Vilijam IV od Ujedinjenog Kraljevstva
Vilijam IV (engl. William IV; Vilijam Henri) (21. avgust 1765 — 20. jun 1837), kralj Ujedinjenog Kraljevstva i Hanovera od 26. juna 1830. do svoje smrti.[1] On je treći sin kralja Džordža III i mlađi brat i naslednik Džordža IV.
| Vilijam IV | |
|---|---|
 Vilijam IV | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 21. avgust 1765. |
| Mesto rođenja | London, Velika Britanija |
| Datum smrti | 20. jun 1837. (71 god.) |
| Mesto smrti | Vindzor, Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Porodica | |
| Supružnik | Adelaida od Saks-Majningena |
| Potomstvo | Elizabeth of Clarence, George FitzClarence, 1st Earl of Munster, Augusta FitzClarence Kennedy-Erskine, Henry FitzClarence, Sophia Sidney, Mary Fox, Frederick FitzClarence, Elizabeth Hay, Countess of Erroll, Adolphus FitzClarence, Augustus FitzClarence, Amelia Cary, Charlotte of Clarence |
| Roditelji | Džordž III Šarlota od Meklenburg-Štrelica |
| Dinastija | Hanover |
| Kralj Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Irske | |
| Period | 26. jun 1830 — 20. jun 1837. |
| Prethodnik | Džordž IV |
| Naslednik | Viktorija Hanoverska |
| Kralj Hanovera | |
| Period | 26. jun 1830 — 20. jun 1837. |
| Prethodnik | Džordž IV |
| Naslednik | Ernst August I od Hanovera |
Sa trinaest godina je ušao u Kraljevsku mornaricu, zbog čega je kasnije dobio nadimak “Kralj moreplovac”.
Oženio se 13. jula 1818. princezom Adelaidom, kćerkom vojvode od Saks-Meningena sa kojom je imao dve ćerke koje su vrlo rano umrle.
Djetinjstvo i mladost uredi
Rođen je kao treće od petnaestero djece u braku kralja Džordža III i kraljice Šarlote. Kako je imao dva starija brata Džordža i Frederik, Vilijamov dolazak na tron nije bio očekivan.
Sa trinaest godina pridružio se britanskoj mornarici. Služio je u Njujorku tokom Američkog rata za nezavisnost i bio prvi britanski monarh koji je posetio Sjedinjene Američke Države. Tokom njegovog boravka u Americi Džordž Vašington ohrabrivao je zavere za otmicu britanskog princa. Planovi su, međutim, pali u vodu kada su za njih saznali Britanci i udvostručili Vilijamovu stražu.
Vilijam je želeo da dobije titulu vojvode i mesto u parlamentu, ali njegov otac nije bio siguran. Kako bi izvršio pritisak na oca, Vilijam mu je zapretio da će se kandidovati za Dom komuna i tu podržavati njegovu opoziciju. Džordž III mu je konačno dao titulu vojvode od Klarensa 20. maja 1789. godine, a Vilijam se odmah zatim udružio sa starijom braćom koja su bila u konstantnoj svađi sa ocem.
Novoimenovani vojvoda od Klarensa prekinuo je svoju službu u Kraljevskoj mornarici 1790. godine. U to vreme Vilijam nije podržavao inicijativu za ukidanje ropstva u britanskim kolonijama (u Ujedinjenom Kraljevstvu već je bilo ilegalno).
Porodični život uredi
Po odlasku iz Kraljevske mornarice, Vilijam je dvadeset godina živio u vanbračnoj vezi sa irskom glumicom Doroteom Bland.[2] Vilijam je pripadao prvoj generaciji britanskih prinčeva koja je podlegala zakonu prema kojem se potomci Džordža II ne mogu venčati bez odobrenja monarha, pa Vilijam nije nikada oženio Bland. Bez obzira na to, sa njom je imao pet vanbračnih sinova i pet vanbračnih kćeri kojima je dao prezime "Ficklarens". Veza sa Bland završila se 1811. godine, a ona je dobila vlastitu rezidenciju, alimentaciju i starateljstvo nad kćerima, pod uslovom da prestane baviti se glumom. Kada se Bland opet vratila glumi oduzete su joj kćerke, kuća i primanja, pa je umrla kao siromah blizu Pariza 1816. godine.
Kada je 1817. godine pri porodu umrla princeza Šarlota Avgusta od Velsa, jedino dete iz turbulentnog braka princa i princeze od Velsa, kralj Džordž III je ostao sa dvanaestero preživele dece, ali bez ijednog zakonitog unučeta. Vilijam i njegova braća tada su krenula u trku da dobiju naslednike. U toj trci Vilijam je imao najveću prednost, jer je bio najstariji neoženji sin, dok su njegova starija braća bila u svađi sa suprugama, koje su svakako bile prestare za rađanje.
Vilijam je poslao mlađeg brata da u Njemačkoj prosi mlade protestantske princeze. Nakon što su ga dve odbile, Vilijam je upoznao princezu Adelaidu od Saks-Majningena, kćerku vojvode od Sasko-Majningena. Adelajda je, sa 25 godina, u to doba bila smatrana dobro starom za udaju, ali je ipak bila dva puta mlađa od Vilijama.[3] Brak je sklopljen 11. jula 1818. godine. Njihov je brak bio relativno sretan i Vilijam više nije imao ljubavnice. Jedini bračni problem su im bila zdrava deca; par je dobio samo dve kćerke, Šarlotu i Elizabetu, koje su bile kratkog veka, pa nisu osigurale naslednu liniju. Adelajda je nekoliko puta pobacila ili rodila mrtvorođenče.
Godine 1820. umro je Vilijamov otac, nakon čega je njegov najstariji brat, koji je vršio dužnosti regenta tokom mentalne nesposobnosti svoga oca, postao kralj Džordž IV. Vilijam je u tom trenutku bio drugi u naslednom nizu, odmah iza još jednog starijeg brata, vojvode od Jorka. Kada je vojvoda od Jorka umro 1827. godine Vilijam se još više približio kruni i postao presumirani naslednik.
Vladavina uredi
Kralj Džordž IV umro je 1830. godine ne ostavivši iza sebe legitimne decu i krunu je automatski nasledio Vilijam kao Vilijam IV. Po dolasku na tron pobrinuo se za devetro preživele djece koje je imao sa Dorotejom Bland i podijelio im grofovske titule.
Vilijam nije bio ekstravagantan kao njegov brat i prethodnik. Želio je u potpunosti zanemariti krunidbenu ceremoniju, ali je na kraju popustio zahtjevima tradicionalista. On i njegova supruga Adelajda krunisani su 8. septembra 1831. godine, ali kralj je odbio prirediti banket i skupu proslavu kojom je bila obeleženo krunisanje njegovog brata. Tradicionalni torijevci neuspešno su protestovali protiv ove odluke, nazivajući Vilijamovo krunisanje "polukrunidbenom ceremonijom".
Za vreme vladavine Vilijama IV izvršeno je više reformi, iako on sam kao kralj nije mnogo uticao na njihovo donošenje niti primjenjivanje. Među najznačajnim koracima napravljenim tokom njegove kratke, ali progresivne vladavine, su povećanje autonomije gradskih vlasti, ograničenje radnog vremena dece, te ukidanje ropstva i reformacije biračkog sistema. Vilijam je, ipak, bio kritikovan od starne reformista koji su smatrali da nisu provedene sve potrebne reforme, i tradicionalista koji su smatrali da se sa reformama otišlo predaleko. Tokom njegove vladavine započelo je slabljenje Doma lordova, koje se nastavilo tokom 19. veka i kulminiralo u 20. veku, zajedno sa slabljenjem moći monarha.
Za sve vreme svoje vladavine Vilijam se u politiku umešao samo jednom, 1834. godine, kada je postavio premijera u suprotnosti sa voljom parlamenta. Vilijam nikada nije posetio Hanover dok je bio kralj te zemlje. Godine 1833. Hanover je dobio ustav koji je političku moć dao srednjoj klasi i proširio moć hanoverskog parlamenta.
Vilijam i njegova supruga imali su jako dobar odnos sa princezom Viktorijom od Kenta, Vilijamovom presumiranom naslednicom, kćerkom Vilijamovog umrlog brata. Međutim, odnos kralja i kraljice sa Viktorijinom majkom, vojvotkinjom od Kenta, bio je ispunjen konfliktima i neslaganjima. Prema Vilijamovom mišljenju, vojvotkinja od Kenta nije njegovoj supruzi, kraljici, iskazivala dužno poštovanje. Bez obzira na to, očekivalo se da će vojvotkinja od Kenta, kao regent Vilijamove naslednice, doći do de facto moći i kraljevskih ovlasti nakon Vilijamove smrti.[4]
Smrt i nasleđivanje uredi
Vilijam IV umro je 20. juna 1837. godine, nakon otkazivanja srca. Sahranjen je u dvorcu Vindsor 8. jula iste godine. Kako nije imao zakonitog potomstva sa kraljicom Adelajdom, kruna Ujedinjenog Kraljevstva prešla je njegovoj bratičini Viktoriji. Međutim, po Salijskom zakoniku kojeg je pratilo Hanoversko kraljevstvo, krunu Hanovera nije mogla naslediti žena, pa je Vilijama IV u Hanoveru naslijedio mlađi brat Ernest Avgust. Vilijamova smrt je na taj način označila kraj personalne unije između Hanovera i Ujedinjenog Kraljesvtva koja je trajala još od 1714. godine. Iako Vilijam nije imao zakonite dece i stoga nije predak nijednom britanskom monarhu, on ima mnogo potomaka preko svoje vanbračne dece sa Dorotejom Bland.
Porodično stablo uredi
Reference uredi
- ^ „William IV | Biography & Facts | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-02-03.
- ^ McCutcheon 2013, str. 87–88
- ^ McCutcheon 2013, str. 88.
- ^ Ward 2013, str. 6.
Literatura uredi
- Ward, Yvonne M. (2013). Unsuitable for Publication: Editing Queen Victoria. Black Inc. str. 6. ISBN 978-1-86395-594-2.
- McCutcheon, Janette (2013). Royal Weddings Through Time. Amberley Publishing Limited. str. 87—88. ISBN 978-1-4456-2400-6.
- Luka, Zrnić (1927). Istorija novoga veka. Beograd: Državna štamparija Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca.
- Senjobos, Šarl (1908). Istorija savremene civilizacije. Beograd: Srpska književna zadruga.
Spoljašnje veze uredi
