Akademija umjetnosti
Akademija umjetnosti, (takođe, akademija lijepih umetnosti i likovna akademija) u oblasti likovnih umjetnosti, institucija osnovana prvenstveno da kroz akademsku nastavu i nastavni program obezbjedi obuku budućih umjetnika. U prošlosti je imala i druge funkcije, među kojima su najznačajnije da ponudi mjesto za izlaganje radova studentima, ali i zrelim umjetnicima koji su primljeni u članstvo.
.jpg)
Krajem 15. i početkom 16. vijeka, u raznim dijelovima Italije osniva se niz kratkotrajnih „akademija” koje nisu imale mnogo veze sa sistematskom umjetničkom nastavom i obrazovanjem. Najpoznatija od njih bila je „Akademija Leonarda da Vinčija” — osnovana u Milanu oko 1490. godine — koja je izgleda prosto bila „društvo umjetnika” koji se sastaju da bi razgovarali o teoriji i praksi umjetnosti. Prvu pravu akademiju za umjetničku obuku, „Accademia del Disegno” („Akademija crteža”), osnovao je 1563. godine u Firenci veliki vojvoda Kozimo I de Mediči na podsticaj slikara i istoričara umjetnosti Đorđa Vazarija. Dva nominalna direktora ove institucije bili su lično Kozimo i Mikelanđelo. Za razliku od — po srednjovjekovnim principma još u renesansi prisutnih — zanatskih udruženja, članstvo u Vazarijevoj „Akademiji” bila je čast koja se davala samo već priznatim slobodnim umjetnicima.
Kada je Vazarijeva „Akademija” pala u rasulo, njene ideje je preuzela „Akademija sv. Luke” koju su 1593. godine u Rimu sa obrazovnim programom osnovali slikar Federiko Cukari i kardinal Federiko Boromeo. S naglaskom na umjetničkoj obuci i mogućnostima narudžbi djela od umjetnika, Akademija sv. Luke je bila prototip moderne akademije. Među njenim funkcijama, koje su dosta oponašane u kasnijim akademijama, jeste davanje stipendija za predavanja koja su držali članovi akademije, a koja su kasnije objavljivana i stavljana na raspolaganje široj javnosti. Ova predavanja su postala sredstvo kojim su akademije širile i usmjeravale javno prihvatanje određenih estetskih teorija. „Akademija sv. Luke” je čvrsto uspostavljena 1635. godine, nakon što je dobila podršku moćnog pape Urbana VIII. Njeni članovi su bili svi vodeći italijanski umjetnici i mnogi stranci. Sekundarni ciljevi institucije su bili: dobijanje važnih narudžbi, podizanje prestiža njenih članova i sprovođenje politike isključivanja sa tržišta umjetnosti prema onima koji nisu bili članovi Akademije.
U naredna dva vijeka, akademizam je dominirao italijanskim umjetničkim životom. Opadanje moći crkve, a potom i aristokrata kao pokrovitelja — koji su ranije naručivali slikanje velikih djela — rezultovalo je prepuštanjem umjetnika anonimnom tržištu kupaca koji bi, u to vrijeme, mogli naručiti jedan portret ili neku drugu štafelajsku sliku. Ovo je učinilo izlaganje djela ključnim za uspjeh umjetnika. Državna akademija, kao jedina institucija finansijski sposobna da pruži ovu uslugu u velikim razmjerama, kroz definisanje standarda u radu i estetici kontroliše javni ukus, ekonomski napredak umjetnika i na kraju kvalitet umjetnosti umjetnika kog je odabrala da pokaže javnosti.
U Francuskoj, „Kraljevska akademija slikarstva i skulpture” („Académie Royale de Peinture et de Sculpture”) osnovana je 1648. godine kao slobodno društvo članova koji su svi imali ista prava i kojima je odobren prijem u neograničenom broju. Međutim, pod pokroviteljstvom moćnog ministra Žana Batista Kolbera i rukovodstva slikara Šarla Lebrena, Kraljevska akademija je počela da funkcioniše kao autoritarna ruka države, te je preuzela skoro potpunu kontrolu nad francuskom umjetnošću i počela da vrši značajan uticaj na umjetnost čitave Evrope. Po prvi put, koncept estetske ortodoksije dobio je zvaničnu potvrdu. Akademija je imala monopol na nastavu i izlaganje u Francuskoj, počev od dugovječne serije periodičnih zvaničnih državnih umjetničkih izložbi pod nazivom Saloni koji su osnovani 1667. godine. Tako je jedna u suštini plemenita ideja rođena u prosvetiteljstvu, — da se estetska pitanja mogu univerzalno podvrgnuti razumu —, dovela do strogog nametanja uskog kruga estetskih pravila na svu umjetnost koja je u Francuskoj bila sasvim u nadležnosti Akademije. Ovaj pristup je naišao na posebno plodno tlo u vrijeme neoklasicizma, koji se pojavio u drugoj polovini 18. vijeka, a koji je Akademija s usićenjem slavila i podržavala.
U međuvremenu, širom Evrope i Amerike, osnovane su brojne akademije, obično podržane od strane države i slične po strukturi i pristupu Francuskoj akademiji. Do 1790. godine bilo je više od 80 takvih ustanova. Jedna od važnijih u Evropi bila je „Kraljevska akademija umjetnosti u Londonu”, koju je 1768. osnovao britanski kralj Džordž III sa slikarem Ser Džošuom Rejnoldsom kao njenim prvim predsjednikom. Iako je Rejnolds obavezno i redovito održavao predavanja o važnosti harmonije i estetski uzvišenog u slikarstvu, ostrvska Kraljevska akademija nikada nije dominirala umjetnošću tako potpuno kao druge akademije na evropskom kontinentu.
Prvi snažan izazov moći akademija došao je sa usponom romantizma, koji je umjetnika vidio kao individualnog genija čije se stvaralačke snage ne mogu podučavati niti spolja kontrolisati. Iako su većina istaknutih romantičara bili apsorbovani u akademski sistem u prvoj polovini 19. vijeka, na kraju su se skoro svi značajni umjetnici našli isključeni iz zvaničnog pokroviteljstva države i narudžbi, uglavnom zbog sve većeg jaza između njihovih dostignuća i ukusa novonastale građanske (buržujske) javnosti koju su akademije opsluživale estetičkim predmetima i upravljale njenim ukusom. Udarac koji je konačno slomio moć akademije zadat je u Francuskoj. Nakon niza neuspješnih kompromisa (npr. Salon odbijenih, koji je 1863. osnovao Napoleon III za slikare isključene iz Akademije), impresionisti, koji su samostalno izlagali između 1874. i 1886. godine, uspjeli su da se nametnu novom građanskom društvu industrujske revolucije i postanu prihvaćeni kod javnosti i kritike. Do polovine 20. vijeka i nešto kasnije, umjetnička akademija je nastavila da bude važan izvor umjetničke obuke i nastave, čiji je savremeni sinonim moderna univerzitetska umjetničku škola.