Bregovo
Bregovo (bug. Брегово) grad je u Republici Bugarskoj, u krajnje severozapadnom delu zemlje, sedište istoimene opštine Bregovo u okviru Vidinske oblasti.
| Bregovo bug. Брегово | |
|---|---|
 Središnji trg u Bregovu | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Bugarska |
| Oblast | Vidinska oblast |
| Opština | Bregovo |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2021. | 1.794 |
| — gustina | 0,05 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 09′ S; 22° 39′ I / 44.15° S; 22.65° I |
| Aps. visina | 56 m |
| Površina | 39.676 km2 |
  Bregovo Bregovo na karti Bugarske | |
| Veb-sajt | |
| www.vidin.government.bg/094/60-16-16/Bregovo.html | |
Pored Bregova se nalazi istoimeni bugarski granični prelaz ka Srbiji i našem graničnom prelazu Mokranje.
Geografija uredi
Položaj: Bregovo se nalazi u krajnje severozapadnom delu Bugarske, na samoj granici sa Srbijom — 2 km zapadno. Od prestonice Sofije grad je udaljen 210 km severozapadno, a od oblasnog središta, Vidina grad je udaljen 29 km zapadno.
Reljef: Oblast Bregova predstavlja najzapadniji bugarskog Podunavlja. Grad se smestio u donjem delu doline Timoka, koji je ovde, u donjem toku granica između Bugarske i Srbije. 15ak kilometara severno od Bregova on se uliva u Dunav, što je i tromeđa Srbije sa Bugarskom i Rumunijom. Grad se nalazi u ravničarskom području, na 50-56 metara nadmorske visine.
Klima: Klima u Bregovu je kontinentalna.
Vode: Bregovo se nalazi nedaleko od Timoka, koji je ovde, u donjem toku granica između Bugarske i Srbije. 15ak kilometara severno od Bregova on se uliva u Dunav.
Istorija uredi
Oblast Bregova je prvobitno bilo naseljeno Tračanima, a posle njih ovom oblašću vladaju stari Rim i Vizantija. Južni Sloveni ovo područeje naseljavaju u 7. veku. Od 9. veka do 1373. godine oblast je bila u sastavu srednjovekovne Bugarske.
Krajem 14. veka oblast Bregova je pala pod vlast Osmanlija, koji vladaju oblašću 5 vekova. U ovo vreme javlja se i prvi pomen Bregova (1560. godine).
Nakon oslobođenja od Turaka, po mirovnom ugovoru 1878. godine, grad je postao deo savremene bugarske države. Naselje postoje ubrzo središte okupljanja za sela u okolini, sa više javnih ustanova i trgovištem. U Bregovu je 1894. godine bilo popisano 3354 stanovnika.
U jednom članku 1924. se pominje da se u Negotinskoj krajini veruje u isceliteljske moći sveštenika i kaluđera jednog manastira kod Bregova.[1]
Bregovo je dobilo gradski status tek 1974. godine.
Srbi u Bregovu uredi
Bregovo je granično mesto između Srbije i Bugarske, koje je za "zelenim stolom" pripalo Bugarskoj. U njemu je oduvek bilo Srba, ali se o tome malo zna, jer su Bugari "brisali srpske tragove", etnički čisteći svoju državu. Prvo su to uradili "na papiru" - u demografskim statistikama. Bregovo u Okružju Vidinskom je pre 130 godina izgubljeno, a Srba je u međuvremenu "nestalo" - sudeći po bugarskim neumoljivom zvaničnom popisu.
Pominje se Bregovo u jednoj srpskoj narodnoj pesmi, koju je Vuk objavio 1845. godine. Bila je to epska pesma "Marko Kraljević i vila", gde se kaže u jednom stihu: "I Timok su vodu prebrodili, na Bregovu selu velikome, pa odoše Krajini Vidinskoj."[2]
Godine 1810. naredio je ruski glavnokomadandujući grof Kamenski da se sjedine delovi ruske i srpske vojske na Dunavu. Poslao je svoj general-majora Cukata sa nekoliko hiljada vojnika u Srbiju. Kada su se vojske ujedinile "niže Brze Palanke", krenuli su da oslobađaju gradove i sela i proteruju Turke. Uspeli su da tako osvoje Prahovo, Negotin, Brzu Palanku, Kladovo i Bregovo, i da se obe strane opsednu Ada Kale na Dunavu.[3]
Naspram sela Bregova koje se nalazi sa desne strane Timoka, bile su na levoj obali napravljene kolibe. Tu su se sreli 30. septembra - 1. oktobra 1834. godine srpski knjaz Miloš Obrenović i vidinski Husejin-paša. Paša je Milošu predao sultanski orden, a zatim su usledile velike gozbe i veselja na tom mestu.[4]
Mudru srpsku knjigu, koji je sastavio od tuđih misli uredio 1858. godine "niševački" (Niš) učitelj Petrović, dobilo je pretplativši se, 17 Srba iz Bregova. Bregovo je tada selo u Okružju Vidinskom. Skupljač pretplate bio je učitelj tamošnji Jovan Angelović, a pretplatu su izvršili: Stojkol Popović, Jovan Kostadinović, Dimitar Popović, Jovan Stanojević, učenik Đorđe Đorđević, Marin Nikolić, Jovan Nikolić, Jovan Marinkov, Đorđe Stanković ćurčija, Rista Jovanović, Marin Dimitrić, učenik Jovan Jović, Sava bojadžija, Angel Ignjatović i dva gosta sa strane - iz Šipikova i Braćevca.[5]
Beogradske "Srpske novine" objavile su 9. aprila 1878. godine, "Izjave" pojedinih opština, povodom njihovog oslobođenja od Turaka, koje je izvela srpska vojska. Tekst koji su sastavili Bregovci je glasio: "Mi želimo da smo pod srpskom vlašću, a okrugom negotinskom. Želimo pod srpsku komanduzato što smo u ono vreme, kad su došli neprijatelji da opkole našu decu i naša sela, srpska vojska vojska izašla im je otpor i krvarila se po našim poljima za nas, a i mi smo bili zajedno sa narodnom vojskom i samovoljcima. Zato mi molimo da se i od sad potrudite za nas, da bismo došli pod srpsku državnu vlast, jer mi od toliko godina želimo našu staru majku srpsku. Da Bog živi srpskog kralja Milana i njegovu srpsku vojsku da nas brane i da živimo sa ostalom srpskom braćom. Bregovo 26. marta 1878." Na kraju su se potpisali ispod izjave, prvi, predsednik te opštine Jov Anesović, pop Nikola Georgijević, pop Stanko Gicović, pop Stankuc Georgijević i drugi seljani...[6]
Bilo je 1884. godine aktuelno pitanje statusa i pripadnosti mesta Bregovo. Spor je nastao između Srbije i Bugarske, a šaljivo je komentarisao Zmajev list "Starmali". Nazvao ju je "Skica" - "iz koje bi mogla nastati dramica". Na početku, kroz dijalog pratimo dve strane, kojima povlađuje Mefisto - kao đavo. Tako, Bugarska kaže: "Hoću Bregovo!" a Mefisto (đavo): "Bravo", dok Srbija odgovara: "Nedam Bregovo!". Mefisto: "Još bravije!" Priča - dijalog dalje ide u pravcu razrešenja u obliku rata između dve država, gde će Bregovo postati veliko groblje na granici.[7]
Bregovo je bilo jedan od srpskih ciljeva iznuđenog kratkog srpsko-bugarskog rata 1885. godine, koji su Srbi izgubili. Govorilo se: Sa Bregovom se počelo i sa njim treba da se i završi. Prethodno su Bugari vojno zauzeli Bregovo koje je bilo u Srbiji, i proglasili ga za svoju teritoriju. Imali su u tome podršku Rusije, pa je kralj Milan bio primoran da ratuje, da brani integritet kraljevine. Na početku ratnog sukoba tu je bilo manje bugarsko odeljenje, kao zaštita položaja. Glavni sukob je bio na Slivnici. Srbi su hteli da Bugare istisnu iz Bregova, polažući pravo na njega, pa je bilo dosta puškaranja.[8] Sa desne strane Timoka pored Bregova nalazila se pre tog rata srpska karaula i ćumrukana (carinarnica), do kojih je vodio most preko reke. To zemljište zvano "Bregovska livada" je po našem državnom zastupniku u Bugarskoj, Đorđu Simiću: "oduvek bila srpska državna teritorija". Tu su se vodile borbe, nadomak mesta.[9]
Za vreme Drugog svetskog rata 1943. godine beogradski okupacioni list je objavio na strani za decu staru priču, pod naslovom: "Jovan iz Bregova i srna Hitronoga". Ta dečija priča se prepričavala u selu Bregovu, u vezi malog Jovana koji je spasao ranjenu srnu.[10]
Stanovništvo uredi
| 1934. | 1946. | 1956. | 1965. | 1975. | 1985. | 1992. | 2001. | 2011. | 2021. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 7.229 | 6.920 | 6.540 | 5.999 | 5.525 | 3.935 | 3.554 | 3.111 | 2.527 | 1.794[11] |
Prema podacima popisa iz 2021. godine Bregovo je imalo 1.794 stanovnika što je manje za 29% u odnosu na 2011. kada bilo 2.527 stanovnika.[12] Većinu stanovnika čine Bugari, a ostatak mahom Romi.
Poslednjih decenija grad gubi stanovništvo zbog udaljenosti od glavnih tokova razvoja u zemlji. Pretežan veroispovest mesnog stanovništva je pravoslavna.
Reference uredi
- ^ "Politika", 18. apr. 1924, str. 3
- ^ Vuk St. Karadžić: "Srpske narodne pjesme", druga knjiga, Beč 1845. godine
- ^ Vuk St. Karadžić: "Miloš Obrenović knjaz Srbiji ili građa za istoriju novijeg vremena", Beograd 1828. godine
- ^ Milan Milićević: "Kneževina Srbija", Beograd 1876. godine
- ^ Atanasije Petrović: "Presad mudrosti", Beograd 1858. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1878. godine
- ^ "Starmali", Novi Sad 1884. godine
- ^ "Delo", Beograd 1896. godine
- ^ "Otadžbina", Beograd 1889. godine
- ^ "Kolo", Beograd 1943. godine
- ^ „Stanovništvo gradova u Bugarskoj (1946-2021)”. pop-stat.mashke.org (na jeziku: bugarski). Pristupljeno 29. 11. 2022.
- ^ „NASELENIE PO STATISTIČESKI RAЙONI, OBLASTI, OBЩINI, NASELENI MESTA, POL I VЪZRAST”. infostat.nsi.bg (na jeziku: bugarski). Pristupljeno 29. 11. 2022.
- ^ „Etnički sastav Bugarske prema popisu iz 2011. po naseljima”. pop-stat.mashke.org (na jeziku: bugarski).
