Džon Ford
Džon Ford (engl. John Ford; Kejp Elizabet, 1. februar 1894 — Palm Dezert, 31. avgust 1973) jedan je od najuspešnijih američkih filmskih režisera u periodu od tridesetih do šezdesetih godina 20. veka. Poznat je po režiranju vesterna, ali i filmovima o Drugom svetskom ratu kao i „američkom načinu života“.
Džon Ford | |
|---|---|
 Džon Ford 1946. godine | |
| Ime po rođenju | John Martin Feeney |
| Datum rođenja | 1. februar 1894. |
| Mesto rođenja | Kejp Elizabet SAD |
| Datum smrti | 31. avgust 1973. (79 god.) |
| Mesto smrti | Palm Dezert[1] SAD |
| Mesto ukopa | Groblje svetog krta, Kalber, Kalifornija[2] |
U poslednje vreme neki kritičari mu zameraju da u svojim vesternima, pogotovo u Tragačima, u prilično lošem svetlu prikazao Indijance.
Biografija uredi
Rođen je kao Šon Aloišus O'Ferna (engl. Sean Aloysius O'Fearna) (po nekim izvorima i kao Džon Martin Fini) u Kejp Elizabetu u državi Mejn od roditelja irskog porekla iz Golveja tako da se u mnogim filmovima nalaze motivi njegovog porekla.
Filmsku karijeru započeo je 1914. godine kada dolazi u Holivud na poziv brata, Fransisa Forda. Menja prezime po uzoru na brata i u početku radi kao glumac i rekviziter, da bi se 1917. posvetio režiranju. U početku režira neme vesterne sa glumcem Harijem Karijem u glavnoj ulozi, a najveći uspeh postiže spektaklom Gvozdeni konj 1924. Od 1927. okreće se drugim žanrovima (npr. lirskim komedijama) te se s lakoćom prilagođava zvučnom filmu. U dvadesetim godinama obavljao je i dužnost predsednika Saveza filmskih reditelja iz kojeg je nastalo današnje Američko udruženje reditelja.
Osvojio je četiri Oskara za režiju filmova Potkazivač (The Informer), Plodovi gneva (The Grapes of Wrath), Kako je bila zelena moja dolina (How Green Was My Valley) i Miran čovek (The Quiet Man) - a da nijedan od ta četiri filma nije bio vestern. Bio je nominovan u kategoriji najboljeg reditelja za film Poštanska kočija 1939. te kao producent u kategoriji najboljeg filma za filmove Miran čovek i Dugo putovanje kući (The Long Voyage Home).
Za glavnu ulogu u klasičnom vesternu Poštanska kočija 1939. godine Ford angažuje Džona Vejna, dotadašnjeg minornog glumca i sitnog epizodistu u vestern filmovima B-produkcije, postaje njegov mentor i stvara od njega „američku ikonu“. Kroz Vejnove nastupe u svojim vesternima Ford iznosi svoje stavove o nesalomljivosti američkog pionirskog i graničarskog duha, a Vejn na taj način postaje jedna od najkomercijalnijih američkih filmskih zvezda 20. veka. Njihovo dugogodišnje prijateljstvo i zajednički rad na mnogim filmovima pružili su Vejnu priliku da ostvari neke od svojih najupečatljivijih uloga. U narednih 35 godina Vejn će nastupiti u 12 Fordovih filmova, među kojima su Poštanska kočija (1939), Nosila je žutu traku (She Wore a Yellow Ribbon, 1949), Miran čovek (1952), Tragači (The Searchers, 1956), Krila orlova (The Wings of Eagles, 1957) i Čovek koji je ubio Liberti Valansa (The Man Who Shot Liberty Valance, 1962). Džon Vejn je Forda zvao „Trener“ i „Ćale“.
Dolina spomenika u Juti bila je Fordova najomiljenija lokacija za snimanje i u njoj je napravio mnoge filmove. Ford je ovekovečio prizore sa američkog Zapada najlepšim i najsnažnijim filmskim kadrovima ikada snimljenim, pogotovo u filmovima Poštanska kočija, Tragači, Tvrđava Apača (Fort Apache) i Nosila je žutu traku.
Tokom Drugog svetskog rata, Džon Ford je bio oficir u ratnoj mornarici SAD i snimao je dokumentarne filmove za Ministarstvo odbrane. Za te filmove osvojio je još dva Oskara, jedan za Bitku za Midvej (The Battle of Midway, 1942) i drugi za mnogo hvaljeni 7. jun (June 7th, 1943).
Godine 1955. Ford počinje snimanje klasične mornaričke komedije Gospodin Roberts (Mister Roberts) sa Henrijem Fondom, Džekom Lemonom, Vilijamom Pauelom i Džejmsom Kegnijem u glavnim ulogama. Međutim, uskoro ga zamenjuje Mervin LiRoj pošto Ford, zbog pucanja žučne kese, nije bio u stanju da nastavi snimanje.
Glumac Vord Bond glumio je Džona Forda lično (kao Džona Dodža) u filmu Krila orlova iz 1957.
Mnogi glumci često su glumili u Fordovim filmovima: Vord Bond, Ken Kertis, Džejn Darvel, Frensis Ford (brat), Ben Džonson (glumac), Viktor Meklaglen, Hari Kari Jr... Bili su poznati kao „Društvance Džona Forda“.
Prvi je dobitnik Američki institut za film nagrade za životno delo AIF 1973. godine.
Džon Ford je preminuo od raka želuca u 79. godini u Palm Dezertu u Kaliforniji. Sahranjen je na Groblju svetog krsta u Kalver Sitiju, Kalifornija.
Filmografija uredi
- Potkazivač (1935)
- Poštanska kočija (1939)
- Plodovi gneva (1940)
- Kako je bila zelena moja dolina (1941)
- Moja draga Klementina (1946)
- Begunac (1947)
- Rio Grande (1950)
- Miran čovek (1952)
- Gospodin Roberts (za vreme snimanja zamenjen Mervinom LiRojem ) (1955)
- Tragači (1956)
- Čovek koji je ubio Libertija Valansa (1962)
- Donovanov greben (1963)
Uticaj uredi
Ford se smatra jednim od najuticajnijih holivudskih filmskih stvaralaca. Časopis MovieMaker je rangirao Forda kao petog najuticajnijeg režisera svih vremena.[3] Ispod su neki od ljudi na koje je Ford direktno uticao ili koji su se divili njegovom radu:
- Ingmar Bergman[4] – Izjavio je da je Ford, „najbolji režiser na svetu”.
- Bahram Bejzaj je napisao pohvalnu kritički pregled o Fordovim poznatijim filmova 1961. godine, koji je antologovan u zbirci radova Masuda Farasatija iz 2014. i o Fordu na perzijskom.[5]
- Žan-Lik Godar[6] – Jednom je uporedio završetak Tragača sa „Uliksom ujedinjenim sa Telemahom”
- Alfred Hičkok[7] – „Film Džona Forda bio je vizuelno zadovoljstvo”
- Elija Kazan[8]
- Satoši Kon je nalašao inspiraciju u Fordovom filmu Tri kuma, za svoj animirani film Tokijski kumovi, refrenski prikaz Fordovog zapada, postavljen u savremenom Tokiju.
- Stenli Kjubrik[9]
- Akira Kurosava[10] – „Od početka sam poštovao Džona Forda. Bespotrebno je reći da sam obraćao izuzetnu pažnju na njegove produkcije, i mislim da su uticale na mene.”
- Dejvid Lin je bio inspirisan Tragačima pri stvaraju svog filma Lorens od Arabije
- Satjađit Raj[11] – „Obiležje nikada nije lako opisati, ali najbliži opis Forda bio bi kombinacija snage i jednostavnosti. Najbliži ekvivalent koji mogu da nađem je iz sveta muzike: Betoven iz srednjeg perioda.”
- Žan Renoar[4] – Nakon što je gledao Informatora, on je navodno rekao Džordžu Sitonu: „Danas sam toliko naučio ... Naučio sam kako da ne pomeram moju kameru.”
- Džon Vejn[12]
- Orson Vels[4] – Kad je upitan da imenuje režisere koji su mu se najviše sviđaju, on je odgovorio: „Sviđaju mi se stari majstori, pod tim mislim na Džona Forda, Džona Forda i Džona Forda.”
Reference uredi
- ^ „Funeral for John Ford Set on Coast Wednesday”. The New York Times. 2. 9. 1973. Pristupljeno 29. 11. 2019.
- ^ „Funeral for John Ford Set on Coast Wednesday”. The New York Times. 2. 9. 1973.
- ^ Jennifer M. Wood (6. 7. 2002). „The 25 Most Influential Directors of All Time”. MovieMaker Magazine. Arhivirano iz originala 8. 6. 2011. g. Pristupljeno 12. 7. 2010.
- ^ a b v Davis, Ronald L. (1995). John Ford: Hollywood's old master
. The Oklahoma Western Biographies. University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-2916-7.
- ^ فراستی، مسعود. اسطورهٔ سینما: جان فورد و سینمایش. تهران: 2014.
- ^ Byron, Stuart (mart 1979). „The Searchers': Cult Movie of the New Hollywood”. New York Magazine: 48.
- ^ Peary, Gerard (2001). John Ford: interviews. Conversations with Filmmakers. University Press of Mississippi. ISBN 978-1-57806-398-7.
- ^ Baer, William (2000). Elia Kazan: interviews. Conversations with Filmmakers. University Press of Mississippi. ISBN 978-1-57806-224-9.
- ^ „6 Filmmaking Tips From John Ford”. 1. 8. 2012.
- ^ Cardullo, Bert (2008). Akira Kurosawa: interviews. Conversations with Filmmakers. University Press of Mississippi. ISBN 978-1-57806-997-2.
- ^ Ray, Satyajit (1994). „A Tribute to John Ford”. Our Films, Their Films. Hyperion Books. ISBN 978-0-7868-6122-4.
- ^ Bowser, Ken (10. 5. 2006). „John Ford/John Wayne: The Filmmaker and the Legend. Pappy and the Duke”. PBS. Pristupljeno 13. 4. 2019.
Literatura uredi
- Brianton, Kevin, Hollywood Divided: The 1950 Screen Directors Guild and the Impact of the Blacklist, Lexington: University of Kentucky Press, 2016.
- Evans, Alun, Brassey's Guide to War Films, Brassey's, 2000. ISBN 1-57488-263-5
- Lindsay Anderson, Never Apologise: The Collected Writings, London: Plexus, 2004. Republication of "Meeting in Dublin with John Ford: The Quiet Man", Sequence 14, 1952.
- Lindsay Anderson, About John Ford, London: Plexus, 1981, 1999 edition.
- Peter Bogdanovich, John Ford, Berkeley: University of California Press, 1967, revised 1978.
- Peter Cowie, John Ford and the American West, New York: Harry Abrams Inc., 2004.
- Serge Daney, "John Ford", in Dictionnaire du cinéma, Paris, Éditions universitaires, 1966, ripubblicato in Serge Daney, La Maison cinéma et le monde, 1. Le Temps des Cahiers, 1962–1982, Paris: P.O.L., 2001.
- Toni D'Angela, John Ford. Un pensiero per immagini, Milano, Edizioni Unicopli, 2010.
- Scott Eyman, Print the Legend: The Life and Times of John Ford, New York, 1999.
- Dan Ford, The Unquiet Man: The Life of John Ford, London: Kimber. 1982 (1979).
- Tag Gallagher. John Ford: The Man and His Films. Berkeley: University of California Press, 1986.
- La furia umana, n. 3, 2010. Special issue about John Ford, incorporating texts (in French, Italian, English, Portuguese) by Julio Bressane, Paul Vecchiali, Raymond Bellour, Art Redding, Toni D'Angela, Juan Gorostidi Munguia, Tag Gallagher, Joseph McBride, Jacques Aumont, John Zorn, Barry Gifford, Giulio Giorello, Alberto Abruzzese, Eva Truffaut and others.
- Jean Mitry, John Ford, Paris, 1954.
- McBride, Joseph (2001). Searching for John Ford: A Life. New York: St. Martin's Press. str. 880. ISBN 0-312-31011-0.
- Pippin, Robert B. Hollywood Westerns and American Myth: The Importance of Howard Hawks and John Ford for Political Philosophy (Yale University Press, 2010) 208 pp.
- Patrice Rollet and Nicolás Saada, John Ford, Paris: Editions de l'Etoile/Cahiers du cinéma, 1990.
- Andrew Sinclair, John Ford, New York: Dial Press/J. Wade, 1979.
- „Politique(s) de John Ford”. Trafic (na jeziku: French). br. 56. zima 2005.
- Critchlow, Donald T. (21. 10. 2013). When Hollywood Was Right: How Movie Stars, Studio Moguls, and Big Business Remade American Politics. ISBN 9781107650282.
- Critchlow, Donald T. (21. 10. 2013). When Hollywood Was Right: How Movie Stars, Studio Moguls, and Big Business Remade American Politics. ISBN 9781107650282.
- Critchlow, Donald T. (21. 10. 2013). When Hollywood Was Right: How Movie Stars, Studio Moguls, and Big Business Remade American Politics. ISBN 9781107650282.
Spoljašnje veze uredi
- Džon Ford na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- Strana o njemu na Yahoo! Movies
- Stavka na Senses of Cinema
- Stavka na Movie Maker
- Stavka na Reel Classics
- Stavka na strani Naval Historical Center Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. februar 2001)
