought and the Origin of Algebra. Cambridge, Mass.. 1968. ISBN 978-0-486-27289-4. str. 122–235.

Spoljašnje veze

• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F. „Fransoa Vijet”. MacTutor History of Mathematics archive. University of St Andrews. 
• Fransoa Vijet: Otac moderne algebarske notacije
• Advokat i kockar