Beogradski sajam automobila 1938.
Prvi Beogradski sajam automobila bio je jedan od devet zvanično registrovanih salona automobila u tadašnjoj Evropi, a samim tim i jedan od epicentara svetske automobilske industrije. Održan je od 5. do 15. marta 1938. godine na nekadašnjem prostoru Beogradskog sajma, danas poznatom kao Staro Sajmište.[1]
Sajam je održan pod pokroviteljstvom prestolonaslednika Petra II Karađorđevića.[2] Otvorio ga je dr Milan Vrbanić, tadašnji ministar trgovine, uz učešće velikog broja gostiju, privrednika i građanstva. Na sajmu su uzeli učešće svi oni sa kojima je Kraljevina Jugoslavija održavala privredne i trgovačke veze, kao i najbolje firme iz cele Kraljevine. Smatralo se da je to bila revija proizvodnje svetske automobilske industrije.[3]
Istorijat
uredi.jpg)
_front.jpg)
.jpg)
.jpg)
Prvi salon motornih vozila (1937)
urediPrvi salon motornih vozila u Beogradu održan je u okviru prve manifestacije na tada tek otvorenom sajmu, od 11. do 21. 9. 1937. Automobilima je tada bio posvećen Peti paviljon. Među izlagačima su bili Dženeral motors, Adler, Dodž, Sitroen, Harlej-Devidson, Bjuik, Opel i drugi, a pažnju posetilaca posebno su privukli aerodinamični modeli američke firme Grehem i nemački Mercedes-Benc. Modeli Linkolna i Forda prodati su već tokom održavanja izložbe.[4]
Prvi sajam automobila (1938)
urediVeć na proleće sledeđe godine Sajam automobila organizovan je kao samostalna izložba,[5] jedan od važnijih događaja Beogradskog sajma.[4]
Još u februaru 1938. godine beogradska štampa veoma burno je najavljivala predstojeći događaj. List „Vreme“[6] tada piše kako su „očekivanja od ovog poduhvata sa razlogom vrlo velika i veruje da će, blagodareći smišljenom i organizovanom radu, automobilizam kod nas biti u najskorije vreme znatno unapređen”. [a] Sama izložba je doprinela popularizaciji automobilizma, čime je i otklonjena predrasuda o automobilima kao privilegiji imućnih.[4]
Uspeh prve izložbe doprineo je odluci da se na Beogradskom sajmu nadalje održavaju sajmovi motornih vozila. Zatraženo je i dobijeno odobrenje iz međunarodnog biroa konstruktora automobila da se Međunarodni salon automobila u Beogradu uvrsti u kalendar stalnih izložbi. Time je Beogradski sajam postao najistočniji od tadašnjih devet zvanično registrovanih evropskih auto-salona. Beogradski sajam automobila zadržao je tradiciju do danas, sa određenim pauzama i izmenama u dinamici održavanja.[2]
Otvaranje Sajma i kraljevska poseta
urediPrvi beogradski Sajam automobila otvorio je tadašnji ministar trgovine Milan Vrbanić, a pred novinarima se pojavio i predsednik Ministarskog saveta, za ovu priliku i predsednik Sajma, Milan Stojadinović. O važnosti Sajma automobila govori i poseta kraljevske porodice, koja je izazvala veliku pažnju. Prestolonaslednik Petar je sa majkom obišao sve štandove i eksponate, diveći se razvoju automobilizma. Zanimljivo je da njegov otac, kralj Aleksandar, nije bio vozač, za razliku od njegove supruge, kraljice Marije, koja je pred njihovu veridbu vozila majku od Bukurešta do Beograda.[7]
Odjeci u štampi
urediNovinski izveštači sa Sajma zabeležili su da je na štandovima bila ogromna gužva. Posebno je naglašeno zapažanje da izložbu nisu posetili samo oni koji sebi mogu priuštiti automobile, već i oni „koji ih nemaju ali o njima vole da sanjaju, priželjkujući ih, ili vole da gledaju njihove aerodinamične linije”. U beogradskim novinama tom prilikom oglasili su se i priređivači Sajma, upozoravajući na visoke takse koje u Jugoslaviji plaćaju vlasnici automobila, pogotovo teretnih.[7]
Rat i posleratni period
urediNa prvobitnoj lokaciji beogradskog sajma, današnjem Starom Sajmištu, u periodu do izbijanja Drugog svetskog rata u Jugoslaviji, saloni automobila organizovani su ukupno četiri puta. Posle prve izložbe 1937. godine, samostalni sajmovi automobila su održani 1938. i 1939, dok je 1940. ova priredba održana istovremeno sa Prolećnim sajmom uzoraka. Četvrti salon, zakazan za polovinu maja 1941, nije održan zbog napada Nemačke na Jugoslaviju, 6. aprila. Rad Beogradskog sajma, a sa njim i Beogradskog sajma automobila, obnovljen 1957. godine na novoj, sadašnjoj lokaciji.[4]
Izložba
urediNa prvom beogradskom Sajmu automobila učestvovalo je 107 izlagača iz 8 stranih zemalja i nekoliko domaćih izlagača. Vozila su bila izložena u pvailjonima 3, 4 i 5 i na slobodnom prostoru, a u nekim paviljonima koje su podigle pojedinačne firme izlagana su samo njihova vozila[4] - Italijanski paviljon, paviljon Hanze, Aranđelović A. D.. Prema podacima organizatora, bilo je izloženo 158 putničkih automobila, 65 teretnih vozila, 10 autobusa, 18 šasia, 105 motocikala i bicikala, 10 automobilskih motora, 3 traktora i 1 motorni bager. Ovaj sajam je obišlo oko 40.000 posetilaca.[2]
Izlagači i brendovi
urediStrani izlagači došli su na Sajam iz Sjedinjenih Američkih Država, Nemačke, Francuske, Engleske, Italije, Čehoslovačke, Austrije i Belgije.[4] Svoje modele su na ovom prvom beogradskom Sajmu automobilu izlagali skoro svi proizvođači tadašnje automobilske industrije: nemački Mercedes-Benc i Opel, Fijat i Lanča iz Italije, američki Bjuik i drugi.[2]
Sajamske atrakcije
urediJedna od najvećih atrakcija ovog salona automobila bio je model Opela čija je šasija delom bila napravljena od pleksiglasa.[b] To je bio specijalan model za sajamske manifestacije, kako bi posetioci spolja mogli da vide kompletnu unutrašnjost vozila, što je u to vreme predstavljalo ekskluzivan i potpuno neočekivani eksponat.[2]
Podsećanja
urediPovodom jubileja 80 godina od održavanja Prvog međunarodnog salona automobila na Beogradskom sajmu ova kompanija izdala je 2018. godine personalizovanu poštansku marku u ograničenom tiražu.[1]
Napomene
uredi- ^ Zanimljiv je podatak da je u to vreme (tačnije krajem 1936. godine) u Beogradu bilo svega 12.000 automobila - manje od jednog automobila na 1000 stanovnika, što je bilo manje nego u glavnom gradu susedne Rumunije.[4]
- ^ Opel je tada, u promotivne svrhe, imao modele Opel Olympia[8] i Opel Kadett,[9] čija je šasija delimično bila providna - napravljena od pleksiglasa.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b „80 godina Sajma automobila: Jubilarna poštanska marka”. Zvanična prezentacija. Beogradski sajam. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ a b v g d Borenović, Ina. „Prvi međunarodni sajam automobila u Beogradu”. 011info. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ „PRVI MEĐUNARODNI SAJAM AUTOMOBILA”. Zvanična prezentacija. Muzej grada Beograda. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ a b v g d đ e Pajin, Dušan (9. 2. 2006). „Davni sajmovi”. Vreme. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ „PRVI MEĐUNARODNI SAJAM AUTOMOBILA U BEOGRADU”. Autoslavia. Pristupljeno 1. 3. 2020.
- ^ „Vreme”. Digitalna Narodna biblioteka Srbije. Narodna biblioteka Srbije. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ a b Nikolić, Zoran (26. 12. 2013). „Beogradske priče: Sajam automobila 1938.”. Novosti. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ Sherlock, Joe. „A Confusing History Of Acrylic Manufacturers and Ownership”. The View Through The Windshield. Joe Sherlock. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ Kadett and Astra - the opel compact class (PDF). Russelsheim: Adam Opel GMBH. 2008. str. 11. Pristupljeno 29. 2. 2020.
Spoljašnje veze
uredi- „53. Međunarodni salon automobila u Beogradu”. netauto.rs. Pristupljeno 29. 2. 2020.