Bafinov zaliv
Bafinov zaliv (engl. Baffin Bay; dan. Baffinbugten) je zaliv i ivično more Atlantskog okeana koji se nalazi između ostrva Grenland na istoku, Bafinove zemlje na zapadu i Elzmir na severu. Sa Atlantikom je povezan preko Dejvisovog prolaza i Labradorskog mora, a sa Severnim Ledenim okeanom preko više moreuza koji čine Nersov prolaz.
| Bafinov zaliv engl. Baffin Bay dan. Baffinbugten | |
|---|---|
 | |
 Položaj Bafinovog zaliva (tamnoplava boja) | |
| Zemlje basena |  Kanada Grenland (Kraljevina Danska) |
| Maks. dužina | 1.450 km |
| Maks. širina | 110—650 km |
| Površina | 689.000 km2 |
| Pros. dubina | 861 m |
| Maks. dubina | 2.136 m |
| Zapremina | 593.000 km3 |
| Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi | |
Dužina od severozapada ka jugoistoku iznosi oko 1.550 km i širina oko 550. Plovidba je nemoguća tokom najvećeg dela godine jer je prekriven ledom, dok u toplijem delu godine veliku opasnost predstavljaju ogromne ledene sante. Prvi Evropljanin koji ga je otkrio je bio britanac Džon Dejvis 1585. Ime je dobio po Vilijamu Bafinu prvom čoveku koji je plovio po njemu 1616. Tokom 18. veka veka predstavljao je važno kitolovno područje.
Geografija i geologija
uredi
Bafinov zaliv se prostire između Bafinovog ostrva na zapadu, Grenlanda na istoku i ostrva Elsmir na severu. Preko Dejvisovog prolaza na jugu je povezan sa severnim Atlantikom, dok je preko nekoliko moreuza koji čine Nersov prolaz na severu povezan sa Severnim ledenim okeanom. Predstavlja severozapadni ivični deo severnog Atlantika i severni produžetak Labradorskog mora.[1]
U priobalnom delu maksimalna dubina je do 1.000 metara, a dno je tu dosta neravno i prekriveno šljunkom, kamenjem i peskom. U centralnom delu zaliva nalazi se velika Bafinova depresija maksimalne dubine 2.136 metara čije jedno prekriveno nanosima sa kopna. Morske struje u zalivu se kreću u smeru zemljine rotacije (ciklonska cirkulacija). Tokom letnjih meseci duž istočnih delova zaliva cirkuliše hladna Zapadnogrenlandska struja, dok se duž zapadnih obala hladna Bafinova struja kreće ka Atlantiku.
Klima, hidrologija i hidrohemija zaliva
urediKlima u zalivu je hladna arktička sa čestim snežnim olujama, posebno tokom zimskih meseci. Januarske temperature se kreću od -20 °C na jugu do -28 °C na severu zaliva. Prosečne julske temperature iznose oko 7 °C. Prosečna količina padavina kreće se između 100—250 mm na grenlandskoj obali i oko 500 mm na zapadnim obalama.
Temperatura vode na površini je niža od -1 °C u toku zimskog dela godine, dok se u toku leta kreće od 4°—5 °C na jugu do oko 0 °C na severu. Salinitet u toku zimskog dela godine iznosi 34‰ a leti 32‰ na istoku i 30—31‰ na zapadu. Dubinske vode su nastale mešanjem vode iz Atlantika i sa Arktika, temperatura je u dubinama u proseku 0,5 °C a salinitet 34,5‰. U zimskom periodu čak 80% površine zaliva je prekriveno ledom, a za hladnijih zima zaliv se može prepešačiti jer se dešava da bude potpuno pod ledom. Zaleđivanje je najintenzivnije u martu a najmanje u periodu od avgusta do septembra. Tokom leta led puca i u centralnim i severnijim delovima se mogu videti mnogobrojne plutajuće ledene formacije, a brojne sante leda kreću se nošene Bafinovom strujom ka Labradoru.
Prosečna amplituda plime i oseke iznosi 4 m, a maksimalna je 9 metara. Brzina morskih doba varira između 1 i 3,7 km/č.
Tokom cele godine duvaju severozapadni vetrovi, dok su jugoistočni i istočni vetrovi jači jedino u julu i avgustu.
Istorija
urediBritanski istraživač Džon Dejvis je 1585. godine postao prvi zabeleženi evropski istraživač koji je uplovio u zaliv.[2] U periodu 1612—16 Vilijam Bafin je organizovao čak 5 arktičkih ekspedicija, a Bafinov zaliv je istraživao 1616. zajedno sa Robertom Bajlotom. On je dokazao da u području Hadsonovog basena ne postoji nikakav severozapadni prolaz.[3][4] Međutim njihova otkrića su dočekana sa rezervom u Engleskoj te je 1818. Džon Ros ponovo „otkrio zaliv“. Najintenzivnija istraživanja zaliva i njegovih obala vršena su nakon Drugog svetskog rata od strane američkih, kanadskih i danskih ekspedicija.
Severne obale zaliva su naseljavali narodi Dorset u periodu 500. p. n. e. — 1200. a za njima su sledili narodi Tula i Inuiti. Trenutno se na kanadskoj obali zaliva nalazi nekoliko Inuitskih naselja: Arktik Bej (690 stanovnika), Pond Inlet (1.315 stanovnika) i Klajd River (820 stanovnika). Godine 1975. kanadske vlasti su na severu Bafinovog ostrva otvorile prvi rudnik olova i cinka u arktičkom krugu, a u blizini rusnika je osnovano i radničko naselje. Rudnik je međutim zatvoren 2002. godine zbog smanjenja rezervi rude.[5]
Zemljotres magnitude 7,3° sa epicentrom u Bafinovom zalivu pogodio je ovu oblast 1933. godine i to je bio najjači registrovan zemljotres te snage severno od severnog polarnika. Seizmički to je najaktivniji deo istočne Kanade, a poslednji jači zemljotres u tom području desio se 15. aprila 2010. i imao je magnitudu od 5,1°.[6]
Živi svet
urediU Bafinovom zalivu živi oko 20.000 beluga kitova, a najveći deo njih je nastanjen u severnim delovima zaliva.[7] Od ostalih sisara izdvaja se i veća populacija morževa, narvala (Monodon monoceros), prstenastih foka (Pusa hispida), grenlandskih foka (Pagophilus groenlandicus) i bradatih foka (Erignathus barbatus) te polarnih medveda. Foke i morževi najčešće obitavaju na ledenim santama koje plutaju po otvorenom moru. Bradate foke su obično nastanjene u plićim delovima zaliva jer se hrane na morskom dnu, dok su prstenaste foke najčešći plen kopnenin predatora, polarnih medveda i arktičkih lisica.[8]
U prošlosti je na ovom području bio jako raširen lov na krupne sisare u samom zalivu i na njegovim obalama, a najviše su stradali medvedi, kitovi i morževi. Međutim danas je živi svet zaliva pod strogom zaštitom, a određene su i maksimalne kvote za odstrel pojedinih vrsta, tako je gornja granica za odstrel medveda 105 jedinki godišnje.[9]
Vode su veoma bogate bakalarom, haringom, listom. Od ptičijih vrsta treba spomenuti malu njorku (Alle alle), snežnu sovu, snežnu koku (Lagopus lagopus), (Lagopus muta), severnog sokola Falco rusticolus, polarnu juričicu (Carduelis hornemanni) i mnoge druge. Većina ovih ptica tokom zimskih meseci migrira ka jugu.[10][11]
Iako je flora dosta siromašna, na obalama raste oko 400 vrsta trava i drveća, a najraširenije su breze, vrbe, jove, mahovine, lišajevi i niže trave. Ove biljke su osnovna hrana za kopnene kopitare poput karibua i sitne glodare (leminzi).
Nafta i gas
urediAmerički geološki institut je procenio da se najmanje 13% neotkrivenih svetskih nalazišta nafte i 30% svetskih neotkrivenih džepova gasa nalazi na Arktiku, sa morima oko Grenlanda koja potencijalno sadrže velike količine prirodnog gasa i manje količine sirove nafte i tečnog prirodnog gasa.[12][13] Shodno tome, vlasti Grenlanda su ponudile veliki broj priobalnih koncesija za potencijalno vađenje ugljovodonika (nafte i gasa). Najveće koncesione oblasti nalaze se u morima zapadno od Grenlanda; prvenstveno u Bafinovom zalivu i Dejvisovom moreuzu, ali sa nekoliko manjih koncesija i u Grenlandskom moru na istoku.[14][15][16][17]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Chisholm, Hugh, ed (1911). "Baffin Bay and Baffin Land". Encyclopædia Britannica (11th ed.). . Cambridge University Press.
- ^ John Davis, Encyclopedia Britanica on-line., Pristupljeno 17. 11. 2011.
- ^ William Baffin, Encyclopedia Britannnica on-line., Pristupljeno 17. 11. 2011.
- ^ Discovery and Exploration of Canada. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. mart 2007), Pristupljeno 17. 11. 2011.
- ^ Canadian Mines Handbook 2003-2004. Toronto. . Ontario: Business Information Group. 2003. ISBN 978-0-919336-60-5.
- ^ Natural Resources Canada: The 1933 Baffin Bay earthquake. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2009), Pristupljeno 17. 11. 2011.
- ^ COSEWIC Assessment and Update Status Report on the Beluga Whale
- ^ K. J. Finley; W. E. Renaud (1980). „Marine Mammals Inhabiting the Baffin Bay North Water in Winter” (PDF). Arctic. 33 (4): 724—738.
- ^ Proposed Baffin Bay polar bear quota rejected, CBC News, 28 January 2010, Pristupljeno 4. 12. 2011.
- ^ Schwartz 2006, str. 48.
- ^ Pielou 1995, str. 292.
- ^ „90 Billion Barrels of Oil and 1,670 Trillion Cubic Feet of Natural Gas Assessed in the Arctic”. United States Geological Survey. 23. 7. 2008. Pristupljeno 17. 4. 2016.
- ^ „Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the West Greenland” (PDF). United States Geological Survey. maj 2008. Pristupljeno 17. 4. 2016.
- ^ Lisa Gregoire (15. 5. 2014). „Greenland pushing ahead with oil and gas development”. Nunatsiaq Online. Nunatsiaq News. Pristupljeno 17. 4. 2016.
- ^ „Current Licences”. Bureau of Mineral and Petroleum (Greenland). Arhivirano iz originala 13. 5. 2016. g. Pristupljeno 17. 4. 2016.
- ^ „Map of exclusive hydrocarbon licences” (PDF). Bureau of Mineral and Petroleum (Greenland). februar 2016. Arhivirano iz originala (PDF) 13. 5. 2016. g. Pristupljeno 17. 4. 2016.
- ^ „Approved Hydrocarbon Activities”. Bureau of Mineral and Petroleum (Greenland). 31. 10. 2015. Arhivirano iz originala 13. 5. 2016. g. Pristupljeno 17. 4. 2016.
Literatura
uredi- Schwartz, M. (2006). Encyclopedia of Coastal Science. Springer. str. 48—. ISBN 978-1-4020-3880-8.
- Pielou, E. C. (1995). A Naturalist's Guide to the Arctic. University of Chicago Press. str. 292—. ISBN 978-0-226-66814-7.
- Baffin, William (1881), Markham, Clements R., ur., The Voyages of William Baffin, 1612–1622, Hakluyt Society.
Baynes, T.S., ur. (1878). „Baffin's Bay”. Encyclopaedia Britannica. 3 (9th izd.). str. 229.- Chisholm, Hugh, ur. (1911), „Baffin Bay and Baffin Land”, Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski), 3 (11 izd.), Cambridge University Press, str. 192—193
- Gulas, Sarah; Downton, Mitchell; D'Souza, Kareina; Hayden, Kelsey; Walker, Tony R. (januar 2017). „Declining Arctic Ocean oil and gas developments: Opportunities to improve governance and environmental pollution control”. Marine Policy. 75: 53—61. doi:10.1016/j.marpol.2016.10.014.
- Josephine, Mason (31. 10. 2017). „Greenland Will Offer Oil, Gas Concessions Next Year-Minister”. Rigzone. Pristupljeno 2017-10-31.
- United States Geological Survey, (USGS) (27. 7. 2008). „90 Billion Barrels of Oil and 1,670 Trillion Cubic Feet of Natural Gas Assessed in the Arctic”. USGS. Pristupljeno 2008-08-12.
- Mouawad, Jad (24. 7. 2008). „Oil Survey Says Arctic Has Riches”. New York Times.
- Alan Bailey (21. 10. 2007). „USGS: 25% Arctic oil, gas estimate a reporter's mistake”. Petroleum News. Pristupljeno 2008-07-24.
- „Greenland Bans All Future Oil Exploration Citing Climate Concerns”. 16. 7. 2021.
- Christiansen, Flemming G. (2021). „Greenland petroleum exploration history: Rise and fall, learnings, and future perspectives”. Resources Policy. 74: 102425. Bibcode:2021RePol..7402425C. S2CID 240203411. doi:10.1016/j.resourpol.2021.102425 — preko ResearchGate.
Spoljašnje veze
uredi
- Bafinov zaliv na Enciklopediji Britanika
- Bafinov zaliv Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. maj 2013) na Velikoj Sovjetskoj enciklopediji
- Logbooks of the "Séduisante" (Schooner) (1910) at Dartmouth College Library
