Црвени петао лети према небу
Crveni petao leti prema nebu je roman srpskog književnika Miodraga Bulatovića. Prvi put je objavljen u izdanju zagrebačke izdavačke kuće Naprijed 1959. U romanu je stilskim postupcima groteske, folklorizacije i simbolizacije oblikovan zaplet o učesnicima jedne svadbe i sahrane u zabačenom crnogorskom selu. Osnovna imaginativna i značenjska linija romana račva se u dva pravca, po sistemu teze i antiteze koje ne nalaze razrešenje: tezi o ljudskom zlu, niskim strastima i prizemnosti, koje su oličene u figuri đavola, suprostavlja se antiteza o ljudskom idealitetu, dobroti i duševnosti, oličena u simbolu crvenog petla koji uzleće prema nebu.[1]
 Naslovna korica prvog izdanja | |
| Nastanak i sadržaj | |
| Autor | Miodrag Bulatović |
| Zemlja | Jugoslavija |
| Jezik | srpski |
| Izdavanje | |
| Izdavanje | 1959: Naprijed |
Bulatovićev roman je poznat i po tome što mu je izmakla NIN-ova nagrada kritike za najbolji roman 1959, u godini kada je odlučeno da se ova prestižna nagrada ne dodeli. Naime, dvojica članova žirija, Eli Finci i Zoran Mišić, glasali su da se nagrada dodeli Bulatoviću, dok su Milan Bogdanović, Velibor Gligorić i Borislav Mihajlović odlučili da se nagrada te godine uopšte ne dodeli. Većinski deo žirija je takvu odluku obrazložio tvrdnjom da nijedan roman iz tekuće produkcije nije zadovoljio kriterijume za dodelu. Ovakva tvrdnja je izazvala polemiku među jugoslovenskim intelektualcima.[2] Pojedinci su odluku interepretirali kao političku, jer se Bulatovićev roman sa crnom slikom stvarnosti nije mogao uklopiti u ideološke norme tadašnje države. Danas se „Crveni petao leti prema nebu” smatra značajnim romanom srpske književnosti dvadestog veka, kao i najboljim Bulatovićevim ostvarenjem. Preveden je na dvadesetak jezika, između ostalog i na engleski, francuski, nemački, poljski, japanski, mađarski, češki, slovački, burski, slovenački, švedski, italijanski, hebrejski, turski, holandski, portugalski i dr.[3]
Radnja uredi
Čitalac u romanu iz trećeg lica prati tri grupe junaka na uskom prostoru seoskog područja u okolini Bijelog Polja. Prvu grupu čine skitnice Petar i Jovan, koji prolaze kroz selo i odmaraju se na suncu. Drugu grupu čine Srećko i Ismet, dvojica pijanih, seoskih probisveta, koji na groblju pokušavaju da sahrane nesrećno preminulu muslimanku. Dok je treća grupa junaka okupljena oko svadbe Kajice sa Ivankom. Tu grupu sačinjavaju mnogobrojni svatovi. Iako se sva tri događaja odigravaju sinohrono i međusobno su povezani, događaji na svadbi su narativno najrazvijeniji.
Događaji na svadbi započinju slučajnim prolaskom pored svatova Muharema, tuberkuloznog i siromašnog mladića, koji se uputio u grad, gde planira da proda petla na pijaci. On je neobično snažno vezan za ovu pernatu životinju, jer redovno sanja da pretvoren u petlića vodi ljubav sa Ivankom, krupnom seoskom devojkom, u koju je potajno zaljubljen. Ugledavši svatove, zabezeknuto shvata da se njegova Ivanka udaje za slabašnog i zaostalog Kajicu, sinovca njegovog gazde starca Ilije. Gazda Ilija prilazi Muharemu, a zatim pred svatovima počinje da ga ponižava, ispituje i želi da mu oduzme petla. Iznenada, Ilija doživljava moždani udar i pada nemoćan na zemlju. Pijani gosti nastavljaju da maltretiraju Muharema, a oduzetom petlu sipaju rakiju niz grlo. Petao pod dejstvom alkohola, u svom pokušaju da poleti penje se na drvo, odakle gosti pokušavaju da ga spuste i skuvaju u vreloj vodi. Pošto u toj zamisli nisu uspeli, počinju da pucaju u pticu. Muharemu se čini kao da se sa svakim pucnjem petlić sve više uzdiže u nebo. Ilija telesno oduzet, iskreno žali zbog toga što je Muharema uvalio u nevolje. On se prema njemu ponašao grubo, ne bi li sakrio od drugih ljudi da mu je Muharem zapravo sin. Njega je dobio sa jurodivom Nidžarom, sluškinjom svoje pokojne žene. Prema Muharemu se čitavog života ophodio sa mešavinom skrivene ljubavi i otvorenog sadizma. Na svadbi se nalazi i Luda Mara koja iskazuje otvorenu simpatiju prema Muharemu. Maru odvodi nekoliko pijanih gostiju u šumu, gde je siluju. Muharem je tužan, ali doslovno oprašta svatovima na grubosti. Prilazi skitnicama, ali između njih ne dolazi do bližeg kontakta, iako se između njih oseća razumevanje. Potom Muharem dolazi na groblje kod pijanica. Srećko obećava Muharamu da će od njega načiniti čoveka i krišom mu ruku stavlja na polni organ pokojne žene. Muharem zgrožen postupkom, okrivljuje sebe za greh i trči prema svatovima u želji da ga kazne i da mu se na taj način oprosti.
Reference uredi
- ^ Gluščević 1982, str. 243.
- ^ Aleksandar Dunđerin, „Ninova nagrada od svitanja do sumraka”, Pečat, 5. 2. 2010. (Pristupljeno: 8. Aprila 2017)
- ^ Gluščević 1982, str. 251-253.
