Banatska Dubica
Banatska Dubica, nekada Mala Margita (mađ. Kismargita) je naselje u opštini Sečanj, u Srednjobanatskom upravnom okrugu, u Srbiji. Prema popisu iz 2011. bilo je 324 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 428 stanovnika).
Banatska Dubica | |
|---|---|
 Pravoslavna crkva | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Srednjobanatski |
| Opština | Sečanj |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  324 |
| — gustina | 12/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 16′ 24″ S; 20° 49′ 22″ I / 45.273437° S; 20.822902° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 43 m |
| Površina | 25,1 km2 |
.svg)  Banatska Dubica Banatska Dubica na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 23251 |
| Pozivni broj | 023 |
| Registarska oznaka | ZR |
Istorija uredi
Ovo mesto postoji već 1685. godine. Tri godine kasnije 1688-1689. popisano je 40 kuća, koje su dale na ime kontribucije austrijskoj vojsci 800 f, 120 merica žita i 20 volova. Potpadala je Margitica pod pančevačku nahiju, a zatim i istioimeni sandžak. Posle oslobođenja Banata od Turaka, ulazi kao komorsko selo u Neuzinski proces. Popisano je u selu 1717. godine samo 10 domova. Od 1742. godine prebačena je Margitica u Bečkerečki distrikt. Mesto je manje-više stradalo u svakom ratu na svojoj teritoriji. Godine 1753. u mestu je zabeleženo 26 kontribuenata (poreskih obveznika).[1] Selo "Margita" je 1764. godine pravoslavna parohija u Bokanskom protoprezviratu.[2] Margitica je 1773. godine ušla u banatski graničarski kordon. Austrijski carski revizor Erler je sledeće 1774. godine konstatovao da mesto "Margitta" pripada Tamiškom okrugu, Bečkerečkog distrikta. Ima militarski status a stanovništvo je bilo srpsko.[3] Godine 1776. prešla je iz Ilirsko-banatskog u Nemačko-banatski puk, sa sedištem u Pančevu. Bila je uvek štacija u jarkovačkoj kompaniji, uz Dobricu i Uzdin. Posle razvojačenja 1872. godine prelazi ta opština u sastav Torontalske županije, sa sedištem u Velikom Bečkereku.
Tokom istorije Banatska Dubica menja svoje ime nekoliko puta naziv:
- Godine:
- 1685. — Margitice (Magiticze)
- 1888. — мађ. Kismargita
- 1919. — Mala Margita
- 1922. — Margitica
Za vreme mađarske bune 1848. godine, u srpskoj vojsci jednom jedinicom je komandovao izsluženi kaplar Vasa Čakovan iz Margitice. Po mitropolijskom popisu iz 1865. godine, u mestu je 1081 pravoslavna duša, a tu ima jedna pravoslavna parohija pete platežne klase.[4] Margitica 1905. godine ima status velike opštine, u Alibunarskom srezu. Tu živi tada 1123 stanovnika u 254 doma, i sve su pravoslavni Srbi. Mada po broju duša Srbi čine 100% stanovništva, prema posedu oni stoje sa 55%, jer su vlasnici pola atara sa strane. Najbliža pošta je u Dobrici, a zbog telefona i brzojava morali su ići meštani u Jarkovac.[5] Godine 1927. Ministarstvo građevina je odobrilo izgradnju jednog mosta preko Brzave i kanala Terezije, preko kojeg ide sreski drum Margitica-Boka. Po predračunu trošak gradnje iznosi 400.000 dinara[6] Na opštinskim izborima 1927. godine u Margiticu su pobedili radikali (sa 152 glasa - 13 odbornika) demokrate (sa 90 glasova - 7 odbornika). Na opštinskim izborima u Margitici 1933. godine, pobedio je Milorad Kračun sa 252 glasa. Ministar poljoprivrede je 1940. godine odlikovao ordenom Sv. Save petog reda, zaslužnog zemljoradnika iz Margitice, Radeta Lukića.
Crkva i škola uredi
Pravoslavno parohijsko zvanje u Margitici je osnovano 1757. godine, a sve crkvene matične knjige se vode od 1779. godine. Prva crkva pravoslavna posvećena prazniku Duhovima, građena je 1737. godine "gotskom" stilu. Godine 1783. podignuta je druga crkva, a 1803. godine izradio je ikonostas slikar Danijel Aleksić iz Arada. Pored starih zografskih celivajućih ikona, dve veće ikone radio je moler Radakov iz Vršca 1845. godine. Druge celivajuće ikone delo su ruku dobričkog učitelja Lazara Nikolića. Parohijski dom je navodno građen još 1779. godine. Pravoslavni paroh 1797. godine pop Atanasije Požarevački (rukopoložen 1789) znao je pored srpskog i rumunski jezik.[7] Mala kapelica podignuta van naselja 1966. godine, na mestu prethodne stare, posvećena je prazniku Uspeniju Presvete Bogorodice.[8]
Između 1820-1825. godine paroh u Margitici, bio je Milutin Petrovački "Luta" iz Orlovata. Pretplatnik srpskog književnog časopisa 1841. godine bio je paroh margitički Nikola Popović.[9] Iz spiska pretplatnika srpske knjige vidi se ko je kulturno prednjačio u mestu 1842. godine: Dimitrije Marković paroh administrator, Georgije Vragović učitelj, Vasilije Manja isluženi kaplar i tutor crkveni, Vasilije Čakovan kaplar, Dimitrije Marjanov kaplar, Nikola Žebeljan crkveni sin (crkvenjak) i zemljedelac i "ljubitelj knjiga" Eftimije Caran.[10] Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Ugarskoj iz 1846. godine u mestu ima 1095 pravoslavnih duša. U jednoj parohiji sveštenik je pop Dimitrije Marković. Dana 20. juna 1893. godine sprovedena je u Margitici, licitacija za "slikanje, zlaćenje ikonostasa i malanje crkve". Po predračunu slikanje i zlaćenje trošak iznosi 2800 f. Te godine paroh i predsednik crkvene opštine je bio pop Dimitrije Šajić. Ikonostas je 1893. oslikao Dušan Aleksić iz Arada. Septembra 1902. godine raspisan je stečaj za mesto paroha, sa petom platežnom klasom u Maloj Margiti. Godine 1905. u mestu je srpska crkvena opština, skupština je redovna pod predsedništvom Nikole Radonića. Crkveno-opštinski posed iznosi 65 kj. zemlje, a postoji srpsko pravoslavno groblje. Pravoslavna parohija je pete platežne klase, a parohijska sesija iznosi 33 kj. zemlje. Paroh je tada pop Maksa Vujić, rodom iz Pančeva, u mestu služi tri godine.[11]
Broj učenika u srpskoj narodnoj školi u Margitici 1846. godine iznosi 140, a nastavu izvodi učitelj Georgije Vragović.[12] Vladimiru Radosavljeviću privremenom učitelju u Margitici dozvoljava se 1881. godine da popravi negativne ocene dobijene u prvom razredu somborske Preparandije, i da posle redovno u nju dolazi. Radosavljević je 1882. godine napustio Margiticu, i prešao na službu u Tolvadiju.[13] Zbog toga je decembra 1882. godine raspisan stečaj za upražnjeno mesto srpskog učitelja u Margitici. U jesen 1884. godine privremeni učitelj u Margitici, Stevan Mišković se prima za redovnog učenika prvog razreda Učiteljske škole u Somboru. Godine 1905. škola u mestu je komunalna (od 1878), sa srpskim i mađarskim nastavnim jezikom. Ima jedno školsko zdanje podignuto još 1825. godine i uređen školski vrt. U jednoj jedinoj dvornici (učionici) sede đaci sva četiri razreda. Redovnu nastavu prati 102 đaka, a u nedeljnu školu dolazi 30 učenika starijeg uzrasta. Učitelj je tada Živojin Popović, rodom iz Perleza, koji već 12 godina služi u selu i bavi se vrtlarstvom i pčelarstvom.[11] Jarkovčanka popadija Melanija plemenita Bota, skupila je 1912. godine prilog u obližnjoj Margitici od 13 kruna, za zidanje škola u budimskoj eparhiji.
Ruski emigrant koji je bio učitelj u Rusiji, Pavle Zader sa dopunskim ispitom, postavljen je 1923. godine za vd učitelja u Margitici.[14] Sava Veljković je učitelj u Margitici 1929-1935. godine, pa premešten u Dobricu. Spasić Melanija učiteljica u Margitici je 1930. godine premeštena u obližnje Jasenovo. Desanka M. Maksimović učiteljica pripravnica premeštena je 1931. godine iz Parabuđa, u banatsku Margiticu. Ona će 1934. godine preći iz Margitice, u Vladimirovac banatski. Učiteljica Marija B. Cvetković je 1934. godine prešla iz Vladimirovca, u Margiticu na službu. Ona je 1936. godine postavljena za upraviteljicu tamošnje državne narodne škole. Kruna Ž. Pivarski učiteljica u Dobrici, prešla je 1935. godine u Margiticu da radi, sve do 1938. godine kada prelazi u Ilandžu. Ona se 1936. godine udala za studenta prava Stevana Nikolajevića, i promenila prezime u Nikolajević. Zorica Papić učiteljica sa službom u Toponici u Srbiji, premeštena je 1938. godine u Margiticu u školu. Učitelj Dimitrije Mita Rankov iz mesta Skudrina u Makedoniji, prešao je 1940. godine u margitičku školu.
Margitički trgovac Ljubomir Todosin je 1887-1889. godine bio kao pretplatnik Zmajevog humorističkog lista "Starmali", dužan 14,59 f.
- Populacija kroz istoriju .
| Godina popisa | 1869. | 1880. | 1890. | 1890. | 1900. | 1910. | 1921. |
| Stanovnika | 1.053 | 1.058 | 1.071 | 1.048 | 1.048 | 1.144 | 2.794 |
Demografija uredi
U naselju Banatska Dubica živi 346 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,4 godina (40,8 kod muškaraca i 47,8 kod žena). U naselju ima 158 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,71.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 1 | 0 | ||
| 80+ | 3 | 11 | ||
| 75—79 | 6 | 15 | ||
| 70—74 | 16 | 25 | ||
| 65—69 | 15 | 10 | ||
| 60—64 | 14 | 19 | ||
| 55—59 | 9 | 18 | ||
| 50—54 | 9 | 13 | ||
| 45—49 | 22 | 14 | ||
| 40—44 | 17 | 14 | ||
| 35—39 | 17 | 10 | ||
| 30—34 | 7 | 12 | ||
| 25—29 | 15 | 11 | ||
| 20—24 | 9 | 8 | ||
| 15—19 | 10 | 13 | ||
| 10—14 | 19 | 13 | ||
| 5—9 | 16 | 4 | ||
| 0—4 | 5 | 8 | ||
| Prosek : | 40,8 | 47,8 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 170 | 36 | 113 | 9 | 7 | 5 |
| Ženski | 193 | 21 | 113 | 48 | 8 | 3 |
| UKUPNO | 363 | 57 | 226 | 57 | 15 | 8 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 113 | 72 | 13 | 1 | 7 |
| Ženski | 63 | 54 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 176 | 126 | 13 | 1 | 7 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 1 | 7 | 3 | 1 | 7 |
| Ženski | 0 | 0 | 3 | 0 | 1 |
| UKUPNO | 1 | 7 | 6 | 1 | 8 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 2 | 1 | 1 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 2 | 1 | 1 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 1 | |
| Ženski | 0 | 1 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 0 | 1 | 0 | 1 | |
Reference uredi
- ^ Sreta Pecinjački: "Pančevački distrikt 1717-1773. godine", Novi Sad 1985. godine
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
- ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
- ^ "Serbski letopis", Pešta 1866. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Vreme", Beograd 1927. godine
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
- ^ Miloš Popović: "Vesrsko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ "Novi srpski letopis", Budim 1841. godine
- ^ Hristijan Šmit: "Evstatij ili povjest početka hrišćanstva", preveo sa nemačkog Dimitrije Čobić, Zemun 1842. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ "Školski list", Sombor 1882. godine
- ^ "Prsvetni glasnik", Beograd 1923. godine
- ^ Letopis Opština u južnom Banatu: Banatska mesta i običaji Marina M.(Beč 1999).
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
