Bran (zamak)
Zamak Bran (rum. Castelul Bran), u okolini Brašova, je srednjovekovno utvrđenje i spomenik kulture nacionalnog ranga u Rumuniji. Utvrđenje se nalazi na granici između rumunskih pokrajina Transilvanije i Vlaške i poznato je i kao „Drakulin zamak”, uprkos činjenici da gotovo nema dodirne tačke sa rumunskim nacionalnim herojem Vladom Cepešom.
| Zamak Bran | |
 | |
Informacije
| |
|---|---|
| Lokacija | Bran, okolina Brašova, Rumunija |
| Status | završena |
| Sagrađena | 1377. |
| Korišćenje | Spomenik kulture |
| Vlasnik | Nadvojvoda Dominik Habzburg |
| Reference: http://www.bran-castle.com/en/ | |
Zamak je danas muzej, otvoren za turiste, sa postavkama umetničkih predmeta, narodne radinosti i nameštaja iz kolekcije kraljice Marije od Edinburga, rumunske kraljice koja je u zamku živela sa svojim mužem, kraljem Ferdinandom I, u toku prve polovine XX veka. Pod brdom na kome se nalazi zamak tokom cele godine organizovan je vašar tradicionalne rumunske narodne radinosti, kao i otvoreni muzej seoskog graditeljstva.
Istorijat uredi
Prvo utvrđenje na ovom mestu podigli su Tevtonski vitezovi, 1212. godine, kao stražarsku ispostavu na ulazu u klanac na granici Transilvanije i Vlaške. Ovo utvrđenje bilo je napravljeno od drveta, a razorili su ga Mongoli, 1242. godine.
Srednji vek uredi
Zamak Bran prvi put se pominje u pisanim izvorima 1377. godine, kada je kralj Lajoš I Anžujski dozvolio Saksoncima nastanjenim u Brašovu da na tom mestu podignu kamenu citadelu, o sopstvenom trošku i sopstvenom radnom snagom. Uskoro se oko zamka formiralo i naselje Bran.
Početkom XV veka, zamak je jedno vreme bio u vlasništvu vlaškog kneza Mirče Starijeg (dede Vlada Cepeša), koji je u njemu uspostavio carinsku kontrolu za trgovce koji su putovali između Transilvanije i Vlaške. U periodu 1438-1442. godine, zamak je predstavljao značajno uporište u borbi protiv Otomanske imperije, a od druge polovine XV veka nalazio se u rukama ugarskih vladara. Poslednji posednik zamka pre XX veka bio je ugarski kralj Vladislav II Jagelonac, koji je 1513. godine prestao da plaća zakupninu stanovnicima Brana, i tako je zamak prešao u njihove ruke.
XX i XXI vek uredi
Godine 1920, zamak je postao rezidencija rumunske kraljevske porodice, i omiljeno prebivalište kraljice Marije od Edinburga. Jedno vreme, u zamku je živela i Marijina kćerka, buduća kraljica Jugoslavije Marija Karađorđević. Nakon smrti Marije od Edinburga, zamak je nasledila njena najmlađa kćerka princeza Ileana, nadvojvotkinja Austrije, da bi 1948. godine prešao u ruke komunista, nakon proterivanja kraljevske porodice.
Zamak je potom zatvoren, a tek 2007. godine, Zakonom o restituciji, rumunska vlada ga je vratila u posed naslednika princeze Ileane, nadvojvode Dominika Habzburga. Godine 2009, upravljanje zamkom je i zvanično povereno nadvojvodi Dominiku i njegovim sestrama, koji su iste godine otvorili renovirani zamak za javnost, kao prvi privatni muzej u Rumuniji, i predstavili strategiju za pretvaranje Brana u značajnu tačku na turističkoj mapi zemlje.
Arhitektura uredi
Arhitektura zamka Bran bazirana je na masivnim gotskim elementima konstrukcije. Nepravilan oblik citadele određen je konfiguracijom terena na kojem je podignuto utvrđenje. Osnovni elementi konstrukcije su rečni kamen, opeka i drvo.
U prvo vreme, do 1380. godine, utvrđenje se sastojalo od nekoliko manjih odeljenja za vojsku i ugaone kule na zapadnoj strani. Prema zapisima stranih putnika, koji su posetili citadelu u XVI veku, utvrđenje je oko 1535. godine imalo tri odbrambene kule: na severnoj, zapadnoj i istočnoj strani. Ulaz u utvrđenje nalazio se na južnoj strani, i imao je pokretno stepenište. Utvrđenje je imalo i dva paralelna zida u dolini, koji su ograničavali prolaz kroz klisuru. U to vreme, u steni je iskopan bunar dubine oko 57 metara u unutrašnjem dvorištu citadele, kako bi se obezbedila pijaća voda za utvrđenje.
Jedna od kula, u kojoj se nalazila barutana, eksplodirala je 1593. godine, ali je ubrzo obnovljena. Utvrđenje je pretrpelo dodatnu štetu u snažnoj oluji 1617. godine i požaru 1619. godine. Rekonstrukcija Brana izvedena je 1622. godine, po naređenju tadašnjeg kneza Transilvanije Gabrijela Betlena (vladao u periodu 1613-1629. godine), i tada je podignuta ulazna kula na južnoj strani utvrđenja.
Prema latinskom natpisu u unutrašnjem dvorištu zamka, dodatne rekonstrukcije su izvršene 1723. godine. U ovom periodu izvršeni su radovi na četvorougaonoj donžon kuli na severnoj strani zamka, koji su uključivali probijanje otvora za strelce i dogradnju tavanskog prostora, sa slepim arkadama i pilastrima. Krov donžon kule, kao i odeljenja za vojsku, dobio je dvostruki sloj konstrukcije, kao preventivnu meru protiv požara. Po svemu sudeći, u XVIII veku dograđen je i drveni paviljon, oslonjen na donžon kulu, odakle su stražari zamka mogli da posmatraju klanac i upozore na neprijatelja.
Na pravougaonoj istočnoj kuli, spolja obloženoj kamenom, nalaze se dva odbrambena otvora protiv opsade, sa koga su vojnici iz zamka mogli da bacaju kamenje ili prosipaju ključalo ulje ili vodu na neprijatelja. U ovoj kuli nalazi se i tajno stepenište u zidu, koje vodi sa prvog sprata direktno na treći.
U periodu 1877-1878. godine, austrougarske vlasti naredile su da se drveni krovni pokrivači zamene čvrstim materijalima, kako bi se zamak dodatno ojačao tokom Rusko-turskih ratova u tom vremenu. Dodatno utvrđivanje originalnih delova zamka izvršeno je u periodu 1883-1886. godine, o čemu svedoči zapis na južnom zidu unutrašnjeg dvorišta. U ovom periodu je i drveno stepenište pri ulazu zamenjeno kamenim, koje postoji i danas.
Potpuna rekonstrukcija zamka, izvedena između 1921. i 1929. godine po planovima češkog arhitekte Karela Limana, dala je građevini romantičan izgled. Ceo zamak preuređen je u sistemu bondruka, koji je omogućio da se tavanski prostori preurede u korisni četvrti sprat. Građevini su dodate lođe u prizemlju i terase na trećem i četvrtom spratu. Dodate su i još dve okrugle kule, jedna u unutrašnjem dvorištu, iznad bunara, a druga uz južnu kulu. Takođe je izgrađeno nekoliko prostorija uz ulaznu kulu. Glavni ulaz dobio je konstruktivni okvir od kamena, odbrambeni otvori su pretvoreni u prozore i ugrađene su kaljeve peći u saksonskom stilu iz XIX veka. Stare prostorije zamka pretvorene su u komfornu rezidenciju kraljevske porodice.
Tokom 1937. godine, u bunar u unutrašnjem dvorištu zamka ugrađen je električni lift, a na dnu bunara prokopan je horizontalni tunel u steni, do parka ispod stene na kojoj se nalazi zamak. Zamak je ponovo renoviran između 1987. i 1993. godine, kada su temelji građevine ojačani metalnim zategama.
Drakula kao marketing uredi
Iako ne postoji nikakav dokaz da je Vlad Cepeš ikada kročio nogom u Bran, ovaj zamak se reklamira i kao „Drakulin zamak“, pod izgovorom da je upravo Bran poslužio kao inspiracija Bremu Stokeru za pisanje romana Drakula, te da je ovaj zamak opisan u romanu kao dom fiktivnog grofa vampira. Međutim, ne postoje nikakvi dokazi da je Stoker uopšte znao za postojanje zamka Bran, a ime zamka ne pominje se nigde u romanu.
U zamku Bran nalazi se i postavka vezana za istorijsku ličnost Vlada Cepeša, kao i za Stokerovog grofa Drakulu, i mada je postavka o Cepešu opravdana izuzetnim istorijskim značajem ove ličnosti za prostore Vlaške i Transilvanije, postavka vezana za Stokerovog fiktivnog vampira služi čisto kao marketinški mamac za strane turiste.
Galerija uredi
-
Zamak Bran iz podnožja brda -
Pogled na unutrašnje dvorište zamka -
Pogled iz zamka na okolinu -
Tajni prolaz unutar zamka, koji spaja prvi i treći sprat
