Vizantijsko-avarski ratovi
Vizantijsko-avarski ratovi vođeni su u drugoj polovini 6. i prvoj polovini 7. veka između Vizantijskog carstva sa jedne i Avarskog kaganata sa druge strane.
| Vizantijsko-avarski ratovi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Vizantijsko carstvo oko 600. godine | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
| Vizantijsko carstvo | Avarski kaganat | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Mavrikije Komentiol Prisk Petar Foka Iraklije Bon |
Bajan Bajan II | ||||||
Rani sukobi
uredi
Do prvih kontakata između Carstva i Avara dolazi 558. godine. Avarski izaslanik Kandih stigao je u Carigrad nudeći caru Justinijanu savezništvo u borbi protiv svih neprijatelja uz molbu da car Avarima dodeli zemlju za naseljavanje[1]. Prema Agatiji, najveća opasnost pretila je od Kutrigura koji su poraženi od strane Avara[2]. Anti su 559. godine takođe zaratili sa Avarima. Nakon poraza su Anti avarskom kanu Bajanu poslali delegaciju koju je predvodio Mezamir, sin Idarizijev i Kelagastov brat. Bajan je po nagovoru jednog kutrigurskog vođe ubio Mezamira[3]. U Malu Skitiju, gde se nalazilo sedište Avara, stiglo je langobardsko poslanstvo tražeći savez protiv Gepida. Savez je bio sklopljen (pod teškim uslovima za Langobarde), a Gepidi su poraženi. Avari, međutim, nisu osvojili Sirmij koga je jedan gepidski vođa predao romejskom vojskovođi Bonu. Zauzeće Sirmija dovelo je do petnaestogodišnjeg avarsko-vizantijskog rata. Kagan Bajan je 569. godine neuspešno opsedao Sirmij. Mir koji je zaključen iste godine trajao je deset godina[4].
Sloveni su (578/9) pustošili Heladu. Car Tiberije II Konstantin (578—582) je poslao izaslanike Bajanu, koji je tada bio naklonjen Vizantincima, nagovorivši ga da zarati protiv Slovena kako bi oni koji pljačkaju, privučeni nesrećom kod kuće, napustili rimsku zemlju. Romejski poslanik prebacio je Avare (njih 60.000) preko Dunava[5]. Kada je prešao na suprotnu obalu, Bajan je spalio sela Slovena i opustošio polja. Niko mu se nije suprotstavio. Sloveni su pobegli u šume. Ovaj Bajanov pohod inspirisan je njegovom ličnom mržnjom prema Slovenima. On je, naime, poslao Daurentiju i onima koji su na čelu slovenskog naroda poslanike pozivajući ih da se pokore . Daurentije je to odbio pominjući u odgovoru da će braniti zemlju dok bude ratova i mačeva i da su Sloveni navikli da vladaju tuđim, a ne drugi njihovim. Pobio je poslanike koje mu je Bajan poslao[6].
Avarsko osvajanje Sirmijuma
urediNovi vizantijsko-avarski rat izbio je 579. godine i trajao je tri godine. Avari su pred Sirmijumom (582) tri dana očekivali bitku. Kada se nije pojavila nikakva vizantijska vojska, prešli su preko mosta. Građanima je ponestalo hrane. Komandant Sirmijuma, Solomon, bio je nesposoban, a vojskovođa Teognis, koji je imao mali broj vojnika, dobio je od cara pismeno naređenje da preda Sirmijum uz uslov da izvuče stanovništvo. Tako je sklopljen mir, a Avari su dobili danak za prethodne tri ratne godine[6]. Posledice po balkanske provincije bile su dalekosežne. Svugde je zavladala nesigurnost, a pronađeni su ostaci zakopanog novca[7].
Ubrzo su zauzeti Singidunum, Viminacij, Avgusta, nakon čega je 585. godine sklopljen mir. Mir nije obavezao Sklavine koji, po nagovoru Bajana napadaju i pustoše Trakiju prodirući sve do Dugog zida odakle su poraženi (586). Iste godine došlo je do novog avarsko-vizantijskog rata u kome su Avari poraženi kod Adrijanopolja, a Vizantinci su povratili Singidunum i Viminacij. U novom ratu iz 588. godine Sklavini prodiru ka jugu i zauzimaju Epir, Tesaliju, Heladu, Eubeju, Atiku i Peloponez[8][9].
Mavrikijeva ofanziva
uredi
Avari su 597. godine obnovili rat sa Vizantijom. Bajan pustoši putem Sirmijum-Salona osvajajući tvrđavu Vonke u blizini Banja Luke[10]. Priskova vojska opsednuta je u Tomisu, ali su se Avari povukli po dolasku Komentiola. Avari su napredovali do Arkadiopolja, ali ih je tamo pokosila kuga. Komentiol je razrešen dužnosti. Na njegovo mesto postavljen je Filipik. Ubrzo je zaključen mir sa Avarima. Mir je potrajao do 599. godine. Prisk je prezimio u okolini Singidunuma da bi na proleće, zajedno sa trupama Komentiola, prešao Dunav i napao Avare. Avari su po prvi put poraženi na sopstvenoj zemlji. Poginulo je nekoliko Bajanovih sinova. Prisk je prodro duboko u zemlju Avara dok se Komentiol zadržao na Dunavu. Na Tisi se Prisk nekoliko puta sukobio sa Avarima i odneo pobede[11].
Svoj drugi pohod na Slovene Petar je pokrenuo 602. godine. Mavrikije mu je naredio da sa vojskom pređe Dunav i ratuje protiv sklavinija. Na čelo vojske Petar je postavio Guduina koji je naneo neprijatelju velike poraze zadobijajući veliki broj zarobljenika. Doznavši za pohod, hagan je poslao Apsiha da sa vojskom uništi narod Anta, tadašnjeg romejskog saveznika. Vest koju je Teofilakt Simokata zabeležio o Apsihovom napadu na Ante poslednji je pomen tog slovenskog naroda u pisanim izvorima[12][13]. Deo haganove vojske se odmetnuo i prišao Romejima. Kada je stigla jesen, Mavrikije je naredio Petru da njegova vojska prezimi na zemlji Slovena. To je izazvalo strašnu pobunu u vojsci. Petar nije mogao kontrolisati svoju vojsku koja se uputila ka Carigradu. Mavrikije je zbačen i ubijen, a novi car postao je Foka[14].
Nakon Mavrikija
uredi
Foka je tokom svoje vladavine dankom u zlatu održavao mir sa Avarima[15]. To ih ipak nije sprečilo da pustoše balkanske provincije. Od pustošenja nisu pošteđeni ni zapadni delovi Poluostrva koje su napadi Huna i Ostrogota zaobilazili[16]. Arheološke tragove slovenskih napada početkom 7. veka predstavljaju selišta Slovena i nekropole sa urnama u istočnom priobalnom pojasu Donje Mezije ka granici Male Skitije i Dunavu kao granici Dakije Ripenzis[13]. U spisu o čudima Svetog Dimitrija zabeleženo je da je narod Slovena opustošio Tesaliju sa ostrvima, Heladu, Kikladska ostrva, Ahaju, Epir, pa čak i Malu Aziju[13]. Godine 614. pala je Salona, sedište provincije Dalmacije. Vizantijsku vlast na ovim prostorima obnoviće tek car Vasilije Makedonac u 9. veku. Niš i Serdika osvojeni su 615. godine, a Solun je morao izdržati dve velike opsade (614-6, 618)[17]. Vrhunac sukoba predstavlja Avarsko-persijska opsada Carigrada. Grad je uspešno odbranio vizantijski patricije Bon. Avari se nakon neuspeha opsade povlače preko Dunava ostavljajući prostor za naseljavanje Srba i Hrvata.
Nakon opsade Carigrada iz 626. godine veći sukobi Avara i Slovena nisu zabeleženi što je posledica nedostatka istorijskih izvora za period od 7. do 9. veka. U svakom slučaju, Avarski kaganat pokorio je krajem 8. veka franački kralj Karlo Veliki.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ ISN 1999, str. 114.
- ^ Agatija, VI 1. str. 78-81.
- ^ Menandar Protektor, VI 1. str. 87.
- ^ ISN 1999, str. 116.
- ^ Menandar Protektor, VI 1. str. 90.
- ^ a b Menandar Protektor, VI 1. str. 91.
- ^ ISN 1999, str. 117.
- ^ Teofilakt Simokata, VI 1. str. 105.
- ^ ISN 1999, str. 118.
- ^ Ćirković 1964, str. 26.
- ^ ISN 1999, str. 120–2
- ^ Teofilakt Simokata, VI 1. str. 125.
- ^ a b v ISN 1999, str. 123.
- ^ Ostrogorski 1969, str. 108.
- ^ Mišić 2014, str. 16.
- ^ Ćirković 1964, str. 29.
- ^ Mišić 2014, str. 18.
Literatura
uredi- Agatija, VIINJ 1, Naučno delo, Beograd (2007)
- Menandar Protektor, VIINJ 1, Naučno delo, Beograd (2007)
- Teofilakt Simokata, VIINJ 1, Naučno delo, Beograd (2007)
- Teofan, VIINJ 1, Naučno delo, Beograd (2007)
- Istorija srpskog naroda 1, grupa autora, Srpska književna zadruga, Beograd (1999), drugo izdanje
- Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Ćirković, Sima (1964). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Mišić, Siniša (2014). Istorijska geografija srpskih zemalja od 6. do polovine 16. veka. Beograd: Magelan Pres.
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
