Aberdin
Aberdin (engl. Aberdeen, škotski gelski: Obar Dheathain, škotski Aiberdeen) je grad u Ujedinjenom Kraljevstvu u Škotskoj. Prema proceni iz 2007. u gradu je živelo 184.334 stanovnika. Glavni je komercijalni centar i luka u severoistočnoj Škotskoj. Često je nazivan „Naftnom prestonicom Evrope“, jer je 1970-ih postao najveća baza za vađenje nafte iz Severnog mora.
| Aberdin Aberdeen Obar Dheathain Aiberdeen | |
|---|---|
 Kolažni prikaz gradskih znamenitosti | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Konstitutivna zemlja |  Škotska |
| Osnovan | 1179. |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2007. | 184.334 (procena) |
| Aglomeracija | 202 370 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 57° 09′ S; 2° 06′ Z / 57.15° S; 2.1° Z |
| Površina | 65,1 km2 |
  Aberdin Aberdin na karti Ujedinjenog Kraljevstva | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Piter Stiven |
| Pozivni broj | 1224 |
| Veb-sajt | |
| aberdeencity.gov.uk | |
Istorija uredi
Abedin je nastao od dva razdvojena grada, Starog Aberdina na ušću reke Don i Novog Aberdina, koji je bio ribarsko i trgovačko naselje na ušću Denberna u estuarij Dia. Najranija povelja je iz 1179. od kralja Vilijama I od Škotske. Robert Brus je velikom poveljom iz 1319. omogućio da Aberdin postane finansijski nezavisna zajednica. Građani Aberdina su bili zahvalni Robertu Brusu, pa su ga sakrivali kad je bio progonjen, a i pomogli su mu u borbi protiv Engleza. Aberdinu je dao i obližnju šumu Stoket. Engleski kralj Edvard III je spalio grad 1336. Aberdin je brzo ponovo izgrađen i zvao se Novi Aberdin. Vekovima je grad bio na udaru okolnih plemića i zato je bio jako utvrđen. Za vreme Škotskog građanskog rata 1644.- 1647. obe strane su pljačkale grad. Posle bitke kod Aberdina 1644. opljačkali su ga rojalisti. Kuga je izbila 1647. i četvrtina stanovništva je poglegla kugi.
U 18. veku sagrađena je nova gradska skupština, ukrašena mramornim kaminima iz Holandije. U 19. veku Aberdin je značajno napredovao. Postao je značajan zbog brodogradnje i ribarstva, pa je luka bitno proširena i izgrađena. Zbog velikih građevinskih zahvata grad je 1817. dospeo na ivicu bankrotstva. Ali posle Napoleonskih ratova usledilo je razdoblje opšteg ekonomskog oporavka. Ulična rasveta popravlja se 1824. upotrebom gasa, a vodoopskrba 1830. Zatvorena kanalizacija je izvedena 1865. Oko 1901. grad je imao 153.000 stanovnika.
Stanovništvo uredi
Prema proceni, u gradu je 2008. živelo 184.334 stanovnika.
| 1981. | 1991. | 2001. |
|---|---|---|
| 190.465 | 182.133[1] | 184.788[1] |
Industrija i istorija industrije uredi
Aberdin je jedan od najprosperitetnijih gradova Škotske. Dugo je bio poznat po jako trajnom sivom granitu, koji se seče već 300 godina. Izvozi se u sve krajeve sveta. Delovi parlamenta u Londonu i poznatih mostova bili su od toga granita. Kamenolom granita je prestao sa radom 1971. Ribolov je postao glavna grana i zbog unapređenja postojećih tehnologija donosio je sve veću zaradu. Međutim preveliki ulov i zagađenje luke naftnim brodovima smanjio je količinu ribe. Aberdin je ipak ostao značajna ribarska luka, ali sada severnije luke pretiču Aberdin u ribolovu. Rovetov istraživački institut je svetski poznat po izučavanjima hrane. Aberdin je dosad imao tri nosioca Nobelove nagrade i ima veliku koncentraciju naučnika u oblasti biloških nauka. Vodeće industrije pre 1970. poticale su iz 18. veka, a to su bile prerada vune, pamuka i konoplje. Industrija papira je jedna od najstarijih, a započela je radom 1694. Dve velike fabrike papira su zatvorene 2001. i 2005. Aberdin je bio poznat po brodogradnji, a poslednje veliko brodogradilište zatvoreno je kasnih osamdesetih.
Otkrićem rezervi nafte u Severnom moru Aberdin je postao centar evropske naftne industrije. Aberdinova luka je posluživala velike naftne platforme. Oko pola miliona zaposlenih je u i oko Aberdina zaposleno u energetskom sektoru. Mnogo ljudi je 1988. stradalo u nesreći na jednoj naftnoj platformi.
Obrazovanje, i arhitektura uredi
Prvi univerziteti su osnovani 1495. i 1593. To su bili Kings koledž i Marišal koledž. Sadašnji univerzitet u Aberdinu stvoren je spajanjem ta dva koledža 1860.
Marišal Koledž, otvoren 1905, predstavlja posle Eskorijala drugu najveću granitnu zgradu na svetu. Gradska skupština je građena u francusko-škotskom gotičkom stilu i predstavlja jednu od najveličanstvenijih granitnih građevina u Škotskoj.
Partnerski gradovi uredi
Gomelj (1990)
Stavanger (1990)
Bulavajo (1986)
Klermon Feran (1983)
Regenzburg (1955)
Reference uredi
- ^ a b World Gazetteer: Die wichtigsten Orte mit Statistiken zu ihrer Bevölkerung
