Vitezi kneza Lazara
Vitezi kneza Lazara je istorijski roman srpskog književnika Slavomira Nastasijevića, objavljen 1962. godine. Događaji opisani u romanu obuhvataju period srpske istorije od bitke na Marici (1371) do boja na Kosovu (1389).
Likovi uredi
Pored istorijskih ličnosti (kneza Lazara, Nikole Altomanovića, Vuka Brankovića, Vlatka Vukovića, Relje od Pazara) koje su pokretači i nosioci krupnih istorijskih zbivanja koja su opisana u romanu - raspad Srpskog carstva i prve borbe sa Turcima - pisac je u svoje delo uneo veći broj neistorijskih, izmišljenih likova - slugu, sebara i prostih ratnika - pomoću kojih je oživeo duh vremena i srednjovekovnog srpskog društva. Svi junaci kosovskog boja koji se pominju u narodnim pesmama kosovskog ciklusa opisani su u romanu kao istorijske ličnosti, iako mnoge istorija nije zabeležila (Ivana Kosančića, Toplicu Milana, Pavla Orlovića), a ima i više potpuno izmišljenih, ali umetnički uspelih likova (Lazarev pobratim Borovina Vukašinović, sebar-strelac Mitar Danguba, putujući minstrel Onesikrit Vizantinac, tamničar Debeli Mršević, vitez Crni Gavrilo, Toma i Dostana Altomanovići) čiji međusobni odnosi, dijalozi i doživljaji, iako neistorijski, verodostojno prikazuju društvene odnose, običaje i način života u srednjovekovnoj Srbiji.[1]
Sadržaj uredi
U leto 1371, car Uroš, vladar velike pobožnosti, ali nevičan državnim poslovima, dolazi iz Skoplja, carske prestonice, u Kruševac sa svojim poslednjim pristalicama, braćom Oliverovićima, pošto sumnja da mu njegov izabrani savladar, novopostavljeni kralj Vukašin Mrnjavčević, radi o glavi. Po carevom nalogu, knez Lazar šalje svoje sestriće, braću Musiće, i Oliveroviće kao poslanike dvojici najmoćnijih srpskih velikaša - kralju Vukašinu, gospodaru južnih srpskih oblasti, i županu Nikoli Altomanoviću, gospodaru zapadne Srbije, Raške i Zete. Poslanstvo upućeno kralju Vukašinu, koje predvode Stefan Musić i Krajmir Oliverović, prati srpsku vojsku koja je krenula u susret Turcima, sa ciljem da napadne tursku prestonicu, Jedrene: na putu susreću preživele begunce od kojih saznaju za katastrofalnu srpsku pogibiju na Marici, i spasavaju od turske potere smrtno ranjenog despota Uglješu, koji im umire na rukama. U despotovoj pratnji upoznajemo i mladog junaka Milana Toplicu, koji se pridružuje vitezima kneza Lazara.[1]
Za to vreme, poslanici upućeni u Užice kod Nikole Altomanovića, pod vođstvom Lazara Musića i Damjana Oliverovića, nailaze na neprijateljski doček: župan ih optužuje da su uhode i baca u tamnicu, zajedno sa vlastelinom Gradimirom, Lazarevim prijateljem, i Ognjenom Kosančićem, koji je doneo županu otkup za sina Ivana, koga su oteli razbojnici u županovoj službi. Poslanici uspevaju da provale iz tamnice uz pomoć lukavog putujućeg pevača Vizantinca, koji gostuje na Altomanovićevom dvoru, ali u borbi ginu Gradimir i stariji Kosančić. Vitezima kneza Lazara pridružuju se njihovi sinovi, u nameri da osvete svoje: Gradimirov sin Miloš, čuven po svojoj snazi i poznat kao Kobilić, i Ognjenov sin Ivan Kosančić, i njegov štitonoša, čuveni samostrelac Mitar Danguba.[1]
Na vesti o porazu glavnine srpske vojske na Marici, knez Lazar odlučuje da prikupi sopstvenu vojsku: Musići, Oliverovići, Ivan Kosančić, Milan Toplica i Miloš Obilić naoružavaju svoje kmetove i slobodne sebre i obučavaju ih kao ratnike. Pošto se pregovori sa Altomanovićem završavaju pokušajem atentata na kneza Lazara, među njima izbija otvoren rat. Lazar sklapa savez sa ugarskim kraljem i bosanskim banom Tvrtkom, pobeđuje županovu vojsku u bici kod Užica i deli njegovu oblast: sam Nikola je oslepljen i zatvoren u manastir, dok njegov brat Toma i sinovica Dostana nalaze utočište u Ugarskoj.[1]
Knez Lazar upućuje uhode u Jedrene, na čelu sa pevačem Vizantincem, kako bi dobio tačne vesti o turskoj vojnoj snazi i planovima: posle niza avantura, i nehotičnog učešća u neuspeloj zaveri mladih turskih plemića, pod vođstvom mladog prestolonaslednika Mustafe, protiv sultana Murata, uhode se jedva živi vraćaju u Lazarevu Srbiju, sa vestima da je turska sila daleko veća nego što se sumnjalo, i da je napad na Srbiju neminovan. Kako bi ojačao odbrambenu snagu Srbije, knez Lazar traži saveznike: priznaje bosanskog bana Tvrtka za srpskog kralja, i sklapa savez sa Ugarskom.[1]
Prvi turski napad vitezi kneza Lazara dočekuju spremno: turski izviđački odredi su isečeni, a glavnina turske vojske je napadima manjih srpskih odreda izazvana da opsedne utvrđeni grad Pločnik, gde je u toku noći napadnuta i razbijena. Braća Musići i Oliverovići se ističu u boju, Lazareva Srbija je zatim pune tri godine pošteđena turskih napada, dok Osmanlije nastavljaju da šire svoje posede u Vizantiji, Trakiji, Bugarskoj i Makedoniji. Uprkos turskim uspesima, Srbija i Bosna ponovo pokazuju svoju snagu dve godine kasnije, kada bosanski vitez Vlatko Vuković razbija pljačkaški odred Lala Šahina, pobednika na Marici, u bici kod Bileće. Sledeće godine, srpska država pod knezom Lazarom spremno dočekuje novi turski napad, ali je na Kosovu potučena od trostruko veće turske vojske. Svi junaci romana padaju u borbi, osim pevača Vizantinca, koji beži u Ugarsku, sastavljajući usput pesmu o boju na Kosovu.[1]
Reference uredi
Literatura uredi
- Slavomir Nastasijević, Vitezi kneza Lazara, Narodna knjiga, Beograd (1989), str. 482
