Vulkanske oblasti

Vulkansko oblast je oblast Zemljine kore koja je sklona lokalizovanoj vulkanskoj aktivnosti. Tip i broj vulkana koji su potrebni da bi se nazvali „polje“ nisu dobro definisani. ^[2] Vulkanska polja se obično sastoje od klastera do 100 vulkana. Mogu se pojaviti kao monogenetsko vulkansko polje ili poligenetsko vulkansko polje.

Vulkani se retko javljaju usamljeni i najčešće su grupisani. Nalaze se na kopnu i pod morem. Ukupan broj aktivnih vulkana iznosi 624. Još je veći broj ugašenih vulkana. Geografski raspored i pružanje vulkanskih oblasti na Zemlji poklapa se sa tektonski nestabilnim područjima Zemljine kore. Ta uzajamna povezanost nije slučajna. U labilnim delovima Zemljina kora je izložena različitim tektonskim pokretima i poremećajima koji se manifestuju kroz duga vremenska razdoblja. Naročito je upadljiva podudarnost pružanja vulkanskih zona sa Sredozemnom i Pacifičkom zonom venačnih planina.

Vatreni pojas Pacifika uredi

Tihookeanski vatreni prsten

Vatreni pojas Pacifika (Pacifički vatreni pojas, Tihookeanski vatreni prsten)^[3] je najaktivnija vulkanska oblast na Zemljinoj površini nalaze se duž oboda basena Tihog okeana i pripada joj veliki broj današnjih aktivnih vulkana, skoro 40%. Samo duž obala Tihog okeana nalazi se preko 320 vulkana. Ovaj pojas počinje na obodu basena Tihog okeana sa poluostrvom Kamčatka, na kojoj ima 28 aktivnih i oko 160 ugašenih vulkana. Najznačajniji je Ključevskaja Sopka (4850 m) , jedan od najaktivnijih i najviših vulkana na svetu. Idući ka jugu, ovaj se pojas nastavlja preko Kurilskih ostrva sa 39 aktivnih vulkana, od čega su četiri pod morem, sa najvišim i najaktivnijim vulkanom Alaid (2339 m) na istoimenom ostrvu. Od Kurilskih ostrva ova zona se nastavlja na Japanska ostrva, gde je trenutno oko 49 aktivnih vulkana od kojih je najviši i najpoznatiji vulkan Fudžijama (3778 m). Vatreni pojas Pacifika nastavlja se preko Filipina na kojima se javlja 12 aktivnih vulkana, dalje preko Celebesa i Nove Gvineje, Nove Britanije, Somolskih ostrva, Novih Hebrida, ostrva Tonga, Karmadek do Novog Zelanda i Antarktika. Istočni obod vatrenog pojasa Pacifika počinje sa Aleutskim ostrvima na kojima se nalazi 25 aktivnih vulkana, dalje preko Aljaske gde se diže vulkanska kupa Katmaja (2286 m), poznata po žestokim erupcijama. Džinovski sistem planinskog venca Kordiljera i Anda ima preko 80 aktivnih vulkana. Najznačajniji vulkani Sjeverne Amerike su: Lasen Pik (3181 m), Popokatepetl (5452 m), Orizaba (5700 m) itd. U Andima Južne Amerike najznačajniji su sledeći vulkani: Kotopaksi (5896 m), Čimboraso (6272 m), Misti (5842 m) i Akonkagva (6962 m), kao najviši vrh Južne Amerike. U Tihom okeanu nalaze se Havajska ostrva sa vulkanima: Mauna Loa (4170 m), Mauna Kea (4202 m), Kilauea (1247 m) itd.

Sredozemna vulkanska oblast uredi

Sredozemna vulkanska oblast^[4] obuhvata 17 vulkana koji su radili u istorijsko vreme. Među njima su najpoznatiji Vezuv (1267 m), Etna (3263 m) i Solfatara (458 m). Ovoj zoni u sredozemnom moru pripadaju Eolska ili Liparska ostrva to je vulkanski arhipelag u Tirenskom moru severno od Sicilije. Sva ostrva su vulkanskoga porekla sa vulkanima Volkano (500 m), Stromboli (928 m) i Santorin. Stromboli je do današnjega vremena aktivan vulkan. Stromboli je danas jedini aktivni vulkan u Evropi pored Etne.

Srednjoatlantski greben uredi

Srednjoatlantski grebena.

Srednjoatlantski greben^[5] je vulkanska oblast koja se pruža u meridijanskom pravcu. Na severu je veliko vulkansko ostrvo Island koje spada u najaktivnije vulkanske oblasti. Od 22 vulkana na Islandu najpoznatiji su Hekla (1.491m) i Krater Laki. U zapadnom delu Atlantskog okeana nalazi se ostrvo Martinik na kojem se nalaze vulkani Mon Pele (1350 m). Novije erupcije javljaju se na Azorskim ostrvima. Ove erupcije imaju i podmorski karakter.

Oblast Indijskog okeana uredi

Oblast Indijskog okeana gde su vulkani predstavljeni uglavnom preko vulkanskih ostrva koje se mogu grupisati u 3 regije:

Vulkani Komorskih ostrva, sa najvišim vulkanom Karatela
Vulkani Kargelenskih ostrva na jugu okeana
Vulkani Maskarenskih ostrva, istočno od Madagaskara

Afričko-Arabijska oblast uredi

Mapa Velike rasedne doline

Afričko-Arabijska oblast u zoni poznatog Velikog afričkog rova, koji se proteže od Arabijskog poluostrva i Crvenog mora na severu, preko Istočno afričke jezerske visije do Mozambičkog kanala na jugu. Poseban niz meridijanskog pravca čine vulkani u istočnoj Africi. Nešto manji broj vulkana nalazi se u zoni velikih razloma koji presecaju velike kontinentalne ploče kao što je afrička. U ovoj oblasti, najpoznatija su dva ugašena vulkana koja spadaju u najviše planinske vrhove u svetu: Kilimandžaro (5895 m) i Kenija (5199 m).

Vidi još uredi

Reference uredi

^ Gufa. „NATIONAL MUSEUM OF NATURAL HISTORY”. volcano.si.edu. SMITHSONIAN INSTITUTION. Pristupljeno 19. 4. 2022.
^ Canon-Tapia, E (decembar 2017). „From 'Volcanic Field' to 'Volcanic Province': A Continuum of Spatial-Clustered Structures With Geological Significance or a Matter of Academic Snobbism?”. American Geophysical Union, Fall Meeting 2017, Abstract #V54A-01. 2017. Bibcode:2017AGUFM.V54A..01C. „Vulkansko polje je termin koji se obično koristi za opisivanje grupe malih, monogenetskih i dominantno bazaltnih vulkana, ali to često uključuje grupe mešovitih monogenetskih i poligenetskih zdanja. Pored nejasnoća o tipu građevine za koju bi se trebalo smatrati da formira vulkansko polje, postoji nedostatak saglasnosti u vezi sa brojem vulkana potrebnih za definisanje vulkansko polje (u rasponu od pet do preko 1000), neizvesno je da li je područje pokriveno vulkansko polje. vulkani koji formiraju bulkansko polje moraju imati minimalan broj vulkana/jediničnu površinu, ili ako razdaljina između susednih struktura mora da ima određenu dužinu. Štaviše, u mnogim slučajevima je neizvesno da li neko područje zauzimaju dva susedna polja ili je zauzimaju dve podgrupe koje pripadaju jedinstvenom polju.” CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ name="2.1. Vatreni prsten oko Tihog okeana">Memić, Taida (2016). VULKANI I VULKANSKE KATASTROFE (PDF). UNIVERZITET U SARAJEVU PRIRODNO- MATEMATIČKI FAKULTET ODSJEK ZA GEOGRAFIJU. str. 11—12. Pristupljeno 9. 7. 2019.
^ name="2.2.Vulkani Sredozemnog mora">Memić, Taida (2016). VULKANI I VULKANSKE KATASTROFE (PDF). UNIVERZITET U SARAJEVU PRIRODNO- MATEMATIČKI FAKULTET ODSJEK ZA GEOGRAFIJU. str. 13. Pristupljeno 9. 7. 2019.
^ name="2.3. Vulkani u Atlantskom okeanu">Memić, Taida (2016). VULKANI I VULKANSKE KATASTROFE (PDF). UNIVERZITET U SARAJEVU PRIRODNO- MATEMATIČKI FAKULTET ODSJEK ZA GEOGRAFIJU. str. 14. Pristupljeno 9. 7. 2019.

Literatura uredi

Lješević M. (2012): „Strukturna geomorfologija“
Petrović D., Manojlović P. (2003): Geomorfologija, Geografski fakultet Beograd.
Plummer C., Charlson D., Hammersley L.: Physical Geology

Spoljašnje veze uredi

[Gufa-1] Gufa. „NATIONAL MUSEUM OF NATURAL HISTORY”. volcano.si.edu. SMITHSONIAN INSTITUTION. Pristupljeno 19. 4. 2022.

[2] Canon-Tapia, E (decembar 2017). „From 'Volcanic Field' to 'Volcanic Province': A Continuum of Spatial-Clustered Structures With Geological Significance or a Matter of Academic Snobbism?”. American Geophysical Union, Fall Meeting 2017, Abstract #V54A-01. 2017. Bibcode:2017AGUFM.V54A..01C. „Vulkansko polje je termin koji se obično koristi za opisivanje grupe malih, monogenetskih i dominantno bazaltnih vulkana, ali to često uključuje grupe mešovitih monogenetskih i poligenetskih zdanja. Pored nejasnoća o tipu građevine za koju bi se trebalo smatrati da formira vulkansko polje, postoji nedostatak saglasnosti u vezi sa brojem vulkana potrebnih za definisanje vulkansko polje (u rasponu od pet do preko 1000), neizvesno je da li je područje pokriveno vulkansko polje. vulkani koji formiraju bulkansko polje moraju imati minimalan broj vulkana/jediničnu površinu, ili ako razdaljina između susednih struktura mora da ima određenu dužinu. Štaviše, u mnogim slučajevima je neizvesno da li neko područje zauzimaju dva susedna polja ili je zauzimaju dve podgrupe koje pripadaju jedinstvenom polju.” CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[3] ="2.1. Vatreni prsten oko Tihog okeana">Memić, Taida (2016). VULKANI I VULKANSKE KATASTROFE (PDF). UNIVERZITET U SARAJEVU PRIRODNO- MATEMATIČKI FAKULTET ODSJEK ZA GEOGRAFIJU. str. 11—12. Pristupljeno 9. 7. 2019.

[4] ="2.2.Vulkani Sredozemnog mora">Memić, Taida (2016). VULKANI I VULKANSKE KATASTROFE (PDF). UNIVERZITET U SARAJEVU PRIRODNO- MATEMATIČKI FAKULTET ODSJEK ZA GEOGRAFIJU. str. 13. Pristupljeno 9. 7. 2019.

[5] ="2.3. Vulkani u Atlantskom okeanu">Memić, Taida (2016). VULKANI I VULKANSKE KATASTROFE (PDF). UNIVERZITET U SARAJEVU PRIRODNO- MATEMATIČKI FAKULTET ODSJEK ZA GEOGRAFIJU. str. 14. Pristupljeno 9. 7. 2019.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]