Veliko Orašje

Veliko Orašje
Veliko Orašje;
	Crkva Svete Petke u Velikom Orašju
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Podunavski
Opština	Velika Plana
Stanovništvo
— 2011.	2.110
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 22′ 08″ S; 21° 05′ 10″ I / 44.36892° S; 21.08600° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	85 m
	Veliko Orašje Veliko Orašje na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	11323
Pozivni broj	026
Registarska oznaka	VP

Veliko Orašje je naselje u opštini Velika Plana, u Podunavskom okrugu, u Srbiji. Prema popisu iz 2011. bilo je 2110 stanovnika.

Ovde se nalazi FK Mladi Borac Veliko Orašje.

Istorija uredi

Veliko Orašje je starije naselje. Crkva je podignuta na temeljima neke stare crkve. Pri otkopavanju nađeni su zidovi koji su bili „molovani“ i na desnoj strani vrata stajao je natpis: Ljeta od Hrista 1175. sozda se hram sei….“ Na vratima je stajao natpis: osvajati i pomaza Hram sv. Ar. M episkop Sava“. (Spomenik C.K.A.XXXVII, c 167/168.).

Predanje veli da su stanovnici današnjih sela Livade (požarevačke), V. Orašja, Krnjava i Trnovče bili naseljeni u blizini današnjeg Orašja na mestu koje se sada zove „Selište“, gde je i danas staro groblje.

Kako je ovde bilo na udaru Turcima, stanovništvo se sklonili u zaklonitija mesta: jedni pređu preko Morave i u lugu osnuju novo naselje pod imenom Livadica, drugi osnuju Orašje, a treći Krnjevo i Trnovaču. Mesto, na kome je bilo prvobitno naselje, koje se danas zove Selište, pominje se za vreme Austrijske Srbije (1718-1739. g.) pod imenom Livada Livat. U godini 1732, u spisku sela smederevskog „dištrikta“, pominje se selo livade sa 30 domova. Livadica se pominje i mnogo ranije. Među selima, koje je knez Lazar poklonio manastiru Ravanici (1381. g.), pominje se i „selo Livadica na Morave“, a kasnije (1553. g.) putopisac Vranćić pominje „selo Livadu na potoku Jasenici u šumi Lomnici“. Predanje veli da su prvi doseljenici, koji su iz Livadice došli na današnje mesto, tu zatekli mnoge velike orahe, po čemu su selu, odnosno današnjoj varošici, i dali ime. Veliko Orašje se pominje u aračkim spiskovima i imalo je 1818. g. 50 a 1822. g. 55 kuća. Godine 1846. u Orašju je bilo 87 kuća, a po popisu iz 1921. g. varošica je imala, zajedno sa Kruševom, 489 kuća sa 2400 stanovnika.

Od 1869. bilo je središte Velikooraškog sreza (deo Jaseničke oblasti), koji je 1947. preimenovan u Pomoravski, a devet godina kasnije, sa preformiranjem teritorijalne strukture u opštine, središte je 1956. premešteno u Veliku Planu kao mnogoljudniji industrijski centar.

Današnje Orašje su naselile najpre ove porodice: Staraca-Nikolići, Jovanovići, Stojadinovići, Živanović i Gajići. Sve su ove porodice velike i sa brojem kuća i pored ovih imaju i druga prezimena. Velike i razgranate i porodice Bivoljara, Lekića, Bojkovića, Krajinaca, Laolaca i Kašajića. Varošica ima školu i crkvu koja su sazidana 1890. godine. (podaci krajem 1921. godine).^[1]^[2] Početkom 1941. je planirano osvećenje novog crkvenog doma i konaka.^[3] U februaru iste godine selo je pogođeno poplavom V. Morave.^[4]

U Velikom Orašju se održava kulturno-zabavna manifestacija „Oraško prelo“ uokviru koje se organizuje takmičenje u spremanju sarme.^[5]

Ovde se nalaze Kuća Ilije Nikolića i Železnička stanica Veliko Orašje.

Demografija uredi

U naselju Veliko Orašje živi 1841 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,9 godina (40,2 kod muškaraca i 43,6 kod žena). U naselju ima 741 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,10. Zaseok Velikog Orašja je Kruševo.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[6]
Godina	Stanovnika
1948.	2.937
1953.	3.152
1961.	3.064
1971.	2.932
1981.	2.894
1991.	2.636	2.507
2002.	2.299	2.474

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[7]

Srbi	2.271	98,78%
Romi	8	0,34%
Muslimani	4	0,17%
Crnogorci	3	0,13%
Makedonci	3	0,13%
Rusi	1	0,04%
Jugosloveni	1	0,04%
nepoznato	4	0,17%

Stanovništvo prema polu i starosti^[8]


	m	ž
?	3	8
80+	13	39
75—79	33	57
70—74	62	85
65—69	92	81
60—64	65	77
55—59	52	60
50—54	84	81
45—49	97	99
40—44	83	85
35—39	73	64
30—34	74	72
25—29	57	71
20—24	70	57
15—19	71	67
10—14	82	73
5—9	60	54
0—4	55	43
Prosek :	40,2	43,6

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	690	754	807	789	793	745	741

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	155	178	111	138	87	45	21	4	1	1	3,10

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	929	236	595	54	40	4
Ženski	1.003	149	602	221	30	1
UKUPNO	1.932	385	1.197	275	70	5

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	506	103	0	4	150
Ženski	252	58	0	0	65
UKUPNO	758	161	0	4	215
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	14	70	63	16	55
Ženski	6	6	40	10	17
UKUPNO	20	76	103	26	72
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	2	2	11	3	7
Ženski	1	2	8	11	26
UKUPNO	3	4	19	14	33
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	4	0	0	2
Ženski	2	0	0	0
UKUPNO	6	0	0	2

Reference uredi

^ Podaci su uzeti iz: „Naselja“ knj.19 (dr. B. M. Drobnjaković.: Smederevsko Podunavlje i Jasenica)) i iz „Letopisa“ varošice V. Orašja Br. 384./928.
^ Literatura „Letopis Podunavskih mesta“(Beč 1998) period 1812 – 1935 g. Letopisa, po predanju, Podunavskih mesta i običaji nastanak sela ko su bili Dosenjenici čime se bavili meštani i poreklo doseljenika
^ "Politika", 15. feb. 1941
^ "Politika", 27. feb. 1941
^ Veliko Orašje: Takmičenje u spremanju sarme („Večernje novosti“, 3. avgust 2013)
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Korišćena Literatura uredi

Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927. objavjeno (1927 g.)„Napredak Pančevo,,
„Letopis“: Podunavska mesta i običaji Marina (Beč 1999 g.). Letopis period 1812 – 2009 g. Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju mesta u Južnoj Srbiji, mesta i običaji nastanak sela ko su bili Doseljenici čime se bavili meštani i poreklo stanovnika
Napomena

U uvodnom delu autor je dao kratak istorijski pregled ovog područja od praistorijskih vremena do stvaranje države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Spoljašnje veze uredi

[1] Podaci su uzeti iz: „Naselja“ knj.19 (dr. B. M. Drobnjaković.: Smederevsko Podunavlje i Jasenica)) i iz „Letopisa“ varošice V. Orašja Br. 384./928.

[2] Literatura „Letopis Podunavskih mesta“(Beč 1998) period 1812 – 1935 g. Letopisa, po predanju, Podunavskih mesta i običaji nastanak sela ko su bili Dosenjenici čime se bavili meštani i poreklo doseljenika

[3] "Politika", 15. feb. 1941

[4] "Politika", 27. feb. 1941

[5] Veliko Orašje: Takmičenje u spremanju sarme („Večernje novosti“, 3. avgust 2013)

[6] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[7] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[8] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]