Бекет (film)
Beket (engl. Becket) je britanski istorijski dramski film iz 1964. godine, režisera Pitera Glenvila, po scenariju koji je napisao Edvard Anhalt na osnovu istoimene predstave Žana Anuja.[2][3] Naslovnu ulogu tumači Ričard Barton kao Tomas Beket, dok su u ostalim ulogama Piter O’Tul, Džon Gilgud, Donald Volfit, Paolo Stopa, Martita Hant, Pamela Braun, Šan Filips, Feliks Ajmer, Đino Červi i Dejvid Veston. Radnja prati buran odnos između Beketa i engleskog kralja Henrija II.
| Beket | |
|---|---|
 Filmski poster | |
| Izvorni naslov | Becket |
| Režija | Piter Glenvil |
| Scenario | Edvard Anhalt |
| Producent | Hal B. Volis |
| Temelji se na | Beket (Žan Anuj) |
| Glavne uloge | Ričard Barton Piter O’Tul Džon Gilgud |
| Muzika | Lorens Rozental |
| Direktor fotografije | Džefri Ansvort |
| Montaža | En V. Kouts |
| Producentska kuća | Hal Wallis Productions |
| Distributer | Paramount Pictures |
| Godina | 1964. |
| Trajanje | 148 minuta |
| Zemlja |  Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Jezik | engleski |
| Budžet | 3 miliona dolara |
| Zarada | 9,1 miliona dolara[1] |
| IMDb veza | |
Film je osvojio Oskara za najbolji adaptirani scenario, a bio je nominovan u još deset kategorija, uključujući: najbolji film, najboljeg reditelja, najboljeg sporednog glumca i dve nominacije za najboljeg glumca. O’Tul je ponovio ulogu Henrija II u filmu Zima jednog lava 1968. godine. Filmska arhiva Akademije izabrala je film za očuvanje 2003. godine.[4]
Radnja uredi
U drugoj polovini 12. veka, Tomas Beket je saksonski štićenik i prijatelj razdraganog engleskog kralja Henrija II. Henri imenuje Beketa za lorda kancelara kako bi imao bliskog poverenika na ovoj poziciji, koga će moći u potpunosti da kontroliše. Henri često zanemaruje svoje kraljevske dužnosti kako bi pijančio, lovio i odlazio u javne kuće. On sve više zavisi od Beketa, koji organizuje ove razvratne avanture kada nije zauzet vođenjem Henrijevog dvora. Ovo izaziva veliko negodovanje kod Henrijevih normanskih plemića, koji nemaju poverenja u Beketa i zavide mu, kao i kod kraljice Eleonore i Henrijeve majke, Matilde, koje vide Beketov uticaj na kralja kao neprirodan i neprikladan.
Henri se nalazi u stalnom sukobu sa ostarelim nadbiskupom kenterberijskim, koji se protivi oporezivanju crkvene imovine da bi se podržale kraljeve vojne kampanje u Francuskoj. Tokom jednog od svojih pohoda na francusko primorje, Henri dobija vest da je stari nadbiskup preminuo. U naletu inspiracije, Henri koristi svoje pravo prerogative da izabere sledećeg nadbiskupa i obaveštava začuđenog Beketa da je njega odabrao za ovu poziciju.
Ubrzo nakon ovoga, Beket staje na stranu Crkve, što razbešnjava Henrija. Jedna od glavnih razloga za spor je Beketovo izopštenje lorda Gilberta, jednog od Henrijevih najlojalnijih pristalica, koji je uhvatio i naredio ubistvo sveštenika koji je bio optužen za seksualne indiskrecije sa mladom devojkom, pre nego što je optuženom mogla da sudi Crkva. Gilbert je odbio da prizna svoje prestupe i da traži oprost.
Kralj se potajno sastaje sa londonskim biskupom u katedrali. On iznosi svoj plan da ukloni Beketa kroz skandal i insinuacije, na šta zavidni londonski biskup pristaje. Ovi pokušaji propadaju kada se Beket, u nadbiskupskoj mantiji, suoči sa svojim tužiteljima i najavi da će kao nadbiskup zamoliti papu Aleksandra III za crkveno suđenje, što čini da se Henri nasmeje i gorko primeti ironiju da se njegov nekadašnji prijatelj pretvorio u njegovog neprijatelja.
Beket beži u Francusku gde nailazi na prepredenog, ali prijateljski nastrojenog kralja Luja VII. Luj u Beketu vidi sredstvo kojim može da pravi probleme Engleskoj i pruža mu utočište u opatiji, dok Englezi šalju emisare da ga pokupe. Beket stiže u Rim, gde moli papu da mu dozvoli da se odrekne svog položaja i povuče se u manastir kao običan sveštenik. Papa podseća Beketa da on ima principijelnu obavezu da se vrati u Englesku i zauzme stav protiv građanskog mešanja u crkvena pitanja. Beket popušta ovoj odluci i traži od Luja da dogovori sastanak sa Henrijem na plaži u Normandiji. Henri pita Beketa da li ga je ikada voleo, a Beket mu odgovara da jeste najbolje što je mogao. Proglašeno je nestabilno primirje i Beketu je dozvoljeno da se vrati u Englesku.
Henri brzo tone u pijanu fiksaciju zbog Beketa i njegove navodne izdaje. Baroni mu, pogoršavaju raspoloženje, ističući da je Beket postao narodni heroj među pobeđenim Saksoncima, koji su još uvek nemirni i kivni na svoje normanske osvajače. Tokom jednog od svojih pijanih izliva besa, on pita: „Zar me niko neće osloboditi ovog nametljivog sveštenika?” Njegovi verni baroni, čuvši to, brzo krenu u Kenterberi, gde ubijaju Beketa. Teško potreseni Henri nakon toga pristaje da bude kažnjen tako što će ga izbičevati saksonski monasi.
Henri, odmah nakon bičevanja, obaveštava barone da će oni koji su ubili Beketa biti pronađeni i pravedno kažnjeni. Zatim javno proglašava prisutnima ispred crkve da će Tomas Beket biti kanonizovan za sveca.
Uloge uredi
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| Ričard Barton | Tomas Beket |
| Piter O’Tul | kralj Henri II |
| Džon Gilgud | kralj Luj VII |
| Paolo Stopa | papa Aleksandar III |
| Donald Volfit | biskup Žilber Folio |
| Dejvid Veston | brat Džon |
| Martita Hant | carica Matilda |
| Pamela Braun | kraljica Eleonora |
| Šan Filips | Gvendolen |
| Feliks Ajmer | nadbiskup Teobald |
| Đino Červi | kardinal Zambeli |
Pozadina i produkcija uredi
Originalna francuska predstava na kojoj je zasnovan film prvo je izvedena u Parizu 1959. godine.[5] Izvedena je na Brodveju sa Lorensom Olivijeom u ulozi Beketa i Entonijem Kvinom kao kraljem Henrijem II u produkciji koju je režirao Piter Glenvil, koji će kasnije režirati filmsku verziju. Predstava je prikazana u Londonu u produkciji Pitera Hola sa Erikom Porterom i Kristoferom Plamerom. Piter O’Tul je prvobitno dobio ulogu Henrija II u predstavi, ali je raskinuo ugovor pre nego što su počele probe kako bi prihvatio glavnu ulogu u filmu Lorens od Arabije.
Film je sniman u studiju Shepperton u Engleskoj, kao i na lokaciji u zamku Alnvik, zamku Bamburg i plaži Bamburg u Nortamberlandu.
Šan Filips, koja igra Gvendolen u filmu, bila je supruga Pitera O’Tula u vreme snimanja.[6]
Istorijska tačnost uredi
Većina istorijskih netačnosti u filmu potiče iz predstave, pošto je Žan Anuj pisao dramu, a ne istoriju, i uzeo je određene slobode.
Najveća netačnost je predstavljanje Beketa kao Saksonca koji se uzdigao do visokog normanskog društvenog položaja, iako je Beket zapravo bio Norman (dok je Henri bio Anžuac).[7] Anuj je ovo uradio jer je predstavu zasnovao na izveštaju iz 19. veka koji opisuje Beketa kao Saksonca. Bio je obavešten o ovoj grešci pre nego što je njegova predstava završena, ali je odlučio da je ne ispravlja jer bi to potkopalo ključnu tačku sukoba i zato što bi „istorija na kraju mogla ponovo otkriti da je Beket ipak bio Saksonac”.
Beket je prikazan kao Henrijev odani „prijatelj u pijančenju”, koji mu pomaže u romantičnim podvizima i lovu, ali koji postaje svetac i odgovornija osoba nakon svog imenovanja za nadbiskupa. U filmu se usput pominje Klarendonski ustav (jednostavno kao „Šesnaest članova”), kojim su pokušane da se ograniče crkvene privilegije i obuzda moć crkvenih sudova i obim papske vlasti u Engleskoj. Borba između Beketa i Henrija se svodi na njihov sukob oko ubistva zarobljenog sveštenika od strane lorda Gilberta. Beket ni na koji način nije prikazan kao čovek koji je želeo posebne zakonske privilegije za svoje sveštenstvo, kao što neki veruju da jeste.
Henrijeva majka, carica Matilda, umrla je 1167. godine, tri godine pre nego što je Fretevalski ugovor dozvolio Beketu da se vrati u Englesku. Čini se da Henri nema nikakvog poštovanja prema svojoj majci i ne uzima je u obzir, što je prilično drastično odstupanje od onoga što se generalno smatra istorijskom činjenicom. Carica Matilda je bila Henrijev jedini roditelj tokom većeg dela njegovog detinjstva i bila je ključna u njegovom oblikovanju u žestokog ratnika i veštog upravitelja kakav je bio. Daleko od prikaza u filmu, čini se da je Henri obožavao Matildu i u velikoj meri se oslanjao na njene savete i smernice sve do njene smrti.
Henrijeva supruga, Eleonora od Akvitanije, zapravo je bila lepa, briljantna i vrhunski obrazovana, poznata po svojoj duhovitosti, šarmu i smelosti. Poznato je da je bila u dobrom odnosu sa Henrijem uprkos njegovim ljubavnicama i čestim odsustvima. Ona je prikazana kako javno prekori Henrija u sceni pred kraj filma, iako nije poznato da se Eleonora, bez obzira na njen privatan stav, ikada na takav način ponašala u javnosti. Tokom iste scene, ona kaže da će otići svom ocu da se požali na Henrijev tretman prema njoj; međutim, njen otac Vilijam X Akvitanski, umro je decenijama ranije, kada je Elenora imala samo 15 godina.
Takođe, film prikazuje Henrija i Eleanoru kako imaju četvoro dece, sve dečake. U stvari, Henri i Elenora su imali osmoro dece, pet sinova i tri ćerke. Dok je najstariji sin, Vilijam, umro pre događaja u filmu, tri ćerke nisu prikazane.
Prijem uredi
Zarada uredi
Film je zaradio 9.164.370 dolara na bioskopskim blagajnama,[1] a 3 miliona dolara od iznajmljivanja.[8]
Kritike uredi
Na veb-sajtu Rotten Tomatoes, film ima rejting odobravanja od 75% na osnovu 28 recenzija, uz prosečnu ocenu 7,2/10.[9]
Nagrade i nominacije uredi
| Nagrada | Kategorija | Nominovani | Ishod |
|---|---|---|---|
| Oskar[10][11] | Najbolji film | Hal B. Volis | Nominacija |
| Najbolji reditelj | Piter Glenvil | Nominacija | |
| Najbolji glumac | Ričard Barton | Nominacija | |
| Piter O’Tul | Nominacija | ||
| Najbolji sporedni glumac | Džon Gilgud | Nominacija | |
| Najbolji adaptirani scenario | Edvard Anhalt | Osvojeno | |
| Najbolja scenografija u boji | Scenografija: Džon Brajan i Moris Karter Dekoracija setova: Patrik Maklaflin i Robert Kartrajt |
Nominacija | |
| Najbolja fotografija u boji | Džefri Ansvort | Nominacija | |
| Najbolja kostimografija u boji | Margaret Fers | Nominacija | |
| Najbolja filmska montaža | En V. Kouts | Nominacija | |
| Najbolja originalna muzika | Lorens Rozental | Nominacija | |
| Najbolji zvuk | Džon Koks | Nominacija | |
| Nagrade bioskopskih montažera Amerike | Najbolje montiran dugometražni film | En V. Kouts | Nominacija |
| Nagrade BAFTA[12] | Najbolji film | Piter Glenvil | Nominacija |
| Najbolji britanski film | Nominacija | ||
| Najbolji britanski glumac | Piter O’Tul | Nominacija | |
| Najbolji britanski scenario | Edvard Anhalt | Nominacija | |
| Najbolja britanska scenografija u boji | Džon Brajan | Osvojeno | |
| Najbolja britanska fotografija u boji | Džefri Ansvort | Osvojeno | |
| Najbolja britanska kostimografija u boji | Margaret Fers | Osvojeno | |
| Britansko društvo kinematografa[13] | Najbolja fotografija za bioskopski dugometražni film | Džefri Ansvort | Osvojeno |
| Nagrade Kruga bioskopskih pisaca | Najbolji strani film | Osvojeno | |
| Nagrade Udruženja reditelja Amerike[14] | Najbolje režirani igrani film | Piter Glenvil | Nominacija |
| Fotogramas de Plata | Najbolji strani glumac | Ričard Barton | Osvojeno |
| Nagrade Zlatni globus[15] | Najbolji dramski film | Osvojeno | |
| Najbolji glumac u dramskom filmu | Ričard Barton | Nominacija | |
| Piter O’Tul | Osvojeno | ||
| Najbolji reditelj | Piter Glenvil | Nominacija | |
| Najbolja originalna filmska muzika | Lorens Rozental | Nominacija | |
| Nagrade Lovor | Najbolja drama | 4. mesto | |
| Najbolji dramski glumac | Ričard Barton | Osvojeno | |
| Piter O’Tul | 4. mesto | ||
| Nagrade Nacionalnog odbora za recenziju filmova[16] | Najbolji film | Osvojeno | |
| Top deset filmova | 2. mesto | ||
| Nagrade Udruženja njujorških filmskih kritičara[17] | Najbolji scenario | Edvard Anhalt | Nominacija |
| Nagrade Sant Džordi | Najbolja gluma u stranom filmu | Piter O’Tul | Osvojeno |
| Nagrade Udruženja pisaca Amerike[18] | Najbolje napisana američka drama | Edvard Anhalt | Osvojeno |
Nasleđe uredi
Beket i njegov duhovni nastavak Zima jednog lava bili su nominovani za Oskara za najbolji film 1964. i 1968. godine. Oba su izgubila od mjuzikl filmova: Beket od filma Moja lepa gospođice, a Zima jednog lava od filma Oliver!.
Reference uredi
- ^ a b Box Office Information for Becket. The Numbers. Retrieved 19 May 2013.
- ^ Variety Staff (1963-12-31). „Becket”. Variety. Pristupljeno 2022-03-20.
- ^ Variety film review; 4 March 1964, page 6.
- ^ „Preserved Projects”. Academy Film Archive.
- ^ Jean Anouilh, Becket, Paris: Éditions de la Table Ronde, coll. "Folio", 1959, pp. 6.
- ^ Sian Phillips: Public Places: The Autobiography, Hodder&Stoughton, 2002
- ^ „Becket: forking Normans and a not so turbulent priest”. The Guardian. 1. 1. 2009.
- ^ "Big Rental Pictures of 1964", Variety, 6 January 1965 pp. 39.
- ^ „Becket”. Rotten Tomatoes. Fandango Media. Pristupljeno 8. 10. 2023.
- ^ „The 37th Academy Awards (1965) Nominees and Winners”. oscars.org. Arhivirano iz originala 2. 4. 2015. g. Pristupljeno 2011-08-24.
- ^ „NY Times: Becket”. Movies & TV Dept. The New York Times. 2012. Arhivirano iz originala 18. 10. 2012. g. Pristupljeno 25. 12. 2008.
- ^ „BAFTA Awards: Film in 1965”. BAFTA. 1965. Pristupljeno 3. 6. 2021.
- ^ „Best Cinematography in Feature Film” (PDF). Pristupljeno 3. 6. 2021.
- ^ „17th DGA Awards”. Directors Guild of America Awards. Pristupljeno 3. 6. 2021.
- ^ „Becket – Golden Globes”. HFPA. Pristupljeno 3. 6. 2021.
- ^ „1964 Award Winners”. National Board of Review. Pristupljeno 5. 7. 2021.
- ^ „1964 New York Film Critics Circle Awards”. New York Film Critics Circle. Pristupljeno 3. 6. 2021.
- ^ „Awards Winners”. wga.org. Writers Guild of America. Arhivirano iz originala 2012-12-05. g. Pristupljeno 2010-06-06.
Spoljašnje veze uredi
- Beket na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- Beket na sajtu Rotten Tomatoes (jezik: engleski)
- Beket na sajtu TCM Movie Database (jezik: engleski)
