Džon Kejdž

Džon Kejdž
Džon Kejdž
	Džon Kejdž 1988.
Lični podaci
Puno ime	Džon Milton Kejdž Mlađi
Datum rođenja	5. septembar 1912.
Mesto rođenja	Los Anđeles, SAD
Datum smrti	12. avgust 1992. (79 god.)
Mesto smrti	Njujork, SAD
Kompozitorski rad
Nagrade	Stipendija Gugenhajm, Nagrada Kjoto

Džon Milton Kejdž Mlađi (engl. John Milton Cage Jr.; Los Anđeles, 5. septembar 1912 — Njujork, 12. avgust 1992) bio je američki kompozitor, muzički teoretičar, filozof, pisac i izvođač. Džon Kejdž je pionir nedeterminisanosti u muzici, elektroakustične muzike i nestandardne upotrebe instrumenata u muzici. Bio je jedna od vodećih ličnosti posleratne avangarde. Pripadao je umetničkom pokretu neodada (Fluksus), čiji je bio glavni predstavnik, a kritičari ga smatraju za jednog od najuticajnijih američkih kompozitora 20. veka. Bio je važna ličnost u razvoju modernog plesa, zahvaljujući svom životnom saputniku, igraču i koreografu Mersu Kaningemu (1919—2009).^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]

Bavio se muzikom, eksperimentisao je sa njom. Napravio je prvi muzički ready made: sedeo je pred publikom za klavirom, i nije ga svirao — okolni zvuci su činili kompoziciju, tj. rad slučaja.

Grafički prikaz ritmičkih proporcija u **Sonati III** za preparirani klavir Džona Kejdža

Jedna od karakterističnih inovacija Džona Kejdža je preparirani klavir, koji je prvi put predstavio 1938. godine. Zvuci nastaju tako što se na žice i između žica klavira postavljaju razni predmeti (šrafovi, papir, guma...) i dobija se širok spektar tonova, koji do tada slušaocima nisu bili dostupni. Kejdž je za komponovanje za preparirani klavir rekao da to nije njegovo kritikovanje instrumenta, već da je samo praktičan. Za ovaj instrument je napisao tridesetak kompozicija (23 za solo preparirani klavir, 2 za dva preparirana klavira i 5 za orkestar). Njegova najpoznatija kompozicija za preparirani klavir je ciklus od 20 kratkih dela (16 sonata i 4 interludija) Sonate i Interludiji (1946 - 48), posvećena pijanisti i Kejdžovom prijatelju Marou Ajemianu.^[6]

Učitelji Džona Kejdža, Henri Kouel i Arnold Šenberg, poznati po svojim radikalnim inovacijama u muzici, uticali su na njegov rad, ali najveći uticaj na Kejdža su bile istočne i južnoazijske kulture. Preko studija indijske filozofije i zen budizma u kasnim četrdesetim godinama prošlog veka, Kejdž dolazi do aleatorike ili muzike vođene od šanse^[7] tehnike koju koristi od 1951. godine i kojom se postiže velika sloboda u stvaralaštvu. U izvođenju ovakve muzike najbitniji deo je improvizacija koju izvođač sam osmisli. Delo "Music of Changes" za solo klavir, koje je primer nedeterminisanosti u muzici (u kojoj je Kejdž bio pionir), koje je napisao 1951. godine i posvetio Dejvidu Tudoru, pijanisti i njegovom prijatelju, inspirisano je "Knjigom promena" Ji đing. Ovaj stari kineski tekst je tako postao Kejdžu standardna "alatka" za rad do kraja života, kako u muzici, tako i u vizuelnoj umetnosti kojom se bavio od mladosti.

Džon Kejdž je verovatno najpoznatiji po svojoj kompoziciji 4'33" iz 1952. godine, koja se izvodi odsustvom namerno proizvedenog zvuka. Muzičari koji su izvodili kompoziciju ništa nisu radili osim što su bili prisutni za vreme izvođenja dela. Sadržaj kompozicije je bio "4 minuta i 33 sekunde" tišine sa zvucima okoline za vreme izvođenja.

**Džon Kejdž** sa Mers Kaningem i Farah Diba 1972.

Mišljenje da je Kejdž uticao na mnoge kompozitore, umetnike i pisce je nesporno. Njegov uticaj je vidljiv u radu nekih rok grupa: Sonic Youth koji su album "SYR4: Goodbye 20th Century" posvetili velikim avangardnim kompozitorima među kojima je i Kejdž, Stereolab^[8] koji je po njemu nazvao jednu od svojih pesama ("John Cage Bubblegum") i drugih umetnika i grupa koji izvode noise muziku,^[9] kao i kompozitora, rok i džez muzičara Frenka Zape. Na razvoj elektronske muzike Džon Kejdž je takođe uticao, a sedamdesetih godina prošlog veka, izdavačka kuća Brajana Inoa Obscure Records objavila je njegova dela.^[10] Preparirani klavir, čije je mogućnosti Kejdž prvi počeo da istražuje, provlači se kroz album "Drukqs" iz 2001. godine, muzičara Ričarda Dejvida Džejmsa iz grupe Aphex Twin.^[11] Džon Kejdž, kao muzikolog, a pre svega kao neko na koga je uticao, doprineo je popularizaciji muzike Erika Satija.^[12] Druženje sa apstraktnim ekspresionistima, kao što je Robert Rošenberg, za čije radove iz ranog perioda se može reći da su preteča pop arta, pomoglo je da se Kejdžove ideje predstave kroz vizuelnu umetnost. Grupa Radiohead je 2003. sarađivala sa trupom Mersa Kaningema, jer je Tom Jork, lider benda, nazvao Kejdža "herojem umetnosti svih vremena".

Uticaj pisca i filozofa Henrija Dejvida Toroa opredelio je Džona Kejdža da prema vremenu u kojem je živeo ima anarhistički pristup^[13]- pobuna protiv nametnutih „vrednosti“ i samog čina vrednovanja, razaranje građanskih vrednosti i institucije svetske umetnosti.

Njegovi prvi radovi pojavili su se 30-ih godina 20. veka. Još u njima je pokazao talenat za nemoguće ritmove, praveći sopstvene konstrukcije od dvadeset tonova.

Džon Kejdž je umro 12. avgusta 1992. godine na Menhetnu u Njujorku od posledica moždanog udara.

Interpretatori Kejdžovih dela

Džon Kejdž i Majkl Bah u Asisiju, Italija 1992.

Majkl Bah, Boris Berman, Leonard Bernštajn, Sven Birh, Stefan Drur, Armin Fuks, Luis Goldštajn, Herbert Henk, Evi Kiriazidou, Kosimo Domiano Lanca, Džejms Levin, Aleksej Ljubimov, Bobi Mičel, Džošua Pirs, Đankarlo Simonaci, Margaret Leng Tan, Adam Tendler, Džon Tilburi, Rodžer Zahab.

Izabrana dela

First Construction in Metal (1939)
Living Room Music (1940)
Credo in Us (1942)
Music for Marcel Duchamp (1947)
Sonatas and interludes (1948)
Music of Changes (1951)
4'33" (1952)
Radio Music (1956)
Fontana Mix (1958)
Cartridge Music (1960)
Variations II (1961)
0'00 (4'33" No2) (1962)
Cheap Imitation (1969)
HPSCHD (1969)
Branches (1976)
Litany for the Whale (1980)
Ryoanji (1983)
But What About the Noise of Crumpling Paper (1985)
As SLow aS Possible (1985)
Organ²/ASLSP (As SLow aS Possible) (1987)
Europeras 1 & 2 (1987)
Four6 (1992)

Nagrade

Guggenheim Fellowship 1949.
Kyoto Prize 1989.

Izvori

^ Pritchett & Kuhn, Grove Online: "He has had a greater impact on music in the 20th century than any other American composer."
^ Leonard, George J. (1995). Into the Light of Things: The Art of the Commonplace from Wordsworth to John Cage. University of Chicago Press. str. 120("...when Harvard University Press called him, in a 1990 book advertisement, "without a doubt the most influential composer of the last half—century," amazingly, that was too modest."). ISBN 978-0-226-47253-9.
^ Greene, David Mason (2007). Greene's Biographical Encyclopedia of Composers. Reproducing Piano Roll Fnd. str. 1407("[...] John Cage is probably the most influential ... of all American composers to date."). ISBN 978-0-385-14278-6.
^ „John Cage, 79, a Minimalist Enchanted With Sound, Dies”. New York Times. 1992. Pristupljeno 22. 8. 2013. „John Cage, the prolific and influential composer whose Minimalist works have long been a driving force in the world of music, dance and art, died yesterday at St. Vincent's Hospital in Manhattan. He was 79 years old and lived in Manhattan.”
^ Jonathan Katz: http://www.queerculturalcenter.org/Pages/KatzPages/KatzWorse.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. april 2016) John Cage's queer silence or how to avoid making matters worse
^ Nicholls 2002, str. 80: "Most critics agree that "Sonatas and interludes" (1946-48) is the finest of Cage's early period."
^ Lejeunne, Denis 2012. "The Radical Use of Chance in 20th Century Art". str. 185-189
^ Morris, Chris (17. 8. 1997). „Hold The Ketchup On That Stereolab”. Yahoo!Music. Arhivirano iz originala 6. 7. 2011. g. Pristupljeno 26. 8. 2010.
^ Paul Hegarth, Full with Noise: Theory and Japanise Noise Music. str. 86-98 in live in the Wines (2004) eds. Arthur Kroker & Marilouise Kroker, NWP Ctheory Books, Victoria, Canada
^ Jack, Adrian (1975). 075 html „"I Want to be a Magnet for Tapes" (interview with Brian Eno” Proverite vrednost parametra |url= (pomoć). Time Out. Pristupljeno 26. 8. 2010. ^{[mrtva veza]}
^ Worby, Robert (23 de octubre de 2002). „Richard Aphex, John Cage and the Prepared Piano”. Warp Records. Pristupljeno 15 de abril de 2011. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |access-date=, |date= (pomoć)
^ Orledge, Robert (1990). Satie the Composer. Cambridge University Press. str. 259. ISBN 978-0-521-35037-2.
^ Cage self-identified as an anarhista in a 1985. Interview: "I'am an anarchist. I don't know wheter the adjective is pure and simple, or philosophical, or what, but I don't like government! And I don't like institutions! And I don't have any cinfidence in even good institutions." John Cage at Seventy: An interview^{[mrtva veza]} by Stephen Montague. "American Music", Summer 1985. ubu.com Accessed 24 May, 2007.

Literatura

Orledge, Robert (1990). Satie the Composer. Cambridge University Press. str. 259. ISBN 978-0-521-35037-2.

[1] Pritchett & Kuhn, Grove Online: "He has had a greater impact on music in the 20th century than any other American composer."

[2] Leonard, George J. (1995). Into the Light of Things: The Art of the Commonplace from Wordsworth to John Cage. University of Chicago Press. str. 120("...when Harvard University Press called him, in a 1990 book advertisement, "without a doubt the most influential composer of the last half—century," amazingly, that was too modest."). ISBN 978-0-226-47253-9.

[3] Greene, David Mason (2007). Greene's Biographical Encyclopedia of Composers. Reproducing Piano Roll Fnd. str. 1407("[...] John Cage is probably the most influential ... of all American composers to date."). ISBN 978-0-385-14278-6.

[obit-4] „John Cage, 79, a Minimalist Enchanted With Sound, Dies”. New York Times. 1992. Pristupljeno 22. 8. 2013. „John Cage, the prolific and influential composer whose Minimalist works have long been a driving force in the world of music, dance and art, died yesterday at St. Vincent's Hospital in Manhattan. He was 79 years old and lived in Manhattan.”

[5] Jonathan Katz: http://www.queerculturalcenter.org/Pages/KatzPages/KatzWorse.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. april 2016) John Cage's queer silence or how to avoid making matters worse

[6] Nicholls 2002, str. 80: "Most critics agree that "Sonatas and interludes" (1946-48) is the finest of Cage's early period."

[7] Lejeunne, Denis 2012. "The Radical Use of Chance in 20th Century Art". str. 185-189

[8] Morris, Chris (17. 8. 1997). „Hold The Ketchup On That Stereolab”. Yahoo!Music. Arhivirano iz originala 6. 7. 2011. g. Pristupljeno 26. 8. 2010.

[9] Paul Hegarth, Full with Noise: Theory and Japanise Noise Music. str. 86-98 in live in the Wines (2004) eds. Arthur Kroker & Marilouise Kroker, NWP Ctheory Books, Victoria, Canada

[10] Jack, Adrian (1975). 075 html „"I Want to be a Magnet for Tapes" (interview with Brian Eno” Proverite vrednost parametra |url= (pomoć). Time Out. Pristupljeno 26. 8. 2010. ^{[mrtva veza]}

[11] Worby, Robert (23 de octubre de 2002). „Richard Aphex, John Cage and the Prepared Piano”. Warp Records. Pristupljeno 15 de abril de 2011. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |access-date=, |date= (pomoć)

[12] Orledge, Robert (1990). Satie the Composer. Cambridge University Press. str. 259. ISBN 978-0-521-35037-2.

[13] Cage self-identified as an anarhista in a 1985. Interview: "I'am an anarchist. I don't know wheter the adjective is pure and simple, or philosophical, or what, but I don't like government! And I don't like institutions! And I don't have any cinfidence in even good institutions." John Cage at Seventy: An interview^{[mrtva veza]} by Stephen Montague. "American Music", Summer 1985. ubu.com Accessed 24 May, 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]