Hrvatski muzej arhitekture HAZU

Hrvatski muzej arhitekture HAZU (u originalu: hr. Hrvatski muzej arhitekture HAZU) osnovan je 1995. godine pod pokroviteljstvom Hrvatske akademije znanosti i umjetnosti, sa ciljem da nastavi rad koji se odvijao u Akademijinom Kabinetu za arhitekturu i urbanizam. Osnivanjem muzeja bogata zbirka arhivalija ovog Kabineta postala je inicijalna zbirka Muzeja.

Hrvatski muzej arhitekture HAZU
Hrvatski muzej arhitekture HAZU
Osnivanje	1995.
Lokacija	Zagreb Hrvatska
Vrsta	muzej,
Direktor	Akademik Andrija Mutnjaković

Jedini je muzej arhitekture u Hrvatskoj. Njegova muzejska zbirka, slična je onoj u mnogim muzejima arhitekture nastalih u novijem razdoblju, u mnogim zemljama. Njegova delatnost orijentisana je primarno na nacionalnu kolekciju i dvadeseti vek.

Muzej nema stalnu postavku, već sa bavi organizacijom povremenih izložbi kako bi muzejskoj publici predstavila fundus muzeja i odgovarajuću arhitektonsku produkciju pojedinih autora ili izabranih perioda.

Najbrojniju publiku Muzeja, oko 90%, čine profesionalci arhitekti. Ostatak od 10% čini široka kulturna javnost. To je odnos koji je gotovo standardan za većinu muzeja arhitekture ovog tipa u svetu.

Osnivanjem Muzej profilisana je je ideja da on bude ne samo mesto gde će se sačuvati zaostavština arhitekata, već i mesto okupljanja na kome se mogu kontinuirano pratiti teme iz oblasti arhitekture, urbanizma, prostorne estetike i kulturnog nasleđa.

Položaj

Hrvatski muzej arhitekture je smešten u zaštićenom kulturnom dobru – vili Ehrlich Marić u Zagrebu, Ulici Ivana Gorana Kovačića 27, Republika Hrvatska.

Zaštita

Nakon osnivanja Hrvatskog muzej arhitekture 1995. godine, tokom 1999. godine Ministarstvo kulture, Uprava za zaštitu kulturne baštine u Zagrebu donosi rešenje o upisu vile Ehrlich Marić u Zagrebu, u Ulici Ivana Gorana Kovačića 27, u registar zaštićenih spomenika kulture Republike Hrvatske.

Istorija

Formiranja muzeja arhitekture je savremena tema, koja seže duboko u prošlost o kojoj još nije ispisana celovita istorija ove muzejske tipologije. Prototipove muzeja arhitekture nalazimo u brojnim izložbenim vitrinama s maketama i crtežima u aristokratskim i buržujskim rezidencijama u drugoj polovini 17. veka. U to vreme arhitektonski crteži, odlivci i makete izašli su iz arhitektonskih studija, vojnih institucija i velikaških palata i ušli u područje trgovine pa se tada pojavljuju i prve zbirke koje s vremenom dobijaju različite muzeološke okvire.

U toj šarekolikoj lepezi, javlja se i muzeološka postavka Hrvatskog muzeja arhitekture, o kome slikovito govori činjenica da poseduje sva statistička svojstva koja označavaju institucije koje u svom imenu nose naziv “muzej arhitekture”:

• smešten je u zaštićenom kulturnom dobru vili Ehrlich-Marić u Zagrebu,

• orijentisan je na nacionalnu zbirku i dvadeseti vek,

• u prostoru muzeja smeštene su zbirka, fotoarhiv, biblioteka, učionica i izložbeni prostor.

Muzej je osnovan u vili Erlih-Marić na Tuškancu izgrađenoj je 1891. godine. Graditelj je bio Mijo Geher, a naručitelji Herman i Marija Erlih. U delu kuće, uz stanovanje, bilo smešteno popularno odmorište i restoran Josipovac, ucrtan na starim zagrebačkim razglednicama.

Dr Artur Marić, industrijalac, 1928. godine kao novi vlasnik, kuću je pregradio po projektu arhitektonskog ureda Benedik & Baranyai. Gabarit prvobitnog objekta je smanjen i preoblikovan. Parcela je proširena dokupom susednih parcela i u njoj je uređen vrt s ružičnjakom i bazenom. Gradnja je dobila sva karakteristike najvišeg standarda stanovanja koji je ostao sačuvan u albumu fotografa Doneghanyja.

Godine 1942. odlukom Državnog ravnateljstva za gospodarsku ponovu Nezavisne države Hrvatske kuća je, kao jevrejska imovina, postala državno vlasništvo, a tokom Drugog svetskog rata vlasnici kuće su tragično završili u nacističkim logoriam, i više nema živih direktnih naslednika. Za vreme Drugog svetskog rata kuća je bila rezidencija za visoko pozicionirane ličnosti.

Dolaskom narodne vlasti po okončanju Drugog svetskog rata kuća je prešla je u opštenarodnu imovinu, i bila rezidencija za visoko pozicionirane ličnosti, sve do 1952. godine, kad je u njoj smeštena Majstorska radionica za arhitekturu Drage Iblera i Drage Galića.

Krajem 1980-tih u već oronuloj kući odvijale se nastava za poslediplomski studije turističke arhitekture.

Na zahtev Hrvatske akademije znanosti i umjetnosti, koja je u posedu kuće, Ministarstvo kulture Republike Hrvatske 21. ožujka 1995. godine izdaje rešenje o početku rada Hrvatskog muzeja arhitekture kao muzejske ustanove u sastavu Akademije.

Prve aktivnosti Muzeja bile su usmerene na neophodno uređenje prostora kuće. Uz pomoć donatora obnavljaju se buduće izložbene prostorije, a 1998. godine, sredstvima Ministarstva kulture i Grada Zagreba, temeljno je obnovljeno pročelje i terase i popravlja krov.

Hrvatski muzej arhitekture: od ideje do realizacije

Ideja o osnivanju Muzeja potekla je 1991. godine u Akademijinom Razredu za likovne umjetnosti, kada je zaključeno da se dotadašnja delatnost Kabineta za arhitekturu i urbanizam proširi na muzejsku delatnost. Glavni pokretač Akademijinog projekta osnivanja Muzeja i prvi njegov rukovodilac bio je pokojni akademik Miroslav Begović. Još pre početka neposredne akcije osnivanja Muzeja, on je 1994. godine u Biltenu razreda za likovne umetnosti objavio članak pod naslovom Hrvatski Muzej arhitekture u kojem je obrazlažio hitnost i važnost potrebe pokretanja muzejske ustanove posvećene arhitekturi u Hrvatskoj i do skicu njegovog profila koja će se kasnije velikim delom pretopiti u program osnovne delatnosti Muzeja. Evo delova iz tog teksta:

Smisao je Hrvatskog muzeja arhitekture sustavno prikupljanje, čuvanje, stručna zaštita, stručna i znanstvena obrada i prezentiranje arhitektonskih crteža, planova i nacrta. Znanstveni postupak u istraživanju i prezentiranju građe te orijentacija k informiranju javnosti temeljni su uvjeti muzejske djelatnosti. Muzej će organizirati izdavačku djelatnost radi publiciranja rezultata znanstvenih istraživanja i izložbene djelatnosti.

Godine 1992. Predsedništvo Akademije potvrdilo je ovu odluku Razreda, a članovi Razreda i njihovi saradnici organizovali su i prvi program – naučni skup i prigodnu izložbu, nimalo slučajno posvećenu arhitekti Viktoru Kovačiću.

U ožujku 1995. godine Muzej je registrovan, a u toku 1996. godine u rad Muzeja su se uključili i prvi stalno zaposleni u Muzeja (dva stalna radna mesta uz angažovanje za rad naučnika čiji je broj varirao je od jedan do tri, koliko ih je i danas uključeno u rad Muzeja)

U praćenje rada Muzeja uključeni su i arhitekti akademici članovi Sedmog razreda, a posebno voditelji: pokojni akademik Miroslav Begović, akademik Boris Magaš i danas akademik Andrija Mutnjaković, a uz njih i ostali arhitekti članovi Likovnog razreda: akademici Velimir Neidhardt i Ante Vulin i pokojni akademik Andrija Mohorovičić.

Članovi Sedmog razreda akademici Velimir Neidhardt i Boris Magaš uz aktualnog voditelja Muzeja akademika Andriju Mutnjakovića i upraviteljicu mr. sc. Dubravku Kisić, dipl. ing. arh., čine Muzejsko veće ove Akademijine jedinice.

Misija muzeja

Ono što ovu ustanovu određuje primarno je nacionalna misija, koju su mu namenili osnivači Hrvatska akademija znanosti i umjetnosti i Ministarstvo kulture Republike Hrvatske, kako je i navedeno u njegovom imenu. Takođe misija Muzeja je da bud žarišna tačka javne komunikacije i referentna tačka za istraživanje arhitekture u najširem smislu.

Što se tiče Misije Muzeja, u njegovi dokumentima navedeno je:
Svrha je muzejske delatnosti da prikupljena arhitektonska dokumentacija, kao deo nacionalne i opšte kulturne baštine služi kulturnim i naučnim potrebama naroda. Na ovim temeljima programsku aktivnost Muzeja razvili smo do danas u dva osnovna smjera:
1. sistematsko skupljanje, stručna obrada, naučna interpretacija i reprezentacija arhivskog gradiva koje nastaje stručnim, umetničkim, pedagoškim i društvenim radom arhitekata;
2. medijalizacija arhitekture koja se realizuje u najrazličitijim formatima koje nama stoje na raspolaganju: izložbama, predavanjima, raspravama, simpozijima, radionicama, publikacijama.

Članstvo

S obzirom na svoj profil Muzej je deo mreže Međunarodne konfederacije muzeja arhitekture (ICAM) i Međunarodnog sabora arhiva (ICA).

Delatnost

Delatnosti vezane za medijalizaciju arhitekture u ovom Muzeju odvijaju se u različitim formatima:

• izložbama,
• predavanjima,
• raspravama,
• simpozijumima,
• radionicama,
• publikacijama.

Kroz aktivnosti vezane za prikupljanje, obradu i naučnu interpretaciju zbirke i izložbenu i izdavačku delatnost muzeja, on se:

• obraća profesionalnoj, ali i najširoj kulturnoj javnosti,
• trudi da ostvaruje ciljeve savremenog muzeja arhitekture koji sve više postaje referentno mesto za sve one koji žele razumeti i izgrađivati sopstvenu okolinu, i koji je preoblikuju i grade ili jednostavno u njoj žive.

Kvantifikacijski rezultati rada Muzeja tokom 16 godina njegovog rad, prikatani su u ovim pokazateljima:

• Za zbirku je prikupljeno 40 osobnih arhivskih fondova arhitekata.

• U biblioteci je sakupljeno oko 8.700 naslova.

• Održana je 71 izložbi i 34 programa drugih formata

• Štampano je 34 deplijana, 22 kataloga, 1 monografija (10 izložabi imalo je katalog u izdanju drugog izdavača – nosioca projekta izložbe).

• Objavljeno je više naučnih članaka,

• U toku su izrade četiri doktorske disertacije na temelju gradiva muzejske Zbirke.

Muzej poseduje veliki broj dela Kovačića i Ehrlicha, graditeljske poduhvate poznatih zgrada u Hrvatskoj koje potpisuju Vitić i Šegvić, malo poznatim Kolacijevim slikama, prelepim perspektivama Branke Kaminski, građevinskim projektima i urbanističkim projektima - izvedenim i onima koji su ostali samo na papiru u projektnim radovima.

Radno vreme

Hrvatski muzej arhitekture otvoren je za posetioce tokom cele godine:

• Ponedeljkom, utorkom, četvrtkom i petkom od 10:00 do 14:00 časova
• Sredom od 10:00 do 18:00 časova

Subotom, nedeljom i u praznične dana Muzej je zatvoren.

Spoljašnje veze

• „MDC - Hrvatski Virtualni Muzeji • Muzeji”. hvm.mdc.hr. Pristupljeno 2021-03-31.  (jezik: hrvatski)
• „Monografija “Hrvatski muzej arhitekture” – Pogledaj.to” (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 2021-05-26.