Đumišića kuća
Porodična kuća Đumišića (Đumišića kuća) je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Nalazi se u Banja Luci u Republici Srpskoj. Kuća potiče iz druge polovine 20. veka i predstavlja primer stambene arhitekture iz perioda osmanske vladavine Bosnom i Hercegovinom.[1]
| Porodična kuća Đumišića (Đumišića kuća) | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Banja Luka |
| Entitet |  Republika Srpska |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 44° 46′ 11″ S; 17° 10′ 48″ I / 44.769744° S; 17.179967° I |
  Đumišića kuća Đumišića kuća na karti Bosne i Hercegovine | |
| Vrsta spomenika | Nacionalni spomenik |
Lokacija dobra uredi
Porodična kuća Đumišića nalazi se ulici Sime Pandurevića broj 67, u banjalučkom naselju Pobrđe. Sagrađena je na levoj obali reke Vrbas na oko 95 metara udaljenosti od Harema Hadži Osmanije džamije. Naselje Pobrđe prvi put se pominje u pisanim izvorima godine 1851. kada je u mahali bilo 19 kuća.[2] U dokumentaciji austrougarskih geometara iz 1884. godine ucrtana je Đumišića kuća. Smatra se da porodica Đumišić vodi poreklo iz vilajeta Gumušhane, iz Turske, gde su se bavili rudarstvom i bili vlasnici rudnika srebra. Prvi doseljenici bili su braća hadži Behram i hadži Osman koji su se nastanili u Banja Luci krajem 16. veka. Sve do agrarne reforme iz 1945. godine, njihovi potomci bili su jedni od najvećih zemljoposednika u Bosni i Hercegovini.
Opis dobra uredi
Kuća porodice Đumišić nalazi se na placu ograđenom kamenom zidanom ogradom sa drvenom kapijom. Kuća ima jedan glavni i jedan pomoćni ulaz. Prizemlje doma građeno je masivnim kamenom debljine između 78 i 90 centimetara.[3] Kroz pomoćni ulaz pristupa se muškoj sobi (halvatu) koja je sa ostatkom prostorija činila selamluk. Selamluk, odnosno muška avlija, se nalazio severno od kuće i koristio se za druženje muškaraca. Žene su bile u posebno delu poznatom kao ženska avlija, koji se nalazio istočno od porodičnog doma. Tokom 20. veka u muškoj sobi sagrađeno je drveno stepenište je povezano sa divanhanom na spratu. Muška soba ima dva prozora koja gledaju na dvorište. Pod je popločan drvetom a na plafonu su vidljive drvene grede. Glavna vrata vodila su do ženskog dela kuće a u prizemlju se nalazi i prostorija koja je nekada služila kao magaza (kućna ostava). Na spratu kuće nalaze se tri sobe, kuhinja i kupatilo. Iako su u većim delovima Bosne i Hercegovine sobe sa ognjištem građene u prizemlju doma, u banjalučkom kraju su se one uglavnom nalazile na spratu kuće. Prvobitno, kuhinja nije imala tavanicu a dim je išao direktno u krovište. Tokom godina kuhinja je dobila drvenu tavanicu i mali tavanski prostor. Najveća prostorija na spratu je divanhana kao centralno mesto za okupljanje gostiju i ukućana. Na spratu se nalazi i takozvani ženski ćošak, prostorija namenjena za devojke i žene. Kuća porodice Đumišić građena je od tradicionalnog materijala. Korišćen je lokalni masivni kamen, ćerpič i drvo. Čađ na drvenoj krovnoj konstrukciji ukazuje da krov potiče iz perioda kada kuhinja nije imala tavanicu i kada je dim iz ognjišta išao direktno ka krovu.
Stepen zaštite uredi
Početkom 2007. godine, sestre Džehva, Paša Emina Đumišić podneli su predlog Komisiji za nacionalne spomenike Bosne i Hercegovine da se njihova porodična kuća uvrsti u zaštićena dobra. Komisija je usvojila predlog i na februara 2010. godine donela odluku da njihov porodični dom proglasi za istorijsku građevinu i spomenik kulture. Zemljotres u Banjaluci 1969. godine magnitude 6,4 oštetio je kuću. Procenjeno je da je oko 35% kuće znatno oštećeno. Elaborat za obnovu nije do kraja ispoštovan i kuća je pretrpela manje promene. Vodnica u kojoj je bio nužnik i posude sa vodom srušena je u međuvremenu. Pored porodične kuće, sestre Đumišić želele su da zaveštaju porodičnu zbirku dokumenata, rukopisa, časopisa i knjiga. One su poklonile biblioteci 64 rukopisa na arapskom, turskom i persijskom jeziku, 1159 originalnih dokumenata na osmanskom jeziku, 740 primeraka periodičnih časopisa i 64 starih knjiga među kojima je i prvo izdanje Ljubibratićevog prevoda Kurana. Starost rukopisa se kreće od 150 do 600 godina i predstavljaju važnu istorijsku literaturu. Proučavanjem dokumenata, identifikovano je preko 1000 znamenitih ljudi kao i važni događaji koji svedoče o istoriji Bosne i Hercegovine za vreme vladavine Osmanskog carstva.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika: Odluka o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom
- ^ Bejtić, Alija, „Banja Luka pod turskom vladavinom”, „Arhitektura i teritorijalni razvitak grada u 16. i 17. vijeku”, Sarajevo: Naše starine (Godišnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture SR Bosne i Hercegovine), br. I, 1953, 97
- ^ Husedžinović, Sabira, Dokumenti opstanka, Vrijednosti, značaj, rušenje i obnova kulturnog naslijeđa, Zenica: Muzej grada Zenice, 2005, 164
Literatura uredi
- Bejtić, Alija (1953a). „Banja Luka pod turskom vladavinom : Arhitektura i teritorijalni razvitak grada u XVI i XVII vijeku” (PDF). Naše starine. Sarajevo: Zemaljski zavod za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti Narodne Republike Bosne i Hercegovine, (Zagreb : Grafički zavod Hrvatske) (I): 91—116. COBISS.SR 523428964 COBISS.SR 57465612 COBISS.RS 57465612 COBISS.BH 12902146
- Popara, Haso (2008). „Tri banjalučka arzuhala : Prilog historiji Banje Luke”. Anali Gazi Husrev-begove biblioteke u Sarajevu. Sarajevo: Gazi Husrev-begova biblioteka. 15 (27—28): 69—112. COBISS.SR 15886338 COBISS.BH 15886338
- Husedžinović, Sabira (1999). „Džamije Banje Luke u planovima austrijskih ratnih karata iz XVIII stoljeća”. Prilozi za orijentalnu filologiju. Sarajevo: Orijentalni institut (47—48): 101—126. Архивирано из оригинала 01. 12. 2018. г. Приступљено 13. 12. 2019. COBISS.SR 1024307615 COBISS.SR 104008455 COBISS.RS 1126062052 COBISS.BH 16399874
- Husedžinović, Sabira (2005). Dokumenti opstanka: vrijednosti, značaj, rušenje i obnova kulturnog naslijeđa. Zenica: Muzej grada Zenice. COBISS.BH 11596294
- Škaljić, Abdulah (1966). Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku. Sarajevo: Svjetlost (Sarajevo : Oslobođenje). COBISS.SR 98616327 COBISS.RS 747287 COBISS.BH 11338246
