CER računari

Za druge upotrebe, pogledajte Cer (višeznačna odrednica).

CER (Cifarski Elektronski Računar) je serija ranih računara bazirana na elektronskim cevima i tranzistorima, koje je proizvodio Institut Mihajlo Pupin tokom 1960-ih i 1970-ih godina.

Modeli:

• CER-10 - 1960, prvi jug. digitalni računar konstruisan u SFRJ, projektovan je u Institutu „Vinča“ a završen 1960. u Inst. M. Pupin. Zasnovan je na elektronskim cevima, tranzistorima, elektronskim relejima, feritnoj memoriji, papirnim bušenim trakama. Radio u zgradi SKNE-Tanjug za potrebe Savezne vlade SFRJ od 1963-67.g.
• CER-2 - 1963, model-prototip
• CER-20 - 1964, CER-30 - 1966, prototipovi " elektronske knjigovodstvene mašine“ za Ei- Niš i RIZ-Zagreb.
• CER-11 - 1966, Mobilni-terenski vojni računar za JNA, zasnovan na tehnologiji tranzistora, feritne memorije, papirne trake za teleprinter i sl.
• CER-200 - 1966, serija od 18 „elektronskih knjigovodstvenih računara“.
• CER-22 - 1967, serija od tri računara, koji su korišćeni za bankarske on-lajn operacije i poslovne obrade podataka u preduzećima. Zasnovani su na tehnologiji tranzistora, MSI kola, feritnih memorija, bušenih kartica i papirnih traka, izmenljivih paketa magnetnih diskova CDC-854, brzog linijskog štampača itd.
• CER-202 - 1968, CER-203 - 1972, novije verzije knjigovodstvenih mašina.
• CER-12 - 1971, " elektronski računarski sistem za poslovne obrade podataka " u ERC Inst."M. Pupin“ i Kreditne banke-Zrenjanin. Zasnovan je na VLSI-tehnologiji na wire-wraped pločama, sa magnetnim izmenljivim diskovima CDC, jedinicama magnetnih traka Ampex, brzim linijskim štampačem, displej-monitorima i drugom savremenom periferijskom opremom.
• CER-101, Kosmos - 1973, mobilni terenski računar u spec. vojnom kamionu korišćen u VTI-JNA. Zasnovan je na tehnologiji VLSI-kola, feritnoj memoriji, papirnim trakama, teleprinterima, magnetnom dobošu Vermont 1004, linijskom štampaču i sl.
• CER-111 - 1975, mobilni-terenski vojni računar korišćen uspešno u JNA do 1989. godine. Zasnovan je na tehnologiji VLSI-kola na matičnim wire-wraped pločama, sa HD-diskom Singer i brzim linijskim štampačem.

Najuspešniji modeli CER u primeni bile su manje serije računara:CER-22, CER-200 i CER-12 za poslovne obrade podataka u mnogim preduzećima, bankama i državnim službama i ustanovama ; neki primerci bili su u aktivnoj upotrebi sve do početka 1990-ih odnosno do raspada države SFRJ.

Literatura (Referentne publikacije):

1. R. Tomović, A. Mandžić, T. Aleksić, P. Vrbavac, V. Masnikosa, D. Hristović i M. Marić: „CIFARSKI ELEKTRONSKI RAČUNAR – CER INSTITUTA VINČA“, Zbornik V Konf. ETAN – 1960, tom 1, str.305-330, Beograd, 18. novem. 1960. god. (vidi još: časopis INFO-M, sv.36, str.28-29, Beograd 2010); Preštampan članak u knjizi: 50 GODINA RAČUNARSTVA U SRBIJI, str.11-23, izd. DIS, IMP, PC-press, Beograd 2011.
2. V. Masnikosa: „Aritmetički organ eksperimentalne numeričke mašine u IBK-Vinča“, ELEKTROTEHNIKA, vol. 8, No 8, str.xx, Bgd 1959. g. (takođe: ETAN-1958, str. 303)
3. D. Hristović, B. Dokmanović: „Napajanje računske mašine CER“, Zbornik V Konf. ETAN-1960, str.315-324, Beograd
4. T. Aleksić, P. Vrbavac, J. Opačić: „Magnetno-tranzistorski brojački element i njegova primena u brojačima impulsa“, AUTOMATIKA i ELEKTRONIKA, No 4, Bgd 1962.
5. B. Janković, N. Parezanović, S. Rajić, M. Marić: „Analiza jednotaktnih prekid. sistema na univerz. računarima“, Zbornik 8. Konf. ETAN-1963, tom 1, str.211-217, Zagreb,7. sept. 1963. g.
6. Dušan Hristović: „Tranzistorski izlazni pojačavači za feritne memorije“, Zbornik 8. Konf. ETAN-1963, tom 1, str.219-225, Zagreb, 7. sept. 1963. god.
7. Nedeljko Parezanović: „Elektronski računar sa usvajanjem programa“, Zbornik 8. Konf. ETAN-1963, tom 1, str.199-204, Zagreb, 7. sept. 1963. god.
8. Veselin Potić: „Polupromen. memorija induktivnog tipa“, 9. Kon. ETAN-64, str.243-246, Bled.
9. M. Hruška, M. Marić: „Pristupni sistem brze koincidentne memorije velikog kapaciteta“, Zbornik 11. Konf. ETAN-67, tom 1, str.365-372, Niš 8. juni 1967. g.
10. Dušan Hristović: „Računar CER–22“, časopis HPEEA, No 10, str.5-12, Beograd, oktobar 1969.
11. M. Momčilović, D. Hristović, i dr:„Domaći cifarski el. računari CER“, Zbornik Savetovanja: Mehanografija i AOP u preduzećima, str. 38-58, Nova Varoš, 22. maj 1969.
12. Vladislav Paunović: „Jedno rešenje veze linijskog štampača“, časopis HPEEA-hidr. pneum. el. el. autom, No 15, str. 31-35, Beograd, juli 1970.
13. Vladislav Paunović: „Aritmetička jedinica-AJ računara CER-12“, AUTOMATIKA, № 3, str. 161-165, Zagreb, 1971. (v. još: Konf. ETAN-1972, str. 877-886, Velenje juni 1972)
14. Veselin Potić, Mihailo Šavikin:„U/I sistem CER-12“, AUTOMATIKA, No3, str.166-176, Zagreb,1971.
15. M. Momčilović, M. Dabić: „Domaći el. sistem za obradu podataka CER-203“, VI jug. simpozijum o automatizaciji obrade podataka, Zagreb, 1972. god.
16. Dušan Hristović: „ MP struktura digitalnog računara HRS-101“, AUTOMATIKA, No 3, str. 173-179, Zagreb, 1972. god.
17. M. Šavikin, V. Potić, M. Timotić, A. Marjanski: „Podsistem čitača-bušača papirne trake u sklopu rač. sistema CER-12“, Zbornik 16. Konf. ETAN-1972, str.865-876, Velenje, jun 1972. g.
18. V. Potić, B. Tanasijević: „Organizacija i rešenje sistema memorije na magnetnom dobošu“, Zbornik 17. Konf. ETAN-1973, tom 2, str.1030-1035, Novi Sad,6. juni 1973.
19. Boris J. Kogan (Ed): „Gibrid. Vičislit. Sistema GVS-100“, Sbornik IPU, Moskva 1974, str.5-52; Takođe: Proc. 7.Congress AICA-73, pp.305-324, Prague 27.August 1973; also:„Analogue Computing in the Soviet Union“, IEEE Control Syst.Magazine,pp.52-62,June 2005.
20. Dušan Hristović, Borivoj Lazić: „Programsko testiranje eksternih memorija“, Zbornik 18. Konf. ETAN-1974, tom 2, str. 1157-1166, Ulcinj 6. juni 1974. god.
21. Tihomir Aleksić: „Logička sinteza digitalnih sistema“, Naučna knjiga, Beograd,1971. i 1975. g.(2 izd).
22. Veselin Potić, i dr: „Programska detekcija kvarova u disk-memoriji“, Informatika-1974, Bled.
23. Veselin Potić, Dušan Hristović: „Asocijativna struktura za adresiranje spoljnih memorija“, AUTOMATIKA, No 5-6, str.181-185, Zagreb 1976. g.(vidi još: 20. Konf. ETAN-76, str.1127-1135, Opatija 1976).
24. Dušan Hristović:„Interaktivni grafički terminali“, Zbornik ETAN-77, str.161-168, Banja Luka, 6. jun 1977.
25. Tihomir Aleksić:„RAČUNARI- ORGANIZACIJA I ARHITEKTURA“, Naučna knjiga, Beograd,1982,1985,1989. i 1991. g. (4 izdanja).
26. Dragoljub Milićević, Dušan Hristović i dr.: „RAČUNARI TIM“, Naučna knjiga, Beograd, 1990. god, (str. 164-169 u ovoj knjizi sadrži fotografije i nekoliko računara CER)
27. Dusan Hristovic: Computer History,CER-10, IT Star Newsletter, Vol.7, No.1, pp.6-7, Spring 2009.
28. Borivoj Lazić, D. Živković, Ž. Tošić, M. Stojčev, D. Obradović, V. Kovačević: „50 godina Računarstva“, Zbornik 39. Konf. ETRAN-95, tom 3, str. 7-20, Zlatibor,6. jun 1995.
29. Stanko Stojiljković: "Peti elektronski u Evropi", Politika, str.18, Beograd 30.4.2006; vidi još: Politika, str.9 (Slavna dig.povest), Beograd 30.jan.2012.
30. D Bečejski-Vujaklija, N. Marković(Ed): „50 GODINA RAČUNARSTVA U SRBIJI“, knjiga, str.11-44, Izd. DIS, IMP i PC-Press, Beograd, 2011.g.
31. Vladislav Paunović, Dušan Hristović: „PRIKAZ I ANALIZA RAČUNARA CER“, Zbornik 44. Konf. ETRAN-2000, tom 3, str. 79-82, Sokobanja, 26. juni 2000. god.
32. Dušan Hristović: „RAZVOJ RAČUNARSTVA U SRBIJI“, časopis FLOGISTON, br.18/19, str.89-105, izd. Muzej nauke i tehnike MNT, Beograd 2010/2011.
33. Jelica Protic i D.Ristanovic: "Building Computers in Serbia", ComSIS,vol.8.no.3, pp.549-571,Belgrade,June 2011.

Spoljašnje veze

• Marko Miljković: CER Computers as Weapons of Mass Disruption: The Yugoslav Computer Industry in the 1960s Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. jun 2018)