Crni Timok

река у источној Србији

Crni Timok (ili Crna reka, Krivovirski Timok) je reka u istočnoj Srbiji.

Crni Timok
Crni Timok blizu ušća
Opšte informacije
Dužina84 km
Basen1233 km2
SlivCrnomorski
Plovnostne
Vodotok
IzvorIzvor Pećura kod Krivog Vira, Kučaj
V. izvora375 m
UšćeBeli Timok kod Zaječara
Geografske karakteristike
Država/e Srbija
OblastIstočna Srbija
NaseljaZaječar
PritokeVelika Suvaja, Mirovska reka, Radovanska reka, Bogovinska reka, Arnauta, Valja Mare, Saraka, Zlotska reka, Osnićka reka, Šarbanovačka reka, Brestovačka reka i Suva reka
Reka na Vikimedijinoj ostavi

Reka izvire na južnim obroncima Kučajskih planina. Odatle teče pored sela Krivi Vir ka severoistoku i posle 84 km uliva se u Beli Timok kod Zaječara i zajedno čine Veliki Timok ili samo Timok.

Interesantno je da na nekim mestima ima veoma krivudav tok.

Geografija

uredi
 
Kompozitna dolina Crnog Timoka

Ivor Crnog Timoka je poznat pod imenom Pećura i nalazi se ispod južnih padina planine Kučaj, na 375 metra nadmorske visine, nedaleko od naselja Krivi Vir. Izvor čine izvori iz tri pećine u dnu krečnjačkog obluka. Dolina Crnog Timoka se sastoji iz 3 kotline i 2 klisure. Protiče kroz Krivovirsku kotlinu, a kod sela Lukova ulazi u Jablaničku klisuru. Kroz nju Crni Timok teče pravolinijski, a nizvodno od ušća Radovanske reke izrazito meandrira. Pošto primi desnu pritoku Arnautu, spušta se u Sumrakovačko-šarbanovačku kotlinu.

Najpoznatije pritoke su Zlotska, Šarbanovačka, Valakonjska i Osnićka reka. Nizvodono, Crni Timok se probija kroz 22,5 km dugačku klisuru Baba Jone. Izvijugana, uglavnom usečena u adezitu i ima sedam uklještenih meandara. U jednom takvom meandru, 12 km od Zaječara, nalazi se Gamzigradska banja. Lekoviti izvori između 26 i 42 stepena, izbijaju u samom koritu Crnog Timoka. Nizvodno od Gamzigradske banje je kasnoantički lokalitet Feliks Romulijana. Podignut je krajem trećeg i početkom četvrtog veka. Nekadašnju carsku palatu su opasivali zidovi visoki preko 15 m, sa kulama, a ukrašavali su je kitnjasta dekoracija i raznobojni podignuti mozaici, koji se smatraju najvrednijim antičke umetnosti na teritoriji Srbije. Kod sela Zvezdana reka ulazi u Zaječarsku kotlinu, kojom teče na dužini od 15 km, do sastava sa Belim Timokom. Crni Timok je dugačak 84 km, a površina njegovog sliva obuhvata 1 233 km². Prosečni proticaj kod Zaječara iznosi 12,6 km³/s.

Najviši vodostaji i najveći proticaji Timoka i njegovih sastavnica su u aprilu, a potom u martu, i potiču od otapanja snežnog pokrivača na planinama i prolećnih kiša. Najmanji proticaji su u avgustu i septembru i prouzrokovani su često dugim sušama. Ovi vodotoci pripadaju kišno-snežnom vodnom režimu umerenokontinentalne varijante. Vode u slivu Timoka koriste se najviše za navodnjavanje i snabdevanje industrije vodom, osobito u Boru koji dobija vodu iz Borskog jezera, dok se stanovništvo snabdeva vodovodskom vodom iz kaptiranih kraških vrela, a Negotin vodom iz brojnih bunara. Sliv Timoka izložen je snažnom delovanju erozije i po tome se ističe u odnosu na ostale reke Istočne Srbije. Na njegovoj površini registrovano je 812 bujičnih tokova kao i veliki broj vododerina.

Vidi još

uredi

Galerija Izvor Pećura, Izvor Crnog Timoka u selu Krivi Vir

uredi

Literatura

uredi