Avet
Avet je biće iz mitologije Južnih Slovena. Vjerovanje o postojanju ovog mitološkog bića je rašireno među stanovnicima u Srbiji (Šumadija, zapadna Srbija i Vojvodina), u Crnoj Gori, u Bosni i Hercegovini, u Hrvatskoj (u okolini Dubrovnika) i u Makedoniji[1][2].
Etimologija naziva uredi
Postoje različita tumačenja naziva avet. Postoje pretpostavke da ovaj naziv potiče od arapske riječi hajalet (arap. тр. hayalet) što znači priviđenje[1][2], ili turske riječi afet (tur. afet) što znači nesreća ili čudo[1][2]. Međutim, neke paralele ukazuju na mogućnost izvođenja naziva iz slovenske osnove sa značenjem „videti“, što bi bio sinonim rasprostranjenim nazivima priviđenje i prikaza. U staroruskom i praslavenskom jeziku se pojavljuje izraz aviti što znači javiti/javiti se ili pokazati/pokazati se[1][2].
U nekim krajevima se mogu pronaći i drugi nazivi za avet, kao što su: avetinja, avetot (u makedonskom jeziku), avijes (kod Uskoka) i havetinja[1][2]. Naziv avet sreće se u ustaljenim pogrdnim izrazima, kletvama ili u poređenjima.
Opis aveti u mitologiji i narodnim predanjima uredi
U mitologiji i narodnim predanjima postoji nekoliko različiti opisa aveti koji variraju od kraja do kraja:
- U Gruži se smatralo da je avet duh koji se pojavljuje noću u obliku starca sa dugom bjelom bradom i buljavim očima iz kojih sjevaju varnice[1][2];
- U Makedoniji se smatralo da je avet duša grešnog čovjeka koji je pred smrt dugo bolovao i teško umro, kao i duša samoubice koja ne može da ode na nebo. Ona se pojavljuje noću u obliku čovjeka sa ružnim i ispijenim licem koji je ogrnut bjelim čaršafom, ili u obliku crnog slepog miša[1][2].
Zajedničko za sve opise aveti je to da se radi o noćnom strašilu, prikazi koja svojom pojavom izaziva strah kod ljudi. Za aveti se često spominje da borave u napuštenim kućama i ruševinama (odatle i narodni izraz za ova mjesta - avetinje) gdje dave svoje žrtve. Najčešće ih se može sresti u periodu tzv. "nekrštenih dana" (tj. u dane od pravoslavnog Božića do Bogojavljenja)[1][2] kad su najopasnije po ljude. Radi zaštite od aveti ljudi su često koristili beli luk, koji su nosili u džepu, da bi ih aveti zaobilazile.
Prema zapisima s početka 20. vjeka u okolini Kragujevca žene su imale običaj da uveče vezuju svoje čarape koje izuju, kao i suknje, kako ih aveti ne bi noću uzimale i oblačile, a u okolini Sarajeva su se štitili tako što su u sanduk stavljali tisovinu[2]. Ovo narodno vjerovanje je slično narodnim vjerovanju Hrvata iz Zapadne Hercegovine koji su smatrali da vile uzimaju noću ženama suknje iz sanduka, nose ih i ponovo ostavljaju na istom mjestu bez znakova da su ih nosile[2].
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž Kulišić, Špiro; Petar Ž. Petrović; Pantelić, Nikola (1970). „Avet”. Srpski mitološki rečnik. Beograd: Nolit. str. 8.
- ^ a b v g d đ e ž z i Svetlana M. Tolstoj; Radenković, Ljubinko (2001). „Avet”. Slovenska mitologija: enciklopedijski rečnik. Beograd: Zepter Book World. str. 1. ISBN 978-86-7494-025-9.
Literatura uredi
- J. Pavlović (1901). Zavezivanje odela.
- P. Petrović (1948). Život i običaji narodni u Gruži. Beograd.
- Kulišić, Špiro; Petar Ž. Petrović; Pantelić, Nikola (1970). Srpski mitološki rečnik. Beograd: Nolit.
- M. Vujaklija (1980). Leksikon stranih riječi i izraza. Beograd: Prosveta.
- Rastko Ćirić (1986). Priručnik za odbranu i zaštitu od ala i bauka. Beograd: MAH.
- M. Stanić (1990). Uskočki rečnik 1. Beograd.
- Svetlana M. Tolstoj; Radenković, Ljubinko (2001). Slovenska mitologija: enciklopedijski rečnik. Beograd: Zepter Book World. ISBN 978-86-7494-025-9.
Spoljašnje veze uredi
