Timacum Minus

Timacum Minus (drugi nazivi: Ravna, Kuline, Gradište) je arheološki lokalitet koji se nalazi pored naselja Ravna, 8 km severno od Knjaževca u Zaječarskom okrugu, na obali Belog Timoka. Ravna je najstarije vojno utvrđenje u timočkoj oblasti, koje se datira u period između I i VI veka.

Istorijat iskopavanja uredi

Prva arheološka istraživanja vršena su između 1899. i 1902. godine pod vođstvom Antuna fon Premerštajna iz Austrijskog arheološkog instituta i Nikole Vulića profesora Beogradskog univerziteta. Savremena iskopavanja počela su 1975. godine pod pokroviteljstvom Arheološkog instituta iz Beograda i Zavičajnog muzeja iz Knjaževca. Sistematskim istraživanjima utvrđeno je postojanje tvrđave, naselja sa termama i nekropola, na bregu Sveta Trojica nalazilo se utvrđenje sa hramom posvećenom „Tračkom konjaniku“.

Utvrđenje uredi

Timacum minus je bio administrativno središte rudarskog regiona, čija je osnovna delatnost bila prerada bakarne rude. Na čelu ovog regiona (lat. territorium) nalazili su se namesnik provincije i zapovednik legije. Najstarije utvrđenje datira iz sredine 1. veka, kada je ovde bila smeštena rimska kohorta lat. cohorts I Thracum Syriaca, pod zapovedništvom Vecilija Modesta, koju oko 169. godine smenjuje lat. cohors II Aurelia Dardanorum.

Arheološko nalazište

Kastel je četvorougaonog oblika i obuhvata površinu od oko 2 hektara. Najstarije utvrđenje, nastalo sredinom ili krajem I veka, okruženo rovom, činili su zemljani bedemi sa drvenim kulama na uglovima i palisadom. U drugoj fazi, na početku II veka, izgrađeno je kameno utvrđenje pravougaonog oblika sa zaobljenim uglovima i unutrašnjim kvadratnim kulama.lat. (Porta principalissinistra, kapija, nalazila se na sredini zapadnog bedema, a na severu je bio drugi ulaz, manjih dimenzija.

U narednoj fazi izgradnje, koja se vezuje za period prvih gotskih upada na teritoriju Gornje Mezije u poslednjoj trećini III veka, podignuto je ukupno 13 kvadratnih kula defanzivnog karaktera (delimično su izbačene van linije bedema), od kvadera peščara i krečnjaka. U izgradnji kula su korišćeni i sekundarno upotrebljeni žrtvenici i nadgrobni spomenici. U ovoj fazi su obnovljene zapadna i južna kapija. Južna kapija, koja je otkrivena tokom iskopavanja 1993-1995. godine, predstavlja najbolje očuvan i istražen deo fortifikacije ove faze izgradnje.

Utvrđenje je poslednji put obnovljeno u IV veku, kada su sa spoljne strane bedema dozidane velike pravougaone kule od naizmeničnih redova kamena i opeke. Bedem je ojačan, tako da je njegova debljina iznosila 3 m. Velikim kulama su zatvorene zapadna i južna kapija. Ovo utrđenje je stradalo u požaru, najverovatnije tokom hunske najezde 441. godine. Nakon ovog razaranja kastel nije obnavljan.

U unutrašnjosti utvrđenja nalazile su se različite građevine, poput horeuma, principije i dr. Južno od vojnog utvrđenja, duž puta koji je od Naisa vodio u utvrđenje, razvilo se civilno naselje. Na obali Timoka otkrivene su terme. Otkrivene su i nekropole, na bregu Slog sa 140 grobova, istraženih tokom zaštitnih iskopavanja u periodu od 1994. do 1996. godine. Od nalaza pronađeni su nakit, keramičke i staklene posude, novac, oruđe, oružje i dr.

Arheološko nalazište

Arheološki materijal sa ovog lokaliteta većim delom je smešten u Zavičajnom muzeju Knjaževac kao i u arheo etno-parku u čijem sklopu je formiran lapidarijum.

Galerija uredi

Vidi još uredi

Literatura uredi

Kulturno blago knjaževačkog kraja (1997) P. Petrović, S. Jovanović, Arheološki institut, Beograd
Rimsko utvrđenje Timacum Minus (2009) B. Ilijić, Zavičajni muzej Knjaževac, Knjaževac
Roman and medieval necropolis in Ravna near Knjaževac (2005) S. Petković, M. Ružić, S. Jovanović, M. Vuksan, Zs. K. Zoffmann