Dinastija Toungu
Dinastija Toungu (burm. တောင်ငူမင်းဆက်, tàʊɰ̃ŋù mɪ́ɰ̃ zɛʔ), takođe poznata kao obnovljena Toungu dinastija, bila je vladajuća dinastija Burme (Mjanmara) od sredine 16. veka do 1752. godine. Njeni rani kraljevi Tabinšvehti i Bainaung uspeli su da ponovo ujedine teritorije Paganskog kraljevstva prvi put od 1287. godine i da prvi put inkorporiraju države Šan. Na svom vrhuncu, Prvo Toungu carstvo takođe je obuhvatalo Manipur, kineske Šan države, Sijam i Lan Sang. Ali najveće carstvo u istoriji jugoistočne Azije propalo je 18 godina nakon Bajinaungove smrti 1581. godine.
Dinastija Toungu တောင်ငူမင်းဆက် | |||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1510–1752 | |||||||||||||||||||||||||||
.png) Toungoo Empire at its greatest extent (1580) | |||||||||||||||||||||||||||
| Status | Carstvo | ||||||||||||||||||||||||||
| Prestonica | Toungu (Taungu) (1510–39) Pegu (Bago) (1539–99) Ava (Inva) (1599–1613) Pegu (Bago) (1613–35) Ava (Inva) (1635–1752) | ||||||||||||||||||||||||||
| Zajednički jezici | Zvanični Burmanski Regionalni
| ||||||||||||||||||||||||||
| Religija | Zvanična teravadski budizam Manjiske | ||||||||||||||||||||||||||
| Vlada | Monarhija | ||||||||||||||||||||||||||
• 1530–50 | Tabinšvehti | ||||||||||||||||||||||||||
• 1550–81 | Bajinaung | ||||||||||||||||||||||||||
• 1605–28 | Anaukpetlun | ||||||||||||||||||||||||||
• 1629–48 | Talun | ||||||||||||||||||||||||||
• 1733–52 | Mahadamaraza Dipadi | ||||||||||||||||||||||||||
| Zakonodavstvo | Hlutav | ||||||||||||||||||||||||||
| Istorija | |||||||||||||||||||||||||||
• Osnivanje dinastije | 1485 | ||||||||||||||||||||||||||
• Nezavisnost od Ave | 16. oktobar 1510 | ||||||||||||||||||||||||||
| 1510–99 | |||||||||||||||||||||||||||
| 1599–1752 | |||||||||||||||||||||||||||
• Kraj dinastije | 23. mart 1752 | ||||||||||||||||||||||||||
| Površina | |||||||||||||||||||||||||||
| 1580 | 1.550.000 km2 (600.000 sq mi) | ||||||||||||||||||||||||||
| 1650 | 750.000 km2 (290.000 sq mi) | ||||||||||||||||||||||||||
| Populacija | |||||||||||||||||||||||||||
• 1580 | 6.000.000 | ||||||||||||||||||||||||||
• 1650 | 3.000.000 | ||||||||||||||||||||||||||
| Valuta | Ganza kjat i srebrni kjat | ||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
Dinastija se brzo pregrupisala pod vođstvom Njaungjan Mina i njegovog sina Anaukpetluna, koji su uspeli da obnove manje kraljevstvo, kojim se lakše upravljalo, a koje je obuhvatalo Donju Burmu, Gornju Burmu, države Šan i Lan Na do 1622. godine. Kraljevi obnovljene Toungu države, sad sa sedištem u Avi (Invi), stvorili su pravni i politički sistem čije će se osnovne karakteristike nastaviti i tokom dinastije Konbaung sve do 19. veka. Kruna je u potpunosti zamenila nasledna poglavarstva imenovanim guvernerstvima u celoj dolini Iravadija i u velikoj meri smanjila nasledna prava šanskih poglavara. Njegove trgovinske i sekularne administrativne reforme stimulisale su prosperitetnu ekonomiju tokom više od 80 godina.
Kraljevstvo je ušlo u fazu postepenog opadanja zbog „palatne vladavine” svojih kraljeva. Počev od 1720-ih godina, kraljevstvo je bilo pod napadima naroda Meitei na reci Čindvin i pobunom u Čijang Maju. Racije Meitea pojačale su se 1730-ih, dosežući u sve dublje delove centralne Burme. Godine 1740. Moni u Donjoj Burmi započeli su pobunu, osnovavši Obnovljeno kraljevstvo Hantavadi. Hantavadske armije zauzele su Invu 1752. godine i okončale 266-godišnju dinastiju Toungu.
Istorija uredi
King Mingji Njo je osnovao Prvu Taungu dinastiju (1485–1599) u Taungu daleko uzvodno reke Sitaung, južno od Ave, na periferiji Ava kraljevstva 1510. godine. Nakon što je Šan narod osvojio Avu 1527. godine, mnogi Bamari su migrirali u Taungu, koji je postao novo središte.
Sin Mingji Njoja, kralj Tabinšvehti, ujedinio je veći deo Burme, učvrstivši svoju moć i šireći se ka jugu, pokorivši deltu Iravadi i srušivši Hantavadsku prestonicu Bago. Godine 1544, Tabinšvehti je krunisan za kralja cele Burme u drevnoj prestonici Bagan. Do tada se geopolitička situacija u jugoistočnoj Aziji dramatično promenila. Šanski narod je stekao moć u novom kraljevstvu na severu, Kraljevstvo Ajutaja se uspostavilo kao suzerenska sila oko sliva reke Čao Fraja, dok je Portugalsko carstvo stiglo na jug i osvojilo Malaku.
Prispećem evropskih trgovaca, Burma je ponovo bila važno trgovačko središte, i Tabinšvehti je preselio svoju prestonicu u Bago zbog strateškog položaja tog grada za trgovinu. Zatim je počeo da okuplja vojsku za napad na obalsku državu Rakin na zapadu. Tabinšvehtijeve snage su poražene kod Arakana, ali on je uspeo da stekne kontrolu nad Donjom Burmom sve do Pjaja. On je poveo je svoju vojsku u povlačenju prema istoku do Kraljevine Ajutaje, gde je ponovo poražen u Burmansko–sijamskom ratu (1547–49). Usledio je period nemira i pobuna među ostalim pokorenim narodima i na Tabinšvehtija je izvršen atentat 1550. godine.
Tabinšvehtijev zet, Bajinaung, nasledio je presto 1550. i vladao 30 godina, pokrenuvši osvajačku kampanju kojom je pokoreno nekoliko država, uključujući Manipur (1560) i Ajutaju (1564). Budući da je bio energičan vođa i efikasan vojni zapovednik, on je učinio Toungu najmoćnijom državom u jugoistočnoj Aziji i proširio je njene granice od Laosa do Ajutaje. Bajinaung je bio spreman da izvrši konačni, odlučujući napad na kraljevstvo Arakan kada je umro 1581. Njegov sin Nanda Bajin i njegovi naslednici bili su primorani da uguše pobune u drugim delovima kraljevine, a pobeda nad Arakanom nikada nije ostvarena.
Suočeni sa pobunom nekoliko gradova i obnovljenim portugalskim upadima, vladari Toungua su se povukli iz južne Burme i osnovali drugu dinastiju u Avi, Njaungjan ili obnovljenu dinastiju Taungu (1597–1752). Bajinaungov unuk, Anaukpetlun (1605–1628), ponovo je ujedinio Burmu 1613. godine i odlučno porazio portugalske pokušaje da zauzmu Burmu. Anaukpetlunov naslednik Talun (1629–1648) obnovio je ratom razorenu zemlju. Na osnovu Talunove istrage prihoda iz 1635. godine, procenjeno je da je populacija doline Iravadi brojala oko 2 miliona.[1]
Dinastija je opstala još jedan vek i po do smrti Mahadamajaze 1752. Uz francusku podršku u Indiji, Bago su se konačno pobunili protiv Ava, što je dodatno oslabilo državu, koja je pala 1752. Propast dinastije Toungu se šire gledano pripisuje institucionalnim slabostima u glavnom gradu, koje su intenzivirale frakcionizam i sporove oko sukcesije, i neujednačenom uticaju rastuće trgovine i potencijalne inflacije cena, na tokove prihoda elite.[2]
Porodično stablo uredi
| Mingji Sve V. of Toungu ~1490-te–1549 v. 1540–1549 | Jaza Devi ~1500-? kraljica | Mingji Njo 1459–1530 v. 1510–1530 | Jadana Devi 1490-te-? Centralna palata kraljica | Soe Min Hteik-Tin ~1460-te-~1530-te Glavna kraljica | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dama Devi ~1514/15-1580-te Glavna kraljica | Tabinšvehti 1516–1550 r. 1530–1550 | Kaj Ma Nav Glavna kraljica | Atula Tiri ~1518–1568 Glavna kraljica | Bajinaung 1516–1581 v. 1550–1581 | Kin Pjezon ~1530-te-? kraljica | Šin Htve Mjat | Sanda Devi 1517/18–1580s? Glavna kraljica | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hantavadi Mibaja ~1536–1606 Glavna kraljica | Nanda 1535–1600 v. 1581–1599 | Njaungjan 1555–1605 v. 1599–1605 | Kin Hpon Mjint ~1560-1610-te Glavna kraljica | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atula Sanda Devi Glavna kraljica | Anaukpetlun 1578–1628 v. 1605–1628 | Kin Mjo Mjat | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Min Lat | Mingala Devi | Talun 1584–1648 v. 1629–1648 | Kin Mjo Sit | Kin Mjat Hset | Minje Deiba 1608–1629 v. 1628–1629 | Kin Hnin Po od Kengtunga Glavna kraljica | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ne Mjo Je Kjav | Kin Ma Min Sit | Atula Sanda Devi Glavna kraljica | Pindejl 1608–1661 v. 1648–1661 | Min Fju Glavna kraljica | Pje 1619–1672 v. 1661–1672 | Kin Ma Lat | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atula Tiri Glavna kraljica | Minje Kjavtin 1651–1698 v. 1673–1698 | Sanda Devi | Naravara 1650–1673 v. 1672–1673 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sanaj 1673–1714 v. 1698–1714 | Maha Devi Glavna kraljica | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Taninganvaj 1689–1733 r. 1714–1733 | Mingala Devi Glavna kraljica | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Maha Dama Jaza 1714–1754 v. 1733–1752 | Nanda Dipadi Glavna kraljica | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Reference uredi
- ^ Dr. Than Tun (decembar 1968). „Administration Under King Thalun”. Journal of Burma Research Society. 51, Part 2: 173—188.
- ^ Lieberman, Victor (2018). „Was the Seventeenth Century a Watershed in Burmese History?”. Ur.: Reid, Anthony J. S. Southeast Asia in the Early Modern Era: Trade, Power, and Belief (na jeziku: енглески). Cornell University Press. ISBN 978-1-5017-3217-1.
Literatura uredi
- Victor B. Lieberman, "Burmese Administrative Cycles: Anarchy and Conquest, c. 1580–1760", Princeton University Press, 1984.
