Budžak (Knjaževac)

Budžak je naziv za jednu od prirodnih celina Stare planine. Nalazi se u opštini Knjaževac.

Lokacija

Reka

Budžak se nalazi ispod najviših vrhova, u centralnom delu Stare planine. Omeđan je sa južne strane opštinskim granicama Knjaževca i Pirota, sa istočne strane državnom granicom Srbije i Bugarske, sa zapadne opštinskim granicama Knjaževca i Svrljiga, dok se na severnoj strani graniči predeonom celinom koja se naziva Zaglavak. Preciznije, granice Budžaka idu od najvećeg vrha Stare planine, Midžora (2.169 m), preko Tupanara (1.848 m), Žarkove čuke (1.848 m), Balvana (1. 4Z4 m), Brezovičke čuke (1.282 m), Granilove (1.088 m), Drenove glave (926 m), Stanjanske reke, Sekinog gramađa (827 m), Šestog Gabra (826 m), Trgoviškog Timoka, zatim linijom stare srpsko-turske granice (iz perioda od 1833. do 1878. godine). Ovako zaokružena predeona celina zauzima površinu od 279,99 km. Administrativno Budžak je deo opštine Knjaževac, sa još 14 naselja: Aldina Reka, Balta Berilovac, Vrtovac, Gabrovnica, Inovo, Jalovik Izvor, Janja, Kalna, Ravno Bučje, Stanjinac, Tatrasnica, Ćuštica, Crni Vrh i Šesti Gabar. Zbog svog izolovanog geografskog položaja dobija naziv «Budžak» što na turskom jeziku znači: zakutak, ugao, ćošak i u prenosnom smislu u potpunosti mu odgovara.

Istroja Budžaka

Budžak je bio naseljen još u praistoriji, o čemu svedoče pećinski crteži u Gabrovnici. Na ovom prostoru nađeni su ostaci antičkih utvrđenja, kod Kalne i Janje. U oblasti Budžaka nalaze se brojni sakralni objekti. Iz 19. veka datiraju Manastir Svetog Onufrija kod Stanjinca, Crkva Rođenja presvete Bogorodice u Gabrovnici, Crkva Svete Petke u Jalovik Izvoru, a iz 20. veka Crkva Svetog Pantelejmona u Kalni, Crkva Svetog Ilije u Crnom Vrh

U tursko vreme Budžak je pripadao Sofijskom sandžaku. Od Turaka je oslobođen i pripojen Srbiji 1878. Administrativno pripada opštini Knjaževac od 1965.

U Vrtovcu se na Đurđevdan održava tradicionalni etno-fest „Molitva pod Midžorom”.