Višnja Mosić
Višnja Mosić (Gornje Dubovo, 25. jul 1870 — 13. novembar 1937) je bila srpska heroina, koja je desetak godina pre Sarajevskog atentata i početka Prvog svetskog rata bila pripadnik organizacije Mlada Bosna.[1][2][3]
Višnja Mosić | |
|---|---|
| Datum rođenja | 25. jul 1870. |
| Mesto rođenja | Gornje Dubovo |
| Datum smrti | 13. novembar 1937. (67 god.) |
Biografija uredi
Višnja Mosić, je bila ćerka Periše Markovića i majke Mare, djevojački Đurić (porijeklom iz sela Zaovine, zaselak Kostići, zvani Domišljani, opština Bajina Bašta), rođena je 1870. godine u selu Gornje Dubovo, zaselak Markovići, opština Višegrad. Imala je braću: Milisava i Stojana. Milisav je imao sina Lazara i kćerku Goju. Lazar je sa Cvijetom Golubović izrodio djecu: Petka, Milovana, Luku, Milojku, Jelu i Milenu, a Goja se udala u Laziće i imala sinove: Mihajla i Milovana i kćerke Vinku, Novku, Petru i Milijanu. Milovan je imao sinove: Milomira i Radovana, a Mihajlo Zorana i Slobodana, dok im se kćerka Milijana udala u selo Jelašce za Stanimira Savića, sa kim je rodila sina Aleksandra i Zorana. Drugi Višnjin brat Stojan je imao sina Ivka, koji je sa suprugom Paunom Marić izrodio sinove: Milorada, Stojana i Tomu, kao i kćerke Slavku, Slavojku i Stojku. Slavka se udala u Pecikoze. Njena su djeca: Vida, Milojka, Slobodan. Slavojka se udala u Rujevce za Vidoja Voisavljevića, Vukomanovog strica. Izrodili su sinove Milana i Dragana, koji žive u Obrenovcu. Stojka se udala za Vasa Šimšića u Gornje Dubovo. Imali su sina Veroljuba i kćerku Viđenku. Višnja Mosić je imala dvije sestre. Cvijetu, koja se udala u Vardište za Stevana Tomića, te Leku, koja se udala u Tasiće za Veljka Tasića. Imali su sina Radenka, koji se oženio sa Anđom, sa kojom je imao sina Nikolu. Nikola se oženio sa Dobrinom Plećić iz Gornjeg Dubova. Dobili su djecu: Radenka, Milenka, Stanimira, Milenu i Kosu.
Višnja Marković se udala 1889. Godine za Pera Mosića u Gornje Dubovo. Živjeli su u staroj kući-brvnari. Između 1890. i 1896. godine dobili su kćerku Cvijetu, koja se udala u Rastište kod Bajine Bašte. Sin Marinko im je rođen 1904. godine. Oženio se sa Stojankom iz Veljeg Polja i sa njom dobio petoro djece: Anđu, Maru, Miodraga, Novaka i Ratka. Sin Milutin im je rođen 1906. godine, i oženio se Milijanom Šimšić, rodom iz Tasića. Izrodili su djecu: Radu, Dušanku i Blagomira, čiji je sin Drago Mosić.
1906. godine Višnja Mosić je ostala bez muža Pera, sa kojim je imala četvoro djece. U Bukoviku je prema nekim izvorima skočio sa visoke stijene, dok drugi tvrda da se okliznuo. U njegovu čast je ova stijena dobila ime. „Perovu stijenu“ i omalenu humku gdje je bio sahranjen su nazvali „Perin grob“. [4] Tako je Pero Mosić okončao svoj kratki, ali težak život, ostavio je suprugu Višnju da se snalazi kako zna i umije sa malom djecom. A Višnja, visprena i prirodno nadarena za razne poslove, čak i muške, preuzela brigu o domaćinstvu, kući, djeci, stoci i njivama. Ljudi su je poštovali i pomagali, koliko su mogli, i zbog njene mudrosti i savjeta koje im je davala, kako bi im olakšala muke i svakodnevne probleme. Pomagali su joj rođaci i komšije, ali je bilo i onih koji su jedva čekali da sve napusti i vrati se svojima. Da se rašire po njenom omalenom imanju.
Gornje Dubovo uredi
Gornje Dubovo je oduvijek bilo granica višegradske opštine prema Bajinoj Bašti i Srbiji. Zemlja je bila najpogodnija za stočarstvo, pa su stoga stanovnici istog živjeli gorštačkim načinom života. Ova granica je bila skrivena od stražara i graničara, pa kada bi neko prešao ovo međugranično područje, mnogi su se obraćali čobanima koji su ih informisali o svakom putu i puteljku. Višnjina kuća je bila zadnja na putu prema Srbiji, mnogi su je koristili kao odmor i neku vrstu pripreme za prelazak granice. Višnja je postala jedna od najsigurnijih vodiča preko granice.
Austrougarske okupacione vlasti posebno su kontrolisale granična područja prema Srbiji. Njihove patrole bile su i na području Gornjeg Dubova, ali je Višnja znala za tajne prolaze kroz gustu šumu.
U predvečerje Prvog svjetskog rata Višnja Mosić posta član „Mlade Bosne“, revolucionarne omladinske organizacije, koja se, kako su joj objašnjavali, borila protiv Austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine i za njeno pripajanje Srbiji i drugim južnoslovenskim zemljama.
U to teško vrijeme odigrala je značajnu ulogu, vješto je provodila članove „Mlade Bosne“, ali i prenosila njihove usmene i pismene poruke koje su razmjenjivali sa članovima tadašnje Narodne odbrane u susjednoj Srbiji. Prolazeći neopaženo pored, naoružanih Austrougarskih graničara, najčešće je poruke prenosila tako što je čuvala stada ovaca na pašnjacima uz samu granicu. A kad bi ih susrela znala je pisane poruke staviti ispod jezika, glumeći zubobolju ili čak da je gluvonijema. Za prenošenje poruka često je koristila i svoju kćerkicu Cvijetu, tako što bi ih splela u njene pletenice, a ponekad ušila i u ovčije runo, kojim je bila obučena.
Susret sa Gavrilom Principom uredi
Na granici između Gornjeg Dubova i Zaovina, dok je išla kroz mjesto zvano Maihailov Krst prevela je mladića za koga je kasnije saznala da se zove Gavrilo Princip. Znala je da dolazi veća grupa Mladobosanaca, među njima i Gavrilo, a kao znak raspoznavanja na dogovorenom mjestu u jednom gustom šumarku, držala je bijelu maramicu u ruci. Kada se uvjerila da je put čist, krenula je naprijed. Kada je stigla blizu granice samo je skrenula u stranu pokazala im rukom da nastave dalje prema Srbiji. Sjećala se Baba Višnja da su tamo ostali podugo, da bi joj jednog dana najavili povratak u Bosnu. Ubrzo je saznala za Sarajevski atentat. Jedno vrijeme se primiri, ali onda su došli Austrougarski vojnici po nju. Koliko god da je bila konspirativna i čuvala se uhoda očito da su u istrazi, nakon atentata nad prestolonasljednikom Francom Ferdinandom i njegovom suprugom, saznali za njene međugranične veze.
Zatvor uredi
Odveli su je u zatvor u Sarajevo sa ostalim Mladobosancima. Nakon dvije godine tamnovanja prebacili su je u Beč. Spasio ju je zatvorski ljekar, Jevrejin. Pričalo se da je i on bio simpatizer „Mlade Bosne“.
Savjetovao je, prilikom pregleda u ordinaciji, da na suđenju uopšte ne odgovara na postavljena pitanja, i da glumi psihički poremećenu osobu. Pridržavala se doktorovih savjeta Višnja je vješto ubijedila sudije da ona, kao uboga seljanka, nije imala nikakve veze sa članovima „Mlade Bosne“. Nerado se kasnije sjećala tog tamnovanja i suđenja, jer nije željela da joj se vraćaju slike teških mučenja u istrazi.
I njenog brata Milisava su, nakon atentata u Sarajevu, uhapsili. Oko dvije godine tamnovao je u sarajevskom zatvoru, ali ga je svojim svjedočenjem spasio daljeg robijanja Neđo Kojadinović iz zaseoka Bare u Zaovinama. Pričalo se u narodu da je ovaj odvažni seljak, iz domaćinske kuće Raška Kojadinovića, otišao u sud u Sarajevo i tamo prislužio svijeće, prekrstio se i rekao da će pred Bogom i narodom govoriti istinu. Njegovo svjedočenje ga je izbavilo iz sarajevskog kazamata, ali je zbog narušenog zdravlja od posljedica mučenja ubrzo umro.
Završetak rata uredi
Po završetku Prvog svjetskog rata Višnja Mosić je, zajedno sa drugim zaslužnim i priznatim ljudima, pozvana u Beograd na svečanost u kraljevoj rezidenciji. Nakon što je kralj Petar informisan o njenom izuzetno lošem imovnom stanju ponudio joj je novčanu ili materijalnu pomoć. Kao mudra i visprena domaćica, ne razmišljajući dugo, rekla mu je da bi željela da joj se riješi stambeno pitanje i da joj država dodijeli još malo zemlje, jer je ona sa kojom je raspolagala bila neplodna i mala.
Ubrzo su joj dali na korišćenje zemlju u susjednim Mušićima, nakon čega su se mještani muslimani pobunili, žalili su se da oni nemaju gdje čuvati stoku. Ne željela nesporazume sa komšijama pa je prihvatila imanje u Motikovoj ravni, koje je nakon privremenog korišćenja ubrzo postalo njeno vlasništvo.
Nakon što je dobila bolje i kvalitetnije imanje, odužila se obećana gradnja nove kuće, sve do 1929. godine. Zbog neispunjenog kraljevog obećanja Višnja je odlučila, pa put pod noge, u Bajinu Baštu, u tamošnju poštu. Telefonom je nazovala kancelariju kraljeve vlade u Beogradu, gdje su je informisali kako su pare za gradnju njene nove kuće u Gornjem Dubovu, u iznosu od tadašnjih 200.000 dinara, na vrijeme i uredno uplaćene na račun tadašnje opštine u Višegradu.
Uslijedila je finansijska kontrola koja je utvrdila da su te namjenske pare odavno potrošene i da im se, praktično, nije moglo ući u trag.
Po nalogu kraljevske vlade višegradske vlasti su morale pod hitno riješiti njeno stambeno pitanje, tako da su u nedostatku potrošenih para počele skupljati dobrovoljne priloge, čak odbijanjem procenata od zarada radnicima. Uspjeli su sakupiti tek deseti dio te sume, oko 2.000 dinara, od čega su, koristili besplatan građevinski materijal tadašnjih firmi, negdje oko 1932. godine Višnji sagradili novu kuću.
A kada je kuća bila završena opština je, da bi se nekako iskupila zbog trošenja para, u Gornjem Dubovu priredila veliku svečanost kojoj su prisustvovali visoki kraljevi oficiri, koji su Višnji Mosić predali tapije za dobrovoljačku zemlju u Motikovoj Ravni i ključeve od nove kuće.
Smrt uredi
Višnja Mosić je umrla 13. novembra 1937. godine. Živjela je časno i pošteno, hrabro se stavljajući u službu Srbiji, kojoj je cijelog svog života bila odana.
Baba Višnja u izvorima uredi
O Višnji Mosić se, zbog nedostatka podataka u pisanim izvorima, decenijama malo znalo i uglavnom prepričavalo. Zahvaljujući istraživačkom radu Slavka Helete, novinara iz Višegrada i Aleksandra Savića, publiciste iz Višegrada (članova Izdavačke sekcije Sokola), prikupljeno je više informacija o detaljima njenog života. Priča o Višnji Mosić je upotpunjena i prvi put objavljena u časopisu časopisu „Dabar“ Mitropolije dabrobosanske, maja 2014. godine, a zatim iste godine u Istorijskim sveskama, Andrićevog instituta iz Višegrada.
Reference uredi
Spoljašnje veze uredi
- Aziz Resulbegović: Višegrad i okolica, Sarajevo, 1936.
- Crkva Višegrad
- Veb-sajt SRBIN INFO
- Veb-sajt FRONTAL
- Veb-sajt Večernje novosti
